Reuters ve Oxford raporu: Ana akım medya hükümet kontrolünde, internet gazeteciliği muhalefetin merkezi

Araştırma merkezi The Reuters Institute for the Study of Journalism ile Oxford Üniversitesi, Türkiye’nin de içinde yer aldığı 36 ülkede medya üzerine yaptığı araştırmaya dair bir rapor yayınladı.

Reuters Enstitüsü’nden Servet Yanatma’nın hazırladığı raporda, yalan haberlerden çeşitli haber ve dijital platformların gücüne kadar yapılmış 2017 yılına dair birçok araştırma ve değerlendirme yer alıyor.

Ana akım medya hükümet kontrolünde, internet gazeteciliği muhalefetin merkezi

Raporda, 15 Temmuz darbe girişiminin ve AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a geniş kapsamlı yetkilerin verildiği 16 Nisan referandumunun ardından ana akım medyanın halen büyük ölçüde hükümet tarafından kontrol edildiği ifade ediliyor.

Buna karşın internet gazeteciliğinin, blogların ve sosyal medyanın muhalefetin merkezi olarak ortaya çıktığı belirtiliyor.

Kapatılan yayın organlarına dikkat çekilen raporda Türkiye basınının içinde olunduğu durum şöyle açıklanıyor:

“Darbe girişimi ve darbe sonrası getirilen OHAL ile beraber oluşan siyasi çalkantılar, Türk medyasının özgürlüğü ve bağımsızlığa üzerinde azımsanamayacak bir etki yarattı. Türk otoriteler, OHAL ile kazandıkları güç ile şu ana kadar 55’i gazete, 5’i haber ajansı, 16’sı TV kanalı, 23’ü radyo istasyonu, 18’i dergi ve 29’u yayınevi olmak üzere toplamda 150’ye yakın medya kuruluşunu kapattı.”

Kutuplaşma medyaya da yansıyor

Raporda, Türkiye’nin AKP destekçileri ve muhalifleri olarak derin bir şekilde ikiye ayrıldığı ve bu kutuplaşmanın medyaya da yansıdığı vurgulanıyor.

Türkiye genelinde insanların haberlere duyduğu güvenin yüzde 40’ta kaldığı belirtiliyor ve Türkiye’nin bu alanda 36 ülke arasında 23’üncü sırada yer aldığı kaydediliyor.

Raporda, birçok gazetenin kapanmasının şaşırtıcı bir şekilde gazete satışlarını olumsuz etkilemediği ancak gazetelerin reklam gelirlerinin düştüğü ifade ediliyor.

Dijital alanda verilen reklamlarda artış yaşandığı ve televizyonun ardından bu alanda elde edilen gelirlerin ikinci sıraya oturduğu belirtiliyor.

Yeni kurulan haber siteleriyle beraber anaakım medya gündem belirlemedeki tekelini kaybediyor

Raporda en büyük online haber sitelerinin geleneksel yöntemi bozmayarak haberlerini yazılı basından (Hürriyet, Milliyet), televizyondan (CNN Türk, NTV) veya diğer haber ajanslarından aldığı yazılıyor.

Mynet, Haberler ve EnSonHaber gibi dijital alanda ortaya çıkan internet portallarının önemli rol oynadığı belirtilirken, erişilen haber kuruluşlarının sayısının artış gösterdiği söyleniyor.

Raporda, ana akım medyanın gündem belirlemedeki tekel durumunu, dijital alanda kurulan haber sitelerinin ve sosyal medyanın haber için ilk durak haline gelmesinden ötürü kaybetmekte olduğu belirtiliyor.

Türkiye’de muhalif basın kuruluşlarına yönelik baskı, gazeteciliğin özgürce yapılabildiği online gazetecilik portalları ve platformlarının kuruluşuna yol açtığının yer aldığı raporda, haberlerin sosyal medyadan ve şifreli mesajlaşma uygulamalarından paylaşıldığı yazılıyor.

Ankette yerini koruyan dijital alanda kurulmuş başarılı siteler Odatv (%14), T24 (%8), Diken (%6) ve Bianet (%2) dışında dijital alanda kurulan haber markalarının sayısının bu yıl arttığından bahsediliyor.

Bu kuruluşlar arasında Gazete Karınca ile Duvar, Webiztv, sosyal medyadaki içerik dağıtımı ile dikkat çeken 140journos ve serbest çalışan gazetecilere platform sağlayan Journo gösteriliyor.

Otoriteler fonları kesebilir, siteleri engelleyebilir

Raporda, otoritelerin siteleri engelleyebilmesinden, fonları kesecek ve okuyucu kitlesini ortadan kaldıracak başka yöntemler bulabilmesinden ötürü hükümet karşıtı yapılan yayınların, para kazanmak için kısıtlı bir alana sahip olduğu yazılıyor.

Sosyal medyada hükümeti eleştirmek ‘güvenli’ değil

Haber için Facebook ve Twitter kullanımındaki düşüşün de hükümetin gözetlemesinden ötürü duyulan korkuyla ilişkilendirilebileceğinin söylendiği raporda, Whatsapp gibi kapalı mesajlaşma uygulamalarında haber paylaşımındaki artışın, kamu görevlilerinin sosyal medyada hükümeti eleştirmesinin ‘güvenli’ olmamasından kaynaklı olabileceği belirtiliyor.

Değişen medya

Rapora göre özellikle gençler için haberlere erişimde akıllı telefonlar artık bilgisayarların önünde yer alıyor. Televizyon ve online alanlar, halen haber için en önemli kaynaklar olsa da insanlar haber paylaşmak için sosyal medya yerine daha güvenli mesajlaşma uygulamalarına yöneliyor.

Araştırmanın yapıldığı çoğu ülkedeki internete erişimin %80 dolaylarında olduğunun ortaya çıktığı araştırmada, Türkiye’de internete erişimin %60’ta kaldığı belirtiliyor.

(Gazete Karınca)