Polonya “tek ses”: Nükleere hayır!

Polonya’nın Baltık Denizi kıyısındaki tatil beldesi Mielno yakınlarına yapılmak istenen nükleer santral için yapılan yerel referandumda “Nükleer santral istemiyoruz!” sonucu ezici bir sonuçla çıktı. Halkın %94’ü nükleer santral projesine hayır dedi.

Polonya, Doğu Avrupa’nın en büyük ekonomisi ve hükümet ülkenin yapılmak istenen ilk nükleer santralini 3 GigaWatt’lık kurulu güçle 2020 başlarında faaliyete geçirmek istiyor. 2030’dan itibaren santralin kapasitesini 6 GigaWatt’a çıkarmak da planlar arasında. Bu açılardan durum, Türkiye’dekiyle oldukça büyük benzerlikler gösteriyor.

Ancak katılımcı karar verme süreci ve “gerçek bir demokrasinin işletilmesi” açısından Türkiye’dekinden çok farklı bir sürece şahit olunuyor.

Polonyalı enerji şirketi PGE’nin, hükümetin 2020’lerin başında faaliyete geçmesini istediği nükleer enerji santrali projesi için üç uygun alan tespit etti. Bu alanlardan biri de turistik Mielno kasabasının sınırları içindeki Gaski köyüydü. Ancak bu durum yerel yönetimler tarafından öğrenildiğinde büyük bir nükleer karşıtı kampanya başlatıldı. Halkın %90’unun turizmden geçimini sağladığı kasabada yerel bir referandum süreci başlatıldı, nükleer karşıtı gösteriler ve etkinlikler düzenlendi. Kasabanın belediye başkanı Olga Roszak-Pozala da kampanyaya en başından beri destek verdi.

Oylamanın yapılacağı gün kasaba meydanı ve binaları “Hayır de!” pankartlarıyla bezeliydi. Hafta sonu da şenlikli eylemler devam etmişti. Sonuçta, bu pazar (12 Şubat) düzenlenen referanduma katılan 2389 yurttaştan %94’ü “nükleere hayır” dedi. Oylamaya katılım oranı %56 oldu.

Başkentten temkinli açıklamalar

Bu durum üzerine başkent Varşova’dan temkinli açıklamalar geldi. Ekonomi Bakan vekili Hanna Trojanowska “Referandumun zamanlaması açısından sağlıklı bir tartışma süreci yaşanamadı. Nükleer santralin ekonomiye getireceği olumlu etkileri anlatma fırsatı bulamadık. Yine de bu yerel sonuçları önümüzdeki dönemde yapacağımız planlar için tabi ki dikkate alacağız.” dedi. Hükümet de Mart ayından itibaren nükleer yanlısı bir kampanya başlatacaklarını bildirdi.

Santralin yapım sürecinde koordinasyonu üstlenen PGE şirketi ise nükleer santralin yapılacağı yerde yerel yönetimlere yıllık 11.7 milyon dolar ek vergi geliri sağlayacağını, santralin yapım sürecinde 2.400 kişinin çalışacağını, dolaylı yollardan da toplamda 50.000 kişilik istihdam yaratılacağını açıkladı.

Santralin teknolojisi için ABD’li Westinghouse, Japon Toshiba, Fransız Areva ve ABD-Japon ortaklığı GE Hitachi grupları rekabet ediyor. Projenin maliyeti şu anda 21 milyar Euro olarak hesaplanıyor.

Öte yandan PGE’nin belirlediği diğer iki “uygun” yerde henüz referandum düzenlenmedi. Bu referandumların PGE için resmi bir geçerliliği yok, ancak Mielno Belediye Meclisi Başkanı Krzysztof Chadacz’a göre “Referandum topluma danışmak adına en üstün demokratik teamül. PGE burada santral yapma konusunda ısrarcı olmaya devam ederse demokratik anlamda meşru her türlü direniş hareketini örgütleyeceğiz. Gerekirse Avrupa Adalet Divanı’na başvururuz.” Belediyeden diğer yetkililer de referandum sonuçlarının, PGE’nin buraya bir santral yapmayı aklından geçirmemesi ve başka yer araması için çok açık bir mesaj olduğunu belirtiyor.

Polonya hükümeti nükleere yöneliminin nedenini Polonya’nın enerji arzını kömür santrallerine bağımlılıktan kurtarmak olarak tanımlıyor.

Bu durumun arkasında iklim değişikliğine neden olan sera gazı salımlarını azaltma çabasından çok ekonomik hesaplar olabileceği yorumları yapılabilir, çünkü nükleer santrallerin yapım-söküm ve diğer işletim süreçleri de hesaba katıldığında yüksek miktarlarda sera gazı salımlarına neden olduğu biliniyor.

(Yeşil Gazete, Reuters)