Pandeminin Birinci Yılında Hapishaneler: Mahpusların sağlığa erişim hakları sınırlandı

Koronavirüs pandemisinin birinci yılında salgının hapishanelere ve mahpuslara etkisi üzerine, aralarında Ceza İnfaz Sisteminde Sivil Toplum Derneği, (CİSST) ve İstanbul Tabip Odası gibi oluşumların da bulunduğu dokuz kurum bir basın duyurusu hazırladı.

Basın duyurusunda, koronavirüse karşı hapishanelerde gerekli önlemlerin alınması ve bu önlemlerin de hak ihlallerine yol açmayacak şekilde uygulanması gerektiği ifade edildi.

Açıklamada, Türkiye’de ilk koronavirüs vakasının açıklanmasından bu yana Ceza Tevkifevleri Genel Müdürlüğü (CTE) tarafından Mart 2020, Kasım 2020 ve Şubat 2021 olmak üzere “Covid-19 Pandemi Sürecinde Ceza İnfaz Kurumları” başlıklı toplam üç adet açıklama yayımlandığı, ancak mahpusların sağlığa erişim hakları ve ağır, kronik hastaların tedavilerine nasıl devam edeceği konusunda bir açıklama yapılmadığı kaydedildi.

Yalnızca, “Başka bir hastalık nedeniyle acil durumlarda hastanelere sevk edilen tutuklu ve hükümlüler, ceza infaz kurumuna döndüklerinde 14 gün izolasyona tabi tutulduktan sonra PCR testi yapılarak sonucuna göre koğuşlara alınmaktadır” açıklamasının ifade edildiği belirtildi.

‘Mahpuslara aşı yapılmalı’

Yapılan açıklamada, mahpusların sağlığa erişim haklarının sınırlandığı ifade edilirken, hapishanelerde alınması gereken önlemler şöyle sıralandı:

• Temizlik kitlerinin mahpuslara ücretsiz sağlanmasının eşit ve sürdürülebilir kılınması için gerekli düzenlemeler ilgili mevzuata işlenmeli,
• Türkiye’deki tüm hapishanelerde ortak önleyici ve koruyucu uygulamaların yapılması ve bu uygulamaların denetime açılmalı,
• Hapishanelerde koronavirüs salgını ile ilgili alınan/alınacak önlemler, karantina uygulamaları ile mahpusların sağlık durumları konusunda başta mahpusların aile ve avukatları olmak üzere kamuoyunun düzenli olarak bilgilendirilmeli,
• Henüz yargılaması süren ve cezası kesinleşmemiş temyiz-istinaf aşamasında olan mahpusların hemen tahliye edilmeli
• Covid-19 aşısı bütün mahpuslara ve cezaevlerinde çalışan tüm personellere bir an önce yapılmalı,
• Önleyici tedbirlere öncelik vererek, salgının ilk dönemlerinde askıya alınan daha sonra tekrar açılan revir ve hastane sevklerinin hasta mahpusların ihtiyaçlarını karşılayacak hale getirilmesi için gerekli adımlar atılmalı,
• Ağır hasta, kronik rahatsızlığı bulunan ve tek başına yaşamını idame ettiremeyecek durumda olan mahpuslar için acil bir şekilde infaz ertelemesine gidilerek tahliye edilmeli.

‘Karantina hücrelerine kişisel eşyalar getirilmeli’

Alınması gereken önlemler arasında, mahpusların normal şartlarda kaldıkları hücrelerdeki kişisel eşyalarının da karantina hücrelerine getirebilmelerinin sağlanması gerektiği ifade edildi:

• Ağız diş sağlığı kuruluşları ve diş hekimliği fakültelerinin mahpuslara da gecikmeden hizmet verebilmesi için gerekli düzenlemeler yapılmalı ve hapishane koşullarında gerçekleştirilemeyen muayene ve tedavileri için mahpusların ertelenmeden diğer sağlık kurumlarına sevk edilmesi sağlanmalı,
• Mahpusların sağlık kurumlarına ve hastanelere ring araçlarıyla değil; daha hijyenik ve sağlığa uygun araçlarla taşınmalı,
• Mahpusların normalde kaldığı hücrelerde bulunan kişisel eşyalarını ve kitaplarını karantina hücrelerine getirebilmeleri sağlanmalıdır. Ayrıca karantina hücrelerinde mahpusların günlük ihtiyaçlarını karşılayacakları ve sosyal faaliyetlerine devam edebilmelerini sağlayacak su ısıtıcı, semaver, radyo, televizyon gibi eşyalar bulundurulmalı,
• Karantina hücrelerinde kalan mahpuslar normal hücrelerde olduğu gibi havalandırmaya çıkabilmelidir. İzolasyonun mahpuslar üzerindeki etkisini azaltmak için karantinada olmayan mahpusların belirli saatlerde ortak havalandırmalarda bir araya getirilmeli,
• Sağlık gerekçesiyle alınacak önlemlerin mahpusların temel haklarını ihlal etmeyecek şekilde uygulanmasına özen gösterilmelidir.

Hapishanelerde nasıl değişiklikler yaşandı?

CTE tarafından yapılan ilk  açıklamada, 14 Mart 2020 tarihinden itibaren açık ve kapalı görüşlerin, özel izinlerin, kurumlardaki eş ve aile görüş odalarının kullanımının, diğer koğuşlarla birleşerek yapılan faaliyetlerin, başka kurumlara yapılacak nakillerin durdurulacağı gibi, avukat görüşlerinin de kapalı olarak yapılmaya başlandığı duyuruldu.

Durdurulan kapalı görüşlerin yerine de 10 dakika olan telefon hakkı 20 dakikaya çıkarılsa da, açık görüşler, özel izinli eş ve aile görüşleri halen yapılamıyor.

Ağustos 2020 itibaren her seferinde iki ziyaretçi olmak üzere, iki kapalı görüş gerçekleştirildi.

14 Martta zorunlu sevkler dışında tüm sevklerin durdurulduğu açıklaması yapılmışken, 2021 yılının şubat ayından 01.03.2021 tarihine kadar nakillerin durdurulduğu açıklandı.

Yine 14 Mart itibariyle, durdurulan diğer koğuşlarla birleşerek yapılan faaliyetlerle ilgili de bu tarihten itibaren hiçbir açıklama yapılmadı.

Mahpuslar, pandemiyle geçen bir yıl boyunca, atölye, sohbet, açık ve kapalı spora çıkarılma, kütüphane ve sinema salonlarını kullanma da dahil olmak üzere hiçbir sosyal faaliyetten yararlanamadığı gibi, koğuşlarından da dışarı çıkarılmadı.

İlk açıklamada, iaşe bedelinin artırılacağı belirtilmiş ve 8,5 TL olan iaşe bedeli 10 TL’ye yükseltilmişti. Ancak, artan gıda enflasyonuna rağmen ikinci bir güncelleme yapılmadı.

Hapishanelerde 300 binlere çıkan kalabalıklaşma sorununun çözümü için açık ceza infaz kurumunda bulunan mahpuslar iki aylık izne çıkarıldı, sonrasında da izinleri uzatıldı.

Şubat ayından itibaren de 65 yaş ve üzeri mahpuslara koronavirüs salgını tedbirleri kapsamında zatürre (pnömokok) aşısı yapılmaya başlandı.

Sağlık Bakanlığı Ulusal Covid-19 Aşı Programı doğrultusunda da belirlenen sıraya göre, tutuklu ve hükümlülere koronavirüs aşısı yapılmaya başlanacağı açıklanmıştı.

Açıklamada imzası olan dokuz kuruluş ise şöyle: Ceza İnfaz Sisteminde Sivil Toplum Derneği, (CİSST) Çağdaş Hukukçular Derneği (ÇHD) Genel Merkezi, Hak İnisiyatifi Derneği, İnsan Hakları Derneği (İHD) İstanbul Şubesi, İstanbul Diş Hekimleri Odası, İstanbul Tabip Odası, Marmara Tutuklu ve Hükümlü Aileleri ile Dayanışma Derneği, (MATUHAYDER) Özgürlük İçin Hukukçular Derneği, (ÖHD) Sağlık ve Sosyal Hizmet Emekçileri Sendikası (SES) İstanbul Şubeleri, Türkiye İnsan Hakları Vakfı, (TİHV) ve Toplum ve Hukuk Araştırmaları Vakfı. (TOHAV)