Küresel karbon bütçesi raporu: Karbondioksit emisyonları 2024’te de artıyor

Küresel Karbon Projesi bilim ekibi tarafından yapılan yeni araştırmaya göre, fosil yakıtlardan kaynaklanan küresel karbon emisyonları 2024 yılında rekor seviyeye ulaşacak.

2006’dan bu yana Paris Anlaşması hedeflerine yönelik ilerlemeyi yıllık olarak ölçen ve bugün yayımlanan 2024 Küresel Karbon Bütçesi raporu,  fosil karbondioksit (CO2) emisyonlarının 2023 yılına göre yüzde 0,8 artışla 37,4 milyar tona ulaşacağını öngörüyor.

Earth System Science Data‘da yayınlanacak olan ön baskı, emisyonların bu hızla devam etmesi halinde, ısınmayı yüzde 50 olasılıkla 1,5°C ile sınırlamak için kalan karbon bütçesinin altı yıl içinde aşılabileceğini ortaya koyuyor.

Çalışma Türkiye’ye dair bilgiler de sunuyor. Yıllık fosil yakıt CO2 emisyonlarının 2022 seviyelerinden azalarak 2023 yılında 432,1 Mt’a ulaştığı görülüyor. Türkiye için ülke verilerine buradan ulaşabilirsiniz.

Uzmanlar endişeli: ‘Zirve’ yakın değil

Araştırmacılar iklim değişikliğini yavaşlatmak için emisyonların acilen azaltılması gerekmesine rağmen, araştırmacılar dünyanın fosil yakıt kaynaklı CO2 emisyonlarında zirveye ulaştığına dair hala “bir işaret” olmadığını söylüyor.

Arazi kullanım değişikliğinden (ormansızlaşma gibi) kaynaklanan 4,2 milyar tonluk emisyonla birlikte, toplam CO2 emisyonlarının geçen yıl 40,6 milyar tondan 2024 yılında 41,6 milyar tona ulaşacağı tahmin ediliyor.

Son 10 yılda, fosil yakıt kaynaklı CO2 emisyonları artarken, arazi kullanım değişikliği kaynaklı CO2 emisyonları ortalama olarak azaldı ve toplam emisyonlar bu süre zarfında kabaca aynı seviyede kalmıştı.

Bu yıl, hem fosil yakıt hem de arazi kullanım değişikliği kaynaklı CO2 emisyonlarının, kuraklık koşullarının 2023-2024 El Niño iklim olayı sırasında ormansızlaşma ve orman bozulması yangınlarından kaynaklanan emisyonları şiddetlendirmesiyle artacağı öngörülüyor.

Halihazırda her yıl 40 milyar tondan fazla salınan CO2’nin atmosferdeki seviyesi yükselmeye devam ederek giderek daha tehlikeli hale gelen küresel ısınmaya yol açıyor.

Araştırma ekibinde Exeter Üniversitesi, East Anglia Üniversitesi (UEA), CICERO Uluslararası İklim Araştırmaları Merkezi, Münih Ludwig-Maximilian Üniversitesi, Alfred-Wegener Enstitüsü ve dünya çapında 80 başka kurum yer aldı.

Çalışmayı yöneten Exeter Küresel Sistemler Enstitüsü’nden Prof. Pierre Friedlingstein, iklim değişikliğinin etkilerinin giderek daha dramatik hale geldiğini ancak fosil yakıtların yakılmasının zirveye ulaştığına dair hala bir işaret olmadığını söyledi:

“Paris Anlaşması hedeflerine ulaşmak için zaman daralıyor ve COP29’da bir araya gelen dünya liderleri, sanayi öncesi seviyelerin üzerinde 2°C’lik ısınmanın çok altında kalma şansını elde etmek için fosil yakıt emisyonlarında hızlı ve derin kesintiler yapmalıdır.”

Friedlingstein küresel olarak net sıfır CO2 emisyonuna ulaşana kadar, dünya sıcaklıkları artmaya devam edeceği ve giderek daha ciddi etkilere neden olacağı uyarısı da yaptı.

UEA Çevre Bilimleri Okulu Royal Society araştırma profesörü Corinne Le Quéré de şu değerlendirmeyi yaptı: “Bu yıl küresel emisyonlardaki bir başka artışa rağmen, en son veriler fosil yakıtların yerini alan yenilenebilir enerji kaynaklarının ve elektrikli otomobillerin artan penetrasyonu ve son on yıllardaki ormansızlaşma emisyonlarının azalmasının ilk kez doğrulanması ile yaygın iklim eyleminin kanıtlarını gösteriyor.”

Oslo CICERO Uluslararası İklim Araştırmaları Merkezi’nden Dr. Glen Peters ise ülkeler düzeyinde olumlu ilerleme kaydedildiğine dair pek çok işaret olmasına ve küresel fosil CO2 emisyonlarında zirvenin yakın olduğuna dair bir his olmasına rağmen, bunun hala çok zor olduğuna işaret etti:

“İklim eylemi kolektif bir sorundur ve bazı ülkelerde kademeli emisyon azaltımları gerçekleşirken, diğerlerinde artışlar devam ediyor. Küresel emisyonları net sıfıra doğru aşağı yönlü bir yörüngeye oturtmak için tüm ülkelerdeki ilerlemenin yeterince hızlı olması gerekiyor.”

Karbon giderimi yöntemlerinin katkısı milyonda bir

2024 Küresel Karbon Bütçesi’nden elde edilen diğer önemli bulgular şunlar:

• Küresel olarak, 2024 yılında farklı fosil yakıtlardan kaynaklanan emisyonların artacağı öngörülüyor: kömür (%0,2), petrol (%0,9), gaz (%2,4). Bunlar küresel fosil CO2 emisyonlarının sırasıyla %41, %32 ve %21’ine katkıda bulunuyor. Projeksiyonlardaki belirsizlik göz önünde bulundurulduğunda, kömür emisyonlarının 2024 yılında düşme olasılığı devam ediyor.
• Çin‘in emisyonlarının (küresel toplamın %32’si) %0,2 oranında marjinal bir artış göstereceği öngörülüyor, ancak öngörülen aralık emisyonlarda olası bir düşüşü de içeriyor.
• ABD emisyonlarının (küresel toplamın %13’ü) %0,6 oranında azalacağı öngörülüyor.
• Hindistan‘ın emisyonlarının (küresel toplamın %8’i) %4,6 oranında artacağı öngörülüyor.
• Avrupa Birliği emisyonlarının (küresel toplamın %7’si) %3,8 oranında azalacağı öngörülüyor.
• Dünyanın geri kalanındaki emisyonların (küresel toplamın %38’i) %1,1 oranında artacağı öngörülüyor.
• Uluslararası havacılık ve deniz taşımacılığının (küresel toplamın %3’ü ve ulusal/bölgesel toplamlardan ayrı olarak sayılır) 2024 yılında %7,8 artacağı, ancak 2019 pandemi öncesi seviyesinin %3,5 altında kalacağı tahmin ediliyor.
• Küresel olarak, arazi kullanım değişikliğinden (ormansızlaşma gibi) kaynaklanan emisyonlar son on yılda %20 oranında azalmıştır ancak 2024 yılında artmaya devam edecek.
• Yeniden ağaçlandırma ve ağaçlandırma (yeni ormanlar) yoluyla kalıcı CO2 giderimi , kalıcı ormansızlaşma emisyonlarının yaklaşık yarısını dengeliyor.
• Teknolojiye dayalı karbondioksit gideriminin mevcut seviyeleri (ağaçlandırma gibi doğaya dayalı yöntemler hariç) fosil yakıtlardan salınan CO2 ‘nin sadece milyonda birini karşılıyor.
• Atmosferik CO2 seviyelerinin 2024 yılında milyonda 422.5 parçaya ulaşması, 2023’te milyonda 2.8 parçaya ve sanayi öncesi seviyelerin %52 üzerine çıkması bekleniyor.
• Geçici El Niño iklim olayının etkileri de 2023 yılında karadaki ekosistemler (“karadaki CO2 yutağı” olarak bilinir) tarafından karbon emiliminde bir azalmaya yol açtı ve El Niño’nun 2024 yılının ikinci çeyreğinde sona ermesiyle bu azalmanın toparlanacağı öngörülüyor.
• 2024’te yangınlardan kaynaklanan emisyonlar, özellikle Kanada’daki aşırı 2023 orman yangını sezonu (2024’te de devam etti) ve Brezilya’daki yoğun kuraklık nedeniyle, 2003’te uydu kayıtlarının başlangıcından bu yana ortalamanın üzerinde oldu.
• Kara ve okyanus CO2 yutakları, iklim değişikliğinden olumsuz etkilenmelerine rağmen toplam CO2 emisyonlarının yaklaşık yarısını karşılamaya devam etti.

Küresel ısınmanın 1,5°C’yi geçmesine ne kadar var?

Analiz, 1,5°C hedefinin aşılmasından önce kalan “karbon bütçesini” sadece tek bir yıl için değil, birden fazla yıl boyunca tutarlı bir şekilde tahmin ediyor.

Küresel Karbon Bütçesi ekibi, mevcut emisyon oranıyla küresel ısınmanın yaklaşık altı yıl içinde sürekli olarak 1,5°C’yi aşma ihtimalinin %50 olduğunu tahmin ediyor. Bu tahmin, özellikle CO2 dış etkenlerden (örneğin CH4, N2O, aerosoller) kaynaklanan ek ısınmanın belirsizliği nedeniyle büyük belirsizlikler taşıyor.

Ancak, kalan karbon bütçesinin – ve dolayısıyla 1,5°C hedefine ulaşmak ve iklim değişikliğinin en kötü etkilerinden kaçınmak için kalan zaman – neredeyse tükenmiş durumda.

Çalışmaya buradan ulaşabilirsiniz.