Kömür yatırımcıları 600 milyar dolarlık riskle karşı karşıya

Finansal düşünce kuruluşu Carbon Tracker’in bugün yayımlanan raporunda kömür yatırımcılarının en az 600 milyar doları boşa harcama riskiyle karşı karşıya olduğunu ortaya koydu.

Raporda sebep olarak ise belli başlı tüm piyasalarda yeni yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik üretmenin, yeni kömür santrallerine kıyasla şimdiden daha ucuz hale gelmesi gösterildi.

Santrallerin yüzde 60’ı daha yüksek maliyetli

Rapor ayrıca, dünya genelindeki kömürlü termik santrallerin yüzde 60’ından fazlasının, yeni kurulan yenilenebilir enerji santrallerine kıyasla daha yüksek maliyetli elektrik ürettiğini ortaya koyuyor. En geç 2030 yılına kadar tüm piyasalarda yeni rüzgâr veya güneş enerjisi santrali kurmak, kömür santrallerini işletmeye devam etmekten daha ucuz hale gelecek.

‘Piyasa yönlendiriyor, hükümetler oralı değil’

Carbon Tracker’in Enerji ve İşletmeler Bölümü Eşbaşkanı ve raporun yazarlarından Matt Gray,  “Piyasa düşük karbonlu enerji dönüşümünü yönlendiriyor ancak hükümetler oralı değil. Hükümetlerin yeni kömür projelerini bir an önce iptal etmeleri ve mevcut kömür santrallerini giderek artan bir hızla devre dışı bırakmaları ekonomik açıdan en mantıklı adım olacaktır” dedi.

Küresel ısınmayı 1,5°C ile sınırlandırmak için küresel düzeyde elektrik üretimindeki kömür kullanımının 2010 yılından 2030’a kadar yüzde 80 oranında azaltılması gerekiyor. Bu, 2040’a kadar her gün bir kömür santralinin hizmetten çekilmesi anlamına geliyor.

Yeni kömür santralleri yolda

Dünya genelinde, 499GW’lık yeni kömür kapasitesi planlama veya inşaat aşamasında. Bu projelerin toplam maliyeti 638 milyar dolar tutarında. Ancak Carbon Tracker, kömür santrallerine yapılan yatırımların geri dönüş sürelerinin genellikle 15 ila 20 yıl olduğu, bu nedenle hükümetlerin ve yatırımcıların geri dönüşünü hiçbir zaman alamayabilecekleri uyarısında bulunuyor.

“Yarım trilyon dolar nasıl harcanır: Ucuzlayan yenilenebilir enerjinin kömür yatırımları bakımından ekonomik sonuçları” başlıklı analiz, dünya genelinde işletmede, inşaat veya planlama aşamasındaki kömürlü termik santrallerin yüzde 95’inin ekonomik profilini değerlendiriyor (işletmedeki 6.696 ünite (2.045GW) ve hazırlık aşamasındaki 1.046 ünite (499GW)). Analizin bulguları şöyle:

• Türkiye’de planlanan veya inşaat aşamasındaki 33GW’lık kömürlü termik santral kapasitesinin toplam maliyeti 64 milyar dolar. Türkiye’de 19GW olan mevcut kömürlü termik santral kapasitesinin yüzde 16’sını işletmek, şimdiden yeni yenilenebilir enerji santrali kurmaktan daha maliyetli hale geldi. Ayrıca rapora göre, 2023’te Türkiye’deki tüm kömürlü termik santraller için geçerli olmak üzere, herhangi bir kömürlü termik santrali işletmek yeni bir güneş enerjisi santrali kurmaktan daha maliyetli olacak.

• İnşaat aşamasında 100GW ve planlanan 106GW kömürlü termik santral projesinin bulunduğu Çin‘de risk altındaki tutar 158 milyar dolar. Çin’deki mevcut kömürlü termik santral kapasitesi 982GW ve bu kapasitenin yüzde 71’ini işletmek yeni yenilenebilir enerji kapasitesi kurmaktan daha maliyetli.
• İnşaat aşamasında 37GW ve planlama aşamasında 29GW kömürlü termik santral projesinin bulunduğu Hindistan’da risk altındaki tutar 80 milyar dolardır. Hindistan’daki mevcut kömür kapasitesi 222GW ve bunun yarısı – yüzde 51’i – yeni yenilenebilir enerjiden daha maliyetli.
• AB’de ise ağırlıklı olarak Polonya ve Çek Cumhuriyeti’ndeki 7,6GW’lık yeni kömür gücü dolayısıyla 16 milyar dolar risk altında. AB’nin toplam 149GW’lık işletmedeki kömürlü termik santral kapasitesinin yüzde 96’sı yeni kurulacak yenilenebilirden daha maliyetli.
• ABD 254GW’lık kömürlü termik santral kapasitesine sahip ve bunun neredeyse yarısı – yüzde 47’si- yeni yenilenebilir enerjiden daha maliyetli. ABD’de planlanan yeni kömürlü termik santral bulunmuyor.
• Güneydoğu Asya’da planlama veya inşaat aşamasında olan 78GW’lık kömürlü termik santral kapasitesi’nin maliyeti 124 milyar dolar. Ancak 2030 yılına kadar yeni yenilenebilir enerji kapasitesi kurmak, mevcut kömür santrallerini işletmekten daha ucuz hale gelecek.

Rapor, yenilenebilir enerji yatırımcılarının düşük maliyetlerinin fiyatlara yansıyacağı serbest piyasa ortamlarında, piyasa dinamiklerinin kömürü ortadan kaldıracağı sonucuna ulaşıyor.

Ancak rapor, piyasa düzenlemelerinin kömüre haksız bir şekilde ekonomik avantaj sağlaması nedeniyle, dünya genelinde bazı hükümetlerin yeni kömürlü termik santral kurulmasını teşvik ve finanse etmeyi sürdürdüğünü kaydediyor. Ayrıca bazı düzenlenmiş ve kısmen düzenlenmiş piyasalarda hükümetler, kömürün yüksek maliyetinin elektrik faturaları üzerinden tüketiciye aktarılmasına izin veriyor ya da vergi mükelleflerinin ödediği parayı kömür işletmecilerini sübvanse etmekte kullanarak, elektriği üretim maliyetinden daha düşük fiyatlara satabiliyor.

Eşit rekabet talebi

Rapor hükümetlere: yenilenebilir enerjilerin kömürle eşit şartlar altında rekabet edebilmesini sağlayacak şekilde piyasa denetimini kaldırma; yeni kömür projelerini iptal etme ve mevcut kömür filosunu aşamalı olarak devre dışı bırakma; ve yenilenebilir enerji kaynaklarının kendi enerji sistemlerine azami ölçüde değer katmasını sağlayacak düzenlemeler getirme çağrısı yapıyor. Rapor şu uyarıda bulunuyor:

Bu adımların atılmaması atıl varlık riskini artıracak ve kapasite fazlasına neden olacaktır. Bu da dolayısıyla elektrik fiyatlarını baskılayacak, yenilenebilir enerjiye yönelik olumsuz yatırım sinyali oluşturacak ve nihayetinde düşük karbonlu ekonomiye geçiş sürecinin tıkanmasına neden olacaktır.