İsyan dalgası İran’da: En az 106 kişi hayatını kaybetti

İran’da aylık benzin fiyatlarında ilk 60 litreye yüzde 50, bu kotayı aşan satışlarda ise yüzde 200 zam yapılmasının ardından Cuma günü Tahran’da başlayan gösteriler ülke geneline yayıldı. Yüz binlerce insanın katıldığı protestolarda 100’den fazla banka, onlarca benzin istasyonu, mağaza ve kamu binası ateşe verildi.

Polisin sert bir şekilde müdahalede bulunduğu eylemlerde, İran yönetiminin yaptığı açıklamaya göre gösterilerin ilk üç gününde 12 kişi hayatını kaybetti, binden fazla kişi ise gözaltına alındı.

Af Örgütü: En az 106 kişi öldü

Uluslararası Af Örgütü tarafından yapılan açıklamaya göre gösterilerde en az 106 kişi öldü.  Açıklamada bu sayıya teyit edilen video görüntüleri, görgü tanıklarının ifadeleri ve ülke dışındaki aktivistler tarafından verilen bilgiler tarafından ulaşıldığı söylendi. Ancak İran’daki kısıtlı medya ve internet yasağına sebebiyle bu sayının çok daha fazla olabileceği belirtildi.

Hükümetten internet kullanımına engel

Protestolara karşı hükümetin ilk tepkisi interneti kesmek olmuştu. İran’ın yarı resmi ISNA ajansı, Devlet Güvenlik Konseyi‘nin kararıyla internete erişimin kısıtlandığını ve yetkililerin, protestolarla ilgili görüntü paylaşan sosyal medya kullanıcıları hakkında yasal işlem yapılacağını bildirdiğini duyurdu.

İnternet kısıtlamalarını izleyen NetBlocks, Cumartesi akşamı Twitter’dan yaptığı açıklamada İran’ın tamamına yakınında internete erişimin kısıtlanmış olduğunu doğruladı.  Açıklamasında gerçek zamanlı verilerin internete erişimin normal düzeyinin yüzde 7’sinde olduğunu gösteren grafiği paylaştı.

Ruhani: Benzinden elde edilen gelir halka verilecek

İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani halkın yüzde 75’inin ekonomik nedenlerle “baskı altında” olduğunu söyledi. Ruhani zamdan elde edilecek gelirden pay alma niyetinde olmadıklarını, bu gelirin insanlara dağıtılacağını söyledi. Ancak bu açıklamalar sonrasında da halk sokaktaki eylemlerini sürdürdü.

Hamaney’den benzin zammına destek

İran’ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney ise Pazar günü zamlara desteğini açıkladı. “Yürütme, yargı ve yasama organı başkanlarının uzmanların çalışmalarına dayanarak aldığı karar uygulanmalı” diyen Hamaney, “Kamu mallarını tahrip etme ve ateşe verme vatandaşların işi değil, fitnecilerin işi. İslam Devrimi ile İran düşmanları bu tür tahripler ile gerginliği destekliyor” ifadelerini kullandı.

Tek sebep petrol zammı değil

Protestocular, sokağa çıkmalarındaki tek gerekçelerinin benzine yapılan zamlar olmadığını söylüyor. ABD’nin İran ile yaptığı nükleer anlaşmayı iptal etmesi ve İran’a yönelik ekonomik yaptırımlar uygulama kararının ardından ülke ekonomik açıdan zor günler yaşıyor.

Euronews’un paylaştığı verilere göre enflasyon yüzde 40 seviyesine çıktı. Haziran ayında Tahran’da kiralar bir yılda yüzde 100’den fazla arttı, gıda ürünlerinin fiyatları ise 3-4 katına çıktı.  Bir yandan insanlar ardı ardına gelen zamlarla boğuşurken bir yandan da artan işsizlikle mücadele ediyor. Mart 2019 verilerine göre ülkedeki genel işsizlik oranı yüzde 12 olarak açıklandı. 15-24 yaş arasındaki genç işsizliği oranı ise yüzde 27,7.

İçme suyu ve hava kirliliği de gündemde

Protestolar sırasında atılan sloganlar arasında ülkedeki su sorunu da yer alıyor. Yağışın ve dolayısıyla su kaynaklarının azaldığı İran’da halk içme suyuna erişim sıkıntısı yaşıyor. Musluklardan da tuzlu su akması nedeniyle halk, tankerlerden su satın almak zorunda kalıyor.

Protestocuların eleştirdiği konulardan bir diğeri ise Tahran’da yüksek seviyede gerçekleşen hava kirliliği sebebiyle ilk ve orta dereceli okullarda eğitime sık sık ara verilmesi. Tahran, hava kirliliği sıralamasında dünyada 12’inci kent.