İklim değişikliğinin küresel ekonomiye etkisi – Belkıs Gökbulut

İklim değişikliği sebep olduğu felaketlerle yılda en az 400.000 kişinin ölümüne sebep olurken, küresel ekonomiyi de önemli ölçüde etkiliyor. Yapılan çalışmalarda, iklim değişikliği ile ilgili felaketlerin yıllık en az 1.2 trilyon dolar zarara mal olduğu, bu zararın küresel gayri safi milli hasılanın %1.6’sına denk geldiği ortaya çıkmıştır.

İklim değişikliğinden ekonomik olarak pek çok sektör etkilenirken, gelecekte bu durumun daha vahim sonuçlara ulaşması bekleniyor. Örneğin, özellikle kıyı şeridinde bulunan bölgelerde, deniz seviyesinin yükselmesi, kasırga ve fırtınaların artması, denizdeki dalgalanmaların ani yükselişi; hava limanı, yol, tünel, metro yolları gibi ulaşım sağlayan yerlerde ciddi hasara neden olacak, bu nedenle ulaşım sektörü için ayrılan bütçenin önemli ölçüde artması gerekecektir. Sıcaklığın artışı kuraklıkların daha çok artmasına neden olurken, tarım sektörünü sekteye uğratacak. Araştırmalar, sıcaklıktaki mevcut artış trendiyle 2080 yılında tarım ürünlerinin en az %15-20 oranında azalacağını öngörüyor. Sağlık sektöründe; yükselen sıcaklıklar, besin yetersizliği ve ekolojik döngünün bozulması sonucu artan salgın hastalıklarla mücadele edilmesi gerekecek. Sigorta endüstrisi; özellikle devlet destekli olanlar hava olaylarının artışı nedeniyle büyük risk altında olacak. Hükümetlerin, iklim felaketleri sonucu artan bireysel sigortaları karşılamak için ayırdıkları bütçeleri artırmaları gerekecek. Turizm endüstrisinin de iklim değişikliğinden nasibini alması bekleniyor. Bugün turistler için cazip olan, deniz kıyısında bulunan bölgelerde, sıcaklıkların ve nemin artmasıyla yaz turizmi canlılığını kaybedecek. Ayrıca, kar örtüsü kalınlığının azalması kayak merkezlerinin bulunduğu, kış turizminden gelir sağlayan bölgelerde ekonomiyi sekteye uğratacak. Turizm endüstrisi açısından dünya üzerinde bazı bölgeler sıcaklıkların artışından fayda sağlayacak olsa da, genel anlamda iklim değişikliğinin hem yurt içi hem de yurt dışı turizmini olumsuz etkilemesi bekleniyor.

Eklemek gerekir ki; bilim insanları, içinde bulunduğumuz yüz yılın ortaları veya sonunda iklim değişikliğinden dolayı küresel deniz seviyesinin 1 metre yükselebileceğini öne sürüyor. Dünya Bankası , deniz seviyesi 1 metre yükseldiğinde risk altında bulunan 76 ülke üzerindeki etkilerinin  dünya ekonomisi üzerinde oluşturacağı zararı tespit etmek için bir çalışma yapmıştı. Çalışmada,  Karayipler ve kıyı şeridinde bulunan, gelişmekte olan ülkelerin toprak alanlarının en az %60’ının yok olacağı tespit edildi. Bu Ortadoğu ve Kuzey Afrika’daki bölgelerindeki toprak alanlarının %99’unun, Sahra-altı Afrika’nın %77’sinin, Batı  Asya’nın %66’sının, Latin Amerika ve Karayipler’in %39’unun yok olacağı anlamına geliyor. Dünya Bankası’nın yaptığı çalışmaya göre;  tüm bunların  dünya ekonomisi üzerinde  yıllık en az  630 milyon dolar zarara neden olması bekleniyor.

Bilim insanlarının ve ekonomistlerin yaptıkları ortak çalışmalar sonucu; 2030 yılında iklim değişikliği ve fosil yakıtların kullanılması sonucu oluşan hava kirliliği zararlarının, gayri safi milli hasılanın %3.2’sine mal olacağını, az gelişmiş ülkelerde ise bunun %11’e kadar ulaşacağı ortaya koyuldu. Gelir düzeyi düşük ülkeler üzerine yapılan bir çalışmada, iklim değişikliğinin sebep olduğu diğer tüm çevre felaketlerinin yanı sıra, sadece sıcaklığın 1 °C artmasının ekonomik büyümeyi en az %1.1 azaltacağı ortaya çıkarılmıştır. İçinde bulunduğumuz yüzyılın sonlarına doğru ise en iyimser senaryolara göre;  küresel sıcaklığın 1.5-4 °C artması bekleniyor.  Dünyada çoğunlukla en fakir ülkelerin en sıcak ülkeler olduğunu da hesaba kattığımızda, şüphesiz küresel sıcaklığın artışı ve beraberinde getirdiği çevre felaketlerinden en çok fakir ülkeler etkilenecek.  İklim değişikliğinin etkileri dünyanın her yerinde farklı şekillerde kendini gösterse de, en büyük zararı her zaman iklim değişikliğine en az sebep olmuş üçüncü dünya ülkeleri görecek. Bu durumda ise gelecekte zengin ve fakir ülkeler arasındaki uçurumun daha fazla artması,  fakir olan ülkelerin daha çok fakirleşmesini bekleyebiliriz.

Ekonomist Lord Nicholas Stern 2006’da küresel iklim değişikliğinin dünya ekonomisine etkisi üzerine yayımladığı raporda ; dünya ekonomisinin her yıl %1’ lik kısmının iklimle mücadeleye ayrıldığında, iklim değişikliğinin etkilerini azaltabileceğini dile getirmişti. Bu sene yaptığı açıklamada ise; durumun beklediğinden çok daha vahim olduğunu, artık iklimle mücadele için bu oranın yeterli olamayacağını dile getirdi.

Belkıs Gökbulut

Boğaziçi Üniversitesi
İklim Değişikliği Çalışma Grubu