GES kararı küçük işletmecilere kırbaç gösteriyor: İflası getirecek

Yeni bir yönetmelik taslağı, güneş enerjisi santralleri (GES) kurma, dağıtım ve bedeline ilişkin birtakım tartışmaların ortaya çıkmasına sebep oldu. Yenilenebilir enerji alanındaki yatırımcılar ise oldukça endişeli.  

Yönetmelik taslağıyla GES’lerden üretilen ve ihtiyaç fazlası enerjinin sisteme satılmasının önüne engel getirilirken Mehmet Kaya‘nın haberine göre; Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’ndan (EPDK) bazı yetkililer elektrik fazlasının abonelere ücretsiz dağıtılmasının düzenlemenin ana amacı olduğunu vurguladı. 

Düzenlemenin TBMM’den geçmesi durumunda yenilenebilir enerjinin desteklenmesinin aksine fosil yakıt lobilerinin önünün açılacağı şeklinde eleştiri ise taslağa gelen yorumlardan yalnızca biri. Peki bu yönetmelik taslağı ne anlama geliyor?

‘Küçük işletmecilere kırbaç gösteriyor’

Soruyu TROYA Çevre Derneği’den Oral Kaya’ya yönelttik:

“Burada temel sebep devletin sadece büyük yatırımcıları desteklemeye çalışması… Büyük yatırımcılarla da özellikle kömür ve doğal gaz lobisini. Devletin temel programı bu. Bu esnada özellikle de lisanslı yenilenebilir enerji üreticilerine, büyük rüzgar enerji santralleri, güneş enerji santralleri sahiplerine bu konuda herhangi bir şey yapılmıyor. Ama küçük işletmecilere veya küçük yatırımcılara bir kırbaç gösteriliyor.”

‘Ciddi endişe yarattı’

Lisanssız Elektrik Üretimi piyasasının genişlemesine yönelik Mayıs 2019’da yürürlüğe giren Cumhurbaşkanı kararında ise şu ifadelere yer veriliyor:

“Güneş enerjisinden üretilen üretim fazlası elektriğin EPDK tarafından yayınlanan abone grubuna ait perakende tek zamanlı aktif enerji bedeli uygulanır ve YEKDEM kapsamında değerlendirilmek üzere on yıl süreyle satın alınır.”

Güneş Enerjisi Yatırımcıları Derneği (GÜNEŞDER ) Yönetim Kurulunca da konuya ilişkin açıklama yapıldı ve “Ciddi endişe yarattı” denildi.

‘Binlerce yatırımcı mağdur olmak üzere’

Bu kararla birçok yatırımcı da çatılarına enerji yatırımı yapmıştı.

GÜNEŞDER yönetim kurulunca yapılan açıklamada da “2019 yılında yapılan bu düzenlemeye güvenerek yatırım yapan binlerce yatırımcı; geriye yönelik bu düzenleme ile mağdur olmak üzere” denildi.

Hukuk devletinde en temel ilkenin idari kararların geriye yürümezliği ilkesi olduğunun hatırlatıldığı açıklamada “Yatırımcıya 2019’da; ihtiyaç fazlası elektriğin satın alınacağı yönündeki hukuki düzenlemeden yararlanma imkanı verilerek daha sonra bu hakkın ellerinden alınması, buna güvenerek yapılan yatırımların zayi olmasına ve yatırımı yapan firmaların iflasına neden olacaktır” ifadelerine yer verildi.

Komşuyu fosil yakıtlardan kurtarmak

Oral Kaya da üreticilerin mağduriyetine işaret ederek aslında iklim krizi içindeyken bu üreticilerin fosil yakıt lobilerine karşı yatırım yaptıklarını aktarıyor.

Asıl üreticilerin yerelde üreten ve çalışan, gerçekten kendi ihtiyacı olan elektriği tüketmek üzere yatırım yapan tüketiciler olduğunun altını çizen Kaya şunları söylüyor:

“Çünkü onlar hiçbir şekilde şebekeye fazladan yük olmayan insanlar. Onlar bizim fosil yakıttan kopmamızı sağlayacak yatırımcılarımız. Çünkü zaten küçük yatırımlarla bu işi sürdürmeye çalışıyorlar. Yatırımların üzerine biraz daha kredi bularak yatırımlarını biraz daha geliştirerek kendi tüketim ihtiyaçlarından fazlasını üretmeye çalışıyorlar ki; geri kalanını da şebekeye veriyorlar. Bu küçük üreticiler için geçerli olan bir iş. Ama devletin böyle bir politikası yok.”

İhtiyaç fazlası enerjinin ücretsiz hanelere dağıtılacağı iddiasının ise çok spekülatif olduğunu belirten Oral Kaya, enerji piyasası düzenleyicilerin bu konudaki kararı tekrar bir gözden geçirmesi gerektiğini söylüyor ve ekliyor:

“Bizim temel sorunumuzu çözecek olan yerelde üretip yerelde tüketmektir, şebekeye daha fazla yük olmamaktır, mümkün olduğu kadar en kısa mevzide elektriği üretip tükettirmektir. Eğer küçük üreticilere ‘Yan komşulara da elektrik satabilirsiniz’ deme hakkınız olursa şebekeye hiçbir şekilde yük de bindirmemiş olursunuz. Komşunuzu da fosil yakıtlardan kurtarmış olursunuz.”

‘Firmaların iflasına sebep olacak’

Hukuk devletinde en temel ilkenin idari kararların geriye yürümezliği ilkesi olduğunun hatırlatıldığı açıklamada “Yatırımcıya 2019’da; ihtiyaç fazlası elektriğin satın alınacağı yönündeki hukuki düzenlemeden yararlanma imkanı verilerek daha sonra bu hakkın ellerinden alınması, buna güvenerek yapılan yatırımların zayi olmasına ve yatırımı yapan firmaların iflasına neden olacaktır” denildi.

GÜNEŞDER enerji piyasası düzenleyici kurumlara şöyle bir çözüm önerisi sundu:

“Yatırımcının haklarını korumak ve güneş enerjisinden azami ölçüde yararlanmasını sağlamak amacıyla; tercihe göre yıllık mahsuplaşma, PPA adıyla dünyanın birçok ülkesinde uygulanan ikili anlaşma yoluyla enerji satışı veya tüketim birleştirme metodlarının uygulanmasını öneriyoruz.

Küçük yatırımcı iflas aşamasına gelecektir.

Lisanssız üretimde Kamu tarafında bir düzenleme ihtiyacı olması halinde bunun –geçiş dönemi tanınması şartıyla- ileriye yönelik yapılması en kritik noktadır.”

Enerji bağımlılığı: Önümüz kış, ne olacağımız belli değil

Enerji bağımsızlığı konusunun Rusya-Ukrayna savaşından sonra tamamen kendini gösterdiğine de işaret eden Kaya, son olarak şunları söylüyor:

“Enerjiden bağımsız olmamız gerekiyordu. Kendi enerjimizi kendimiz tüketmemiz gerekiyordu. Önümüz kış, ne olacağımız belli değil. Doğal gaz sıkıntısının hat safhada olduğunu biliyoruz. Bir an önce yenilenebilir enerji sistemlerine ve yenilenebilir enerjinin yerelde üretilmesine geçmek zorundayız. Yasa düzenleyicileri bunu göz önüne alıp bunu tamamıyla hayata geçirecek bir mekanizma kurmalı.”