Dünyanın havası en kirli beş şehri

2022 Dünya Hava Kalitesi raporu, dünyanın en büyük şehirlerinden bazılarında kötü hava kalitesinin zararlı etkilerine ışık tutarak bu şehirlerde yaşayan canlıların sağlığı için bu sorunun ele alınması gerektiğinin altını çiziyor. Rapora göre en kötü hava kalitesi sırayla Pakistan‘ın Lahor kentinde, Çin‘in Hotan kenti, Hindistan‘ın Bhiwadi ve Delhi şehirleri ve Pakistan’ın Peşaver ilinde ölçüldü. IQ Air‘ın www.iqair.com sitesinde paylaştığı mevcut verilere göre ise ilk on sırada şu kentler var:

‣AB’nin hava kirliliği değerleri DSÖ için yetersiz: Türkiye’de ise yasal sınır yok

‣Greenpeace: Türkiye’de hava kirliliğinden ölüm riski, trafik kazalarından yedi kat fazla

Rapora göre; 29 milyon insan için, kötü hava kalitesi 2022’de neredeyse her gün yaşanan bir olaydı ve son birkaç yıldır da böyle devam etti.

Daha küçük nüfusların aksine, sağlıksız hava kalitesinin yüksek konsantrasyonlarından en çok etkilenen büyük şehirler iki yönlü olarak zarar görüyor; daha fazla potansiyel hava kirletici kaynağı bulunuyor ve daha fazla insan etkileniyor.

İşte en kötü hava kalitesine sahip şehirlerden bazıları:

5. Peşaver, Pakistan

2022’de havası en kirli şehirlerden biri olarak kaydedilen ve beşinci sırada yer alan büyük şehir Peşaver. Pakistan’ın en kalabalık altıncı şehri olan Peşaver, Kuzeybatıda Afganistan sınırına yakın bir yerde bulunuyor. Kent, kötü hava kalitesinden etkilenen yaklaşık 2 milyon kişiye ev sahipliği yapıyor.

2021’de Peşaver, dünyanın en kirli dokuzuncu şehri olmuştu. Pakistan ve kuzey Hindistan’daki hava kalitesinin, Nisan’dan Mayıs’a ve Ekim’den Kasım’a kadar süren mahsul yakma dönemlerinde genellikle tehlikeli bir boyutta olduğu belirtiliyor. Bölgenin hava kalitesinin ayrıca yanan şehir atıkları, tuğla fırınlarından çıkan emisyonlar, ölü yakma ve yemek pişirme ve ısınma için yakılan katı yakıt nedeniyle de düşük olabileceği belirtiliyor.

2022’de Peşaver için ortalama yıllık PM2.5 konsantrasyonu metreküp hava başına 92 mikrogramdı (µg/m3).

PM 2.5 nedİr?

Partikül madde (PM), atmosferde asılı duran küçük sıvı veya katı parçacık formundaki kirliliktir. PM kirliliği, içindeki kimyasallardan ziyade parçacıkların boyutuna göre tanımlanır.

PM2.5, 2.5 mikrometreden daha küçük olan herhangi bir partiküle gönderme yapar; ‘ince parçacık madde’ veya ‘ince asılı parçacık’ olarak da bilinir.
PM2.5 partikülleri, gaz değişiminin gerçekleştiği bölgelere inip akciğerlerin derinliklerine nüfuz edecek kadar küçüktür.

4. Delhi, Hindistan

2022’de dünyanın havası en kirli dördüncü büyük şehri olan Delhi, aynı zamanda en büyüklerinden biriydi. Delhi yaklaşık 29 milyon kişiye ev sahipliği yapıyor. Şehrin ortalama yıllık PM2.5 konsantrasyonu 93 µg/m3. Kentin 2021 yıllık ortalaması ise 96 µg/m3 idi. Delhi, hem 2021 hem de 2022’de dünyanın en kirli dördüncü büyük şehri oldu.

Şehir yönetimi, araç emisyonlarını azaltarak ve kömürü yasaklayarak şehrin hava kalitesini iyileştirmek için çalışıyor. Peşaver’de olduğu gibi, Delhi’de de hava kirliliğinin, ekin yakma dönemlerinde artan duman gibi benzer kaynaklar nedeniyle tehlikeli olabileceği belirtiliyor.

3. Bhiwadi, Hindistan

Raporda bahsedilen en kirli üçüncü metropol de Hindistan’da bulunuyor. Bhiwadi, başkentin yaklaşık 78 kilometre güneybatısında, Delhi’den çok da uzakta bulunmuyor. 104 bin nüfuslu kent, Delhi’den çok daha küçük. Ancak aynı kirleticilerin birçoğu ve kaynakları ile mücadele ettiği için 2021’de dünyanın havası en kirli şehri de oldu.

2021’de Bhiwadi’nin yıllık ortalama PM2.5 konsantrasyonu 106 µg/m3 idi ve bu, kenti o yıl dünyanın en kirli şehri yaptı. 2022 ortalama yıllık PM2.5 konsantrasyonu olan 93 µg/m3, hem 2021 hem de 2020’ye (96 µg/m3) göre bir gelişme olarak görülüyor.

2. Hotan, Çin

Altı yılda ilk kez şehir 100 µg/m3’ün altına düştü. Hotan da hava kalitesini geçmiş yıllara nazaran iyileştirdi. 2021’de şehrin yıllık ortalama PM2.5 konsantrasyonu 102 µg/m3 idi ve rakam 2018’den beri 100 µg/m3’ün üzerinde kaldı. Şehrin 2022’deki ortalama yıllık PM2.5 konsantrasyonu 94 µg/m3 idi.

Hava kalitesi iyileşmesine rağmen Hotan, dünyanın en kirli ikinci şehri ve Doğu Asya’nın en kirli şehri oldu.

1. Lahor, Pakistan

Pakistan’ın başkenti Lahor, 2022’de dünyanın en kirli şehri oldu. Kent aynı zamanda Orta ve Güney Asya’nın en kirli şehriydi. Lahor’da yaklaşık 11 milyon kişi yaşıyor.

Şehir, yıllık ortalama PM2.5 konsantrasyonu 97 µg/m3 ile 2022’de hava kirliliği yaşayan büyük şehirler listesinin başında yer aldı. Lahor’daki hava kirliliğindeki artış, önceki üç yıldaki artışı temsil ediyor (sırasıyla 87, 79 ve 90 µg/m3).

Peşaver, Delhi ve Bhiwadi’de belirtilen hava kalitesi kaynaklarının birçoğuna ev sahipliği yapmanın yanı sıra Lahor, sıcak havanın daha soğuk bir hava tabakasının altında hapsolmasına neden olan bir hava olayı olan sıcaklık inversiyonuna tabidir. Kirleticiler ayrıca sıcak hava tabakası tarafından tutulur ve rüzgarla kolayca dağılmaz ve seyreltilmez.

Peki ne yapabilirsiniz?

• Bulunduğunuz bölgedeki yerel yönetimlerden hava kirliliğini hafifletmeye yardımcı olabilecek faaliyetleri desteklemelerini isteyebilir, çözüm ve öneriler sunabilirsiniz.
• Kişisel düzeyde hava kirliliği ayak izinizi azaltabilirsiniz. Kendi enerji tüketiminizi azaltabilir ve mümkün olduğunca bisiklete binip toplu taşıma araçlarını kullanabilirsiniz.
• Bir hava kalitesi uygulaması indirebilir, açık havada geçirdiğiniz zamanı sınırlayabilir, hava kalitesinin düşük olduğu günlerde yüksek kaliteli bir yüz maskesi takabilirsiniz.
• İçerideyken ise hava kalitesinin düşük olduğu günlerde pencereleri kapatabilir, klima sistemlerinin sirkülasyon modunu kullanabilirsiniz.