Dünya çapında profesyoneller Antakya için bir araya geldi

Türkiye’nin dünyaca tanınmış mimar, şehir ve bölge planlama uzmanlarının, sosyolog, psikolog ve arkeologlarının, bürokrasi, hukuk, iletişim, televizyon ve yayın dünyasından isimlerinin gönüllülük esasıyla bir araya gelerek kurduğu Ortak Akıl-Antakya Platformu, Antakya’nın yeniden ayağa kaldırılması için bir değerlendirme raporu yayımladı.

“Antakya’nın Yeniden İhyası için Yürütülen Planlama ve İmar Faaliyetlerine Dair Kısa bir Değerlendirme” başlığı ile yayınlanan raporda, uzman isimlerin depremin üzerinden geçen bir yıllık sürece dair ortak değerlendirmesiyle birlikte, 6-20 Şubat 2023 tarihli Kahramanmaraş ve Samandağ depremleri sonrası büyük yıkıma uğrayan şehirlerin, yerel halkın da katılımcı olacağı sağlıklı bir planlama izlenerek, tarihi ve kültürel doku göz önüne alınarak nasıl yeniden canlandırılabileceğine dair önemli sorular ve öneriler yer alıyor.

Bir sivil platform olarak çalışmalarına başlayan ve Temmuz 2023’te dernek haline gelen Ortak Akıl-Antakya Platformu tarafından hazırlanan rapor, kendi alanında pek çok meslek profesyonelinin yanı sıra, Antakyalı birçok katılımcının da desteğini alarak depremin üzerinden geçen sürede gelinen noktanın değerlendirilmesine, eksiklerin tespit edilmesine ve büyük bir yıkıma uğrayan Antakya’da devam eden belirsizliğin bir an önce giderilmesine dair bir çağrı niteliği taşıyor.

Depremin birinci yıldönümüne yaklaşılırken, afetten etkilenen şehir sakinlerinin önüne henüz net bir yol haritasının konmaması, yanı sıra belirsizliği ve endişeleri artıran 17 Kasım 2023’te duyurulan Rezerv Alan kararı ve burada uygulanacak pilot projenin eksikleri raporun temel başlıkları arasında yer alıyor.

Deprem bölgesinde belirsizlik devam ediyor

Eldeki kısıtlı veriler doğrultusunda Antakya ve Defne’de şehrin yeniden inşa sürecini bekleyen kişi sayısı göz önünde bulundurularak, Ortak Akıl-Antakya Platformu tarafından hazırlanan raporda öne çıkan başlıklar şöyle;

• Veri şeffaflığının bulunmaması, bölgeye dair bir çalışma yapmanın önünde önemli bir engel teşkil etmektedir.
• Sahadaki fiili gelişmelere yönelik aşamalı bir planlama henüz kamuoyu ile paylaşılmamıştır.
• Altyapı ve ulaşım ile ilgili kararlar ve yatırım programı eksiktir.
• Güncel incelemeler, zemin koşulları ve yeniden ayağa kaldırılma sürecinde başvurulacak inşaat yöntemleri paylaşılmamıştır.
• Bölgede ekonomik faaliyetin yeniden canlanması için nasıl bir yol izleneceği bilinmemektedir.
• Kamunun genel yaklaşımı, kurumsal ve sivil organizasyon yapısıyla koordinasyonsuzluk ve iletişim eksikliği yaşanmasına neden olmaktadır.
• Pilot proje olarak sunulan öneride “hız” bölgenin sürdürülebilir bir şekilde ayağa kaldırılmasının önüne geçmiştir.
• Kent dokusundaki kültürel ve tarihsel niteliklerin nasıl korunacağına dair bir yol haritası bulunmamaktadır.
• Antakya’nın “yeniden ihya” süreciyle ilgili finansal planlamaya dair model henüz ortaya konmamıştır.

Ortak-Akıl Antakya’nın önerileri

Son olarak, 22 Ocak 2024 tarihinde yayımlanan ve deprem sonrası bir yıllık sürecin değerlendirildiği raporda platformun ulaştığı sonuçları ve tespit ettiği eksikleri ise şöyle özetlemek mümkün;

• Planlama ve Koordinasyon ciddi bir sorun: 
Sahada etkin ve yaygın iletişimi sağlayacak koordinasyon ofisleri kurulmalı ve planlama çalışmalarını yürütmelidir.
• Şehirliler etkin rol almalı: Depremden etkilenen şehirliler, planlama süreci ve yeniden imar faaliyetlerine “pasif hizmet alan depremzedeler” pozisyonunda bırakılmamalı, onlara söz hakkı verilmeli.
• Uzmanlara görev verilmeli: Yeniden inşa çalışmaları için önceliğin yerel aktörlere verilmesi gerekiyor. Önce yerelde talep oluşmalı, ardından koşullara göre taleplerin nasıl gerçekleştirileceği konusunda tasarımcı ve uzman desteği sağlanmalıdır.
• Standartların en hızlı şekilde belirlenmesi gerekiyor: Deprem sonrası yeniden planlama sürecinde olası bir afetin, bir daha böyle bir yıkıma neden olmaması için inşaat kalitesi yükseltilmeli ve bu da katı yönetmeliklerle somutlaştırılmalı.
• Etaplama yapılmalı: Planlamanın en zor kısmının yol haritasını belirlemek olduğunu unutmadan, tek hamlelik çözümler yerine süreç etaplara bölünmeli ve her aşama için açıkça ilan edilen hedefler konmalı.
• Kaynak tahsisi konusu: Yerelde somut sonuçlar doğuracak aktörlere, kamunun koyacağı standartlara ve yeniden inşa modeline uymak koşuluyla kaynakların dağıtılması konusu ele alınmalı.

Ortak Akıl-Antakya Platformu

Ortak Akıl-Antakya Platformu, 6 ve 20 Şubat 2023 tarihli depremlerin neden olduğu yıkımın akabinde afet bölgelerinin nasıl yeniden ayağa kaldırılacağı sorusunu Antakya için dile getirdi ve Antakya’nın yeniden canlanması için gönüllülük esasına dayanarak kuruldu.

Emre Arolat, Murat Tabanlıoğlu, Prof. Dr. Ece Ceylan Baba ve Levent Erden’in öncülüğünde kurulan ve danışmanlığını Prof. Dr. İlhan Tekeli’nin üstlendiği platform, Temmuz 2023’te dernek haline geldi. Ortak-Akıl Antakya, kendi alanında uzman pek çok meslek profesyonelinin yanı sıra Antakyalı birçok katılımcı tarafından da destekleniyor.