DEVA Partisi’nden İliç’le ilgili soru önergesi: Madenin çalışma ruhsatını askıya alacak mısınız?

DEVA Partisi Doğa Hakları ve Çevre Politikaları Başkanı Evrim Rızvanoğlu, Erzincan, İliç’te bulunan ve bir faciaya neden olan Çöpler Altın Madeni hakkında soru önergesi verdi. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Mehmet Özhaseki tarafından yanıtlanması istemiyle verilen soru önergesinde mevcut durumda ne tür önlemler alındığı, nasıl çalışmalar yürütüldüğü ve madenin çalışma ruhsatının askıya alınıp alınmayacağı soruldu.

Ayrıca 2022’de yine aynı altın madeni tesisinde meydana gelen siyanür sızıntısına da işaret edildi:

“2022 yılında yaşanan olay sonrasında Bakanlığınız tarafından, şirkete sembolik olarak 16,4 milyon TL ceza verilmiş ve daha sonra şirketin ‘gerekli iyileştirmeyi yaptığı’ inancıyla işletmenin yeniden faaliyete geçmesine izin verilmiştir. Bahse konu maden işletmesinde, uzmanların, akademisyenlerin ve meslek örgütlerinin uyarılarına rağmen, Bakanlığınızın onayıyla ilki 2014’te ve ikincisi 2021 yılında olmak üzere yeni Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) raporlarıyla kapasite artışı yapılmıştır. 2021 tarihli ÇED olumlu kararı verilen raporda ise, çalışma alanında toprak kayması riskinin olmadığı belirtilmektedir. Bu rapora karşın 2021’den beri Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na açılan ÇED iptal davası sürmektedir.”

Mevcut durumda milyonlarca zehirli atığın madene sadece 350 metre uzaklıkta bulunan Fırat Nehri’ne sızarak binlerce yıldır Mezopotamya bölgesini sulayan nehir için ciddi bir kirlenme tehlikesi oluşturduğunun da altı çizildi.

Önergede şu sorulara yer verildi:

1. Bakanlık olarak, olayın çevresel etkilerini değerlendirmek üzere hangi çalışmalar yapılmaktadır? Bu tür felaketler için acil durum planlarınız bulunmakta mıdır? Eğer varsa bu olay özelinde uygulanmış mıdır?
2. Bakanlığınız tarafından maden sahasına yapılan denetimlerde, heyelan ve toprak kayması ihtimallerine karşı gerekli tedbirlerin alınıp alınmadığı rutin olarak kontrol edilmekte midir? Söz konusu maden sahasına en son hangi tarihte denetim yapılmış ve hangi bulgular elde edilmiştir?
3. Anılan madenin liç yığınına dair şev’in eğimi, yapısı, sahaya yerleşimi ve kayma riskine dair mühendisliğin gerektirdiği değerlendirmeler Bakanlık izinlerinin dayanağı olan evrak arasında mevcut mudur? Uygulama bakanlığa sunulan projeye uygun yapılmış mıdır?
4. Geniş alana yayıldığı belirtilen siyanürlü liç yığınına ilişkin nasıl bir süreç yönetilmesi planlanmaktadır?
5. Yaşanan olay sonrası gerçekleşen yayılmalar ve sızıntılar sonucu yaşam alanlarının etkilenmemesi için hangi önlemler alınmıştır? Söz konusu tesislere en yakın yerleşim alanı ne kadar uzaklıktadır? Yaşanan bu felaketin insan ve doğa üzerine yaratacağı zararlı etkilerin, diğer illere de sirayet etmesi ihtimali değerlendirilmekte midir?
6. İklim değişikliği nedeniyle ani ve mevsim normallerinin üzerinde yağışların sıklıkla görüldüğü bir dönemi yaşadığımız göz önünde bulunduracak olursa, özellikle siyanürlü proses suyunun toplandığı lagün/havuzun aşırı yağış senaryosu yeniden çalışılacak mıdır? Alınması gerekecek tedbirleri ve uygulamaları kamuoyu ile paylaşmayı düşünüyor musunuz?
7. Söz konusu kazanın yeraltı sularına etkilerine ilişkin bir takip yapılmış mıdır? Tesise yakın köy ve mahallelerin içme ve kullanma sularında facia nedeniyle oluşma ihtimali bulunan kirliliğin tespite yönelik numuneler alınmış mıdır?
8. Tesisin Fırat Nehri‘ne kuş uçuşu 350 metre mesafede olduğu göz önünde bulundurulduğunda ilerleyen günlerde sızıntı olmaması için ne tür önlemler almayı düşünüyorsunuz?
9. Siyanürün buharlaşma veya rüzgarın etkisiyle insan sağlığı üzerinde potansiyel zararları göz önüne alındığında, tesisin yakınındaki bölgelerde hava kalitesini izlemeye yönelik bir çalışma bulunmakta mıdır? Ayrıca, bölgede ikamet eden vatandaşlara yönelik gerekli uyarılar yapılmış mıdır?
10. Uzmanların uyarılarına rağmen madene ruhsat veren, kapasite artış izni veren ve maden tesisini kazalardan sonra geri açanlar hakkında bir soruşturma başlatılmış mıdır?
11. Uluslararası standartta güvenli bir işletme için gereken tedbirler alınana kadar madenin çalışma ruhsatını askıya alacak mısınız?
12. Kapasite artışlarına ilişkin ÇED raporunu hazırlayan firmaya yönelik bir soruşturma başlatılmış mıdır?
13. Bakanlığınız tarafından onaylanan 2021 tarihli ÇED raporunda, toprak kayması ihtimali bulunmadığı belirtilmiştir. Ancak, raporun tam aksine toprak kayması meydana gelmiştir. Bu elim hadise nedeniyle, Bakanlık olarak ÇED yönetmeliğini gözden geçirmeyi düşünüyor musunuz?