Dev kimyasal tarım şirketlerinde taşlar yerinden oynuyor: Bayer, Monsanto’yu satın almak için harekete geçti

Dünyanın tarımsal girdi piyasasına, yani tohum, pestisit ve biyoteknoloji endüstrisine hükmettikleri için “Big 6” olarak anılan, dünyanın altı pestisit ve GDO devi BASF, Bayer, Dupont, Dow Chemical, Monsanto ve Syngenta arasında  sular durulmuyor.

Dünya tarımı üzerinde daha önce eşi benzeri görülmemiş bir güce sahip bu altı şirket, uluslararası ticaret ve tarım anlaşmalarını etkiliyor ve piyasa rekabetini alt üst ediyorlar. Tekellerine büyüterek, inanılmaz karlar elde ederken aynı zamanda çiftçileri yoksullaştırıyor ve güçsüzleştiriyor ve gıda güvenliğini zayıflatıyorlar.

Bu altı büyük şirket, tarım kimyasalları/tohumları ve biyoteknolojiden elde ettikleri toplam 65 milyar ABD Doları gelirle, global tarım kimyasalları piyasasının %75’ine, ticari tohum piyasasının %63’üne ve tohum ve pestisit konusunda özel sektörde yapılan araştırmaların %75’ine hükmediyorlar (2013 verileri).

 

 

Dün (Çarşamba 18 Mayıs 2016) Alman ilaç ve kimya devi Bayer AG’nin, dünyanın en büyük tohum şirketi ABD’li Monsanto’yu satın almak için teklif verdiği açıklandı. Monsanto tarafından yapılan açıklama Bayer tarafından da teyit edildi ancak her iki şirket de satın alma şartlarını açıklamadılar. Monsanto’nun piyasa değerinin 42 milyar ABD Doları olması, bu satın almanın geçtiğimiz Şubat ayında Çinli ChemChina’nın İsviçreli kimyasal tarım şirketi Syngenta AG’yi satın almak için teklif ettiği 43 milyar ABD Dolarını geçeceğini düşündürüyor.

ChemChina Syngenta Satın Alma Anlaşması – Şubat 2016

Şubat 2016’da, Çin devleti destekli ChemChina’nın tarım ilacı ve GDO’lu tohum üretici Syngenta ile yaptığı anlaşma Çin’in bugüne kadar yaptığı en büyük dış kaynaklı satın alım.

Birçok şirket uzun yıllardır Syngenta’yı satın almak için teklif veriyordu, ABD’li Monsanto da bunlardan biriydi. Monsanto, en son geçen yıl bir teklif vermiş ancak anlaşmaya varılamamıştı. Syngenta gelirinin yaklaşık dörtte birini Kuzey Amerika’dan elde ediyor. ABD’deki merkezi North Carolina’da bulunan Syngenta, pazar payının %20’si ile tarım kimyasalları piyasasının en büyük şirketi. İki numarada ise, %18 ile Bayer yer alıyor.

ChemChina ve Syngenta arasındaki anlaşma, Beijing’in gıda stokunu güvence altına almak istemesi olarak yorumlanırken, Washington ise kendi ülkesinin gıda stoku güvenliği konusunda endişe ettiği ileri sürerek  bu satın alıma engel çıkarmaya çalışıyor. Reuters’ın, Pazartesi 16 Mayıs özel haberine göre, ABD hükümetinin bu planlanan satın alımı incelemek üzere kurduğu panele, ABD Tarım Bakanlığı da katılmayı kabul etti. Reuters’a göre, kongre ve https://aysebereket.wordpress.com/2012/03/14/gdo-devi-monsantonun-politik-baglantilari/senato üyeleri Hazine Müsteşarı’na yazarak, bu potansiyel satın alımın ulusal gıda güvenliğine etkilerinin daha iyi değerlendirilebilmesi için Tarım Bakanlığının da panele dahil olmasını istediler.

ABD hükümeti ve ABD Tarım Bakanlığı’nın bu yoğun çabalarını anlamak için Monsanto’nun politik bağlantılarını, geçmişte yazdığım GDO Devi Monsantonun Politik Bağlantıları’nda bahsettiğim ABD Tarım Bakanlığı arasındaki “döner kapıyı” hatırlamak yeterli. 2012 yılında yazdığım bu yazı üzerine, yeni isimler eklendi. En başta şu andaki ABD Tarım Bakanı, eski Iowa Valisi Tom Vilsack, Monsanto’nun da parçası olduğu Biyoteknoloji Endüstrisi Örgütü tarafından Yılın Valisi Ödülünü almış ve Valiler Biyoteknoloji Ortaklığı adında bir ulusal grup kurup başkanlığını yapmıştır.

Dow Chemical ve Dupont birleşme anlaşması – Ocak 2016

ChemChina ve Syngenta arasındaki anlaşmadan bir ay önce de, Ocak 2016’da iki dev GDO tohum ve tarım ilacı üretici ABD’li Dow Chemical ve ABD’li Dupont arasında 130 Milyar ABD Dolarlık bir hisse birleşme anlaşması sağlanmış ve incelemeler başlamıştı. Nisan 2016’da, DuPont ABD sermaye piyasası kurulu tarafından yapılan incelemenin Haziran 2016 sonunda tamamlanmasını beklediklerini açıkladı. Dow ve Dupont’un birleşme anlaşması kimya endüstrisinde bugüne kadar yapılmış en büyük anlaşma. Ve yeni adıyla, DowDuPont, Alman BASF’tan sonra dünyanın en büyük ikinci kimya şirketi olacak.

Syngenta ve Bayer’den sonra dünyanın en büyük üçüncü herbisit ve pestisit üreticisi BASF, tabii ki Dupont ve Dow arasındaki anlaşmayı, DuPont’a teklif götürerek engellemeye çalıştı. Piyasa değer 55 Milyar ABD Doları olan DuPont ile anlaşmaya varabilseydi, BASF sadece tarım kimyasalları portföyünü genişletmekle kalmayacak, Monsanto’nun ardından dünyanın en büyük ikinci tohum şirketi olacaktı.

Hem Bayer hem de BASF piyasa paylarını daha da arttırmanın yollarını uzun zamandır arıyorlardı. Ve Monsanto hep kilit roldeydi. (Monsanto: Bir GDO Devinin DNA’sı adlı yazımda şirketin tarihçesini okuyabilirsiniz.) Reuters kaynaklarına göre, 2016’nın ilk aylarında bu sefer Monsanto Bayer’in “ekin bilimi” birimiyle (ekinlere ve ürün yetiştirme sistemlerine biyolojik, kimyasal, ve fiziksel uygulamalarla, verimlilik arttırmak) ilgilendiğini iletti ve satın almak ya da ortak olmayı teklif etti. Görünen o ki bu kısa sürede hesaplar tamamıyla değişti, bugün Bayer Monsanto’yu almak için harekete geçtiğini duyurdu. Ancak uzmanlarının görüşlerine göre, Bayer ve Monsanto arasındaki herhangi bir anlaşma ortak GDO tohum işleri, özellikle de soya, pamuk ve kanola, yüzünden ABD’de antitrust yasasına takılabilir.

Bu dev şirketler kendi aralarında güç savaşlarına devam ederken bir yandan da piyasa paylarını arttırmaya ve gıda tekellerini büyütmeye devam ediyor. Çok sevdiğim bir arkadaşımın geçenlerde dediği gibi, “filler tepişiyor, çimen eziliyor”.

 

Ayşe Bereket (Yeşil Gazete)

aysebereket.wordpress.com/

Twitter: @aysebereket

 

Kaynaklar:

http://www.reuters.com/article/us-monsanto-m-a-bayer-idUSKCN0YA054

http://www.swissinfo.ch/eng/takeover_chemchina-buys-syngenta-in-record-chinese-deal/41936208

http://www.reuters.com/article/us-syngenta-m-a-chemchina-exclusive-idUSKCN0Y72EN

http://www.reuters.com/article/us-dupont-results-idUSKCN0XN1M9

http://www.nytimes.com/2016/03/08/business/dealbook/dow-dupont-deal-seems-impermeable-to-a-bid-by-basf.html?_r =0

http://www.bloomberg.com/news/articles/2016-03-04/basf-said-working-with-advisers-to-weigh-counter-bid-for-dupont

http://www.etcgroup.org/sites/www.etcgroup.org/files/files/etc_breakbad_23dec15.pdf

https://www.stopcorporateabuse.org/blog/big-foods-revolving-door