IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change – Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli) kapsamında biraraya gelen bilim insanlarının uzun bir çalışma sürecinin ardından ortaya koyduğu 5. Değerlendirme Raporu’nun bulgularını geçen iki yazıda dile getirmiştim. Bu raporlar, IPCC’yi oluşturan hükümet temsilcilerinin ve bilim insanlarının mutabakatıyla yayınlanıyor. Rapor, altı yıllık bir çalışmanın ürünü, yüzlerce bilim insanının emeği var. Şu âna kadar açıklanan bölümü, hükümetlere sunulan özet niteliğinde. Tamamının 2014 başında yayınlanması beklenen raporun özeti, iklim değişikliğine bağlı olarak giderek artan bir hızla yaklaşan dramatik gelişmelere karşı alınması gereken önlemlerle ilgili bir yol göstericiliği niteliğinde. Hükümetlerin tasarlaması gereken politikaları oluşturması için bir rehber gibi.
Bu yazıda, Türkiye’nin de tarafı olduğu raporun Türkiye özelinde neler anlattığından bahsetmek istiyorum. IPCC toplantılarına Türkiye adına katılan iklimbilimci Prof. Dr. Murat Türkeş, İstanbul Politikalar Merkezi’nde raporun içeriğiyle ilgili bir sunum yaptı. Türkeş, IPCC toplantılarında mesajın hükümetler açısından en anlaşılır şekilde yazılması için çalışıldığından bahsetti. Gerek Türkeş’in gerekse toplantıda bilgi veren Prof. Dr. Ömer Lütfi Şen’in aktardıkları Türkiye için karamsar bir tablo çiziyor.
Türkiye ve bölgesinde yüzey ve troposfer hava sıcaklıklarındaki artışla yağışlardaki (yağışlı gün sayısı, yağış toplamı ve kar yağışı vs.) azalma ve kuraklaşma eğilimleri sürüyor. Bu eğilimler eski ve yeni karbon emisyonu senaryolarına göre, sürmeye devam edecek. Türkiye’nin büyük bölümü gelecek on yıllarda ısınacak, ekstrem iklim olayları kuvvetlenecek, yaz sıcaklığı kışa göre daha çok artacak. Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da sıcaklık artışı daha fazla olacak. Yükselen sıcaklarla orman yangınları artacak.
Üçte ikisinde Akdeniz ikliminin hâkim olduğu Türkiye’de yağışlar 10 yılda yüzde 25 azalmış. Su kaynakları olumsuz etkilenecek. Fırat ve Dicle’de su azalacak. HES’ler bu durumdan olumsuz etkilenecek. Su stresi olan ülke kategorisinden su kıtlığı olan ülkeler sınıfına düşeceğiz. Türkiye, 1960’lı, 1970’li yıllara göre 2000’lerde 1,5 derece ısınmış. Dağ buzulları eriyor, kar ilkbaharda erken erimeye başlıyor, karla beslenen nehirler erken yükseliyor. Bunların sonucu olarak doğal afetler fazlalaşacak.
Mevcut ekonomik yapıyı, enerjide fosil yakıtları ve yüksek dışa bağımlılığı, tüketim alışkanlıklarını değiştirip ekoloji temelli hedefler koyacağına Türkiye ne yapıyor dersiniz? Şubatta İklim Değişikliği Daire Başkanlığı’nı Hava Yönetimi Dairesi Başkanlığı altında bir şube hâline getiren Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, bu kez de İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulu’nu Hava Emisyonları Koordinasyon Kurulu ile birleştirdi. IPCC raporunu okuyan hükümet yetkilisi var mı bilmiyoruz. Türkiye ile ilgili kritik tespitlerin yer aldığı IPCC raporunun açıklanmasının hemen ardından alınan bu kararla, bir kez daha görüyoruz ki, AKP “ileri demokrasisinde” doğanın yeri yok.
Tespitler, hızlı ve agresif kalkınma anlayışının ekoloji ve demokrasi açısından iflas ettiğinin göstergesi. Bir devletin en temel görevi vatandaşlarının sağlığını ve yaşam hakkını korumaktır. Bunun zedelendiği her yerde ekoloji, demokrasi ve insan hakları mücadelesi artık birarada ilerleyecek. Bu iktidarın petrol boru hatlarının, termik ve nükleer santrallerin, mega inşaat projelerinin eşitlik, özgürlük, katılımcılık sağlamayacağını, yaşam alanlarının yaşanmaz hâle gelmesinin ise demokrasiyi işlemez hâle getireceğini görmesini beklemek de herhâlde yıllarımızı alacak.
