COP Başkanı Sultan Al Jaber‘in zirvenin ilk gününün açılışında duyurduğu kayıp-zarar fonu, gelişmekte olan ülkelerin zorlukla kazanılmış bir zaferi olarak değerlendirildi. Bu ülkeler iklimi bozan ve çevreyi kirleten gelişmiş ülkelerin nihai olarak fon sağlama taahhüdünün sinyalini vereceğini ummuştu.
Yıkımın bir kısmı için mali destek halihazırda devam ediyor. Ancak şu ana kadar verilen taahhütler ihtiyaç duyulanın çok gerisinde kaldı: Gelişmekte olan ülkelerdeki kayıp ve hasarın yılda 400 milyar dolardan fazla olduğu tahmin ediliyor ve bu rakam giderek artıyor. Hasarın yıllık maliyetine ilişkin tahminler 100 milyar ila 580 milyar dolar arasında değişiyor.
Cop28’e ev sahipliği yapan Birleşik Arap Emirlikleri ve Almanya 100’er milyon dolarlık taahhüt verdi. Daha sonra İtalya ve Fransa 108’er milyon dolar sözü verdi. Tarihsel olarak en büyük sera gazı salımı yapan ve bu yıl dünyanın en büyük petrol ve gaz üreticisi olan ABD şu ana kadar sadece 17,5 milyon dolar taahhütte bulunurken, ABD ve Çin‘in ardından üçüncü büyük ekonomi olan Japonya 10 milyon dolar teklif etti.
Muazzam ihtiyaca karşı sönük taahhütler
Yaklaşık 2000 iklim grubundan oluşan bir koalisyon olan Uluslararası İklim Eylem Ağı‘nın küresel siyasi strateji başkanı Harjeet Singh, Guardian’a şunları söyledi: “İlk başta verilen 700 milyon dolarlık taahhütler, yıllık yüz milyarlarca dolar olarak tahmin edilen muazzam finansman ihtiyacıyla karşılaştırıldığında sönük kalıyor. Bu fonun kurulmasındaki 30 yılı aşkın gecikme, varlıklı ulusların, özellikle de tarihin en büyük kirleticisi olan ABD’nin yetersiz katkılarıyla birleştiğinde, gelişmekte olan dünyanın kötü durumuna karşı kalıcı bir kayıtsızlığın sinyalini veriyor.”
Diğer taahhütler veren ülkeler; 50 milyon dolarla Danimarka, 27’şer milyon dolarla İrlanda ve AB, 25 milyon dolarla Norveç, 12 milyon dolarla Kanada ve 1.5 milyon dolarla Slovenya.
İklim adaleti uzmanlarına göre fonlara yeni ilaveler yapılmalı ve bunlar kredi olarak değil hibe olarak verilmeli. Ancak çoğu durumda, taahhüt edilen paranın niteliği ve zamanlaması henüz çok sayıda ülkenin ayrıntı açıklamaması nedeniyle belirsizliğini koruyor.
Kampanyacılar, Birleşik Krallık’ın 60 milyon sterlinlik (75 milyon dolar) taahhüdünün ise ne yeni ne de ilave olduğunu ve zaten mevcut ve yakın zamanda notu düşürülen bir iklim finansmanı taahhüdü kapsamında olduğunu söylüyor.
Küresel stok sayımı 1.5C için önemli rol oynayacak
Aslında anlaşma, kayıp ve hasar finansmanı düzenlemelerinin oluşturulmasında yalnızca ilk adım. Ayrıntılar şu anda küresel stok sayımı (GST) müzakerelerinde tartışılıyor; bunlar dünyanın ısınmasını 1,5C ile sınırlama umudunu nasıl canlı tutabileceği konusunda önemli bir rol oynayacak.
GST, Paris Anlaşması’nın temel bir bileşeni olup uygulamayı izlemeye ve kolektif ilerlemeyi değerlendirmeye yönelik geniş ve ayrıntılı bir değerlendirme. Çıkan sonuç, ülkeler tarafından kendi beş yıllık iklim planlarına rehberlik etmek ve bunları geliştirmek için kullanılacak; bu nedenle gelişmekte olan ülkeler, ulusların kayıp ve hasara ne kadar katkıda bulunmaları gerektiği ve fosil yakıtların aşamalı olarak ortadan kaldırılması konusunda güçlü ve net bir rehberlik için baskı yapıyor.
Kayıp ve Hasar İşbirliği‘nden Julie-Anne Richards, “Artan kayıp ve hasar, Paris anlaşmasının işe yaramadığının ve ülkelerin yukarı doğru adım atmadığının en açık göstergesidir” diyor.
GST’ye ilişkin ilk taslak metin salı günü yayınlandı. Taslak, gelecekteki ihtiyaçlar ile iklim değişikliğinin etkilerinin azaltılması ve uyum ile finansman arasında bağlantı kuruyor. Nihai metin büyük olasılıkla önümüzdeki birkaç gün içinde yayımlanacak.