[COP27] BM uzman grubu raporu: Gezegenimiz daha fazla yeşil yıkamayı kaldıramaz

Devlet-Dışı Kuruluşların Net Sıfır Emisyon Taahhütlerine ilişkin Üst Düzey Uzman Grubu, dün COP27’de BM Genel Sekreterine raporunu sundu.

Rapor, ısınmanın 1,5 derece ile sınırlandırılması doğrultusunda sera gazı emisyonlarının azaltılmasına yönelik küresel çabaları baltalamakla tehdit eden yeşil yıkama (greenwashing) ve zayıf net sıfır taahhütlerini eleştiriyor.

BM tarafından atanan uzman grubunun başkanı ve Kanada’nın eski Çevre ve İklim Değişikliği Bakanı ve Altyapı Bakanı Catherine McKenna, raporun endüstri, finans kuruluşları, şehirler ve bölgeler tarafından net sıfır taahhütlerine bütünlük kazandırmak ve sürdürülebilir bir geleceğe küresel, adil bir geçişi desteklemek için çok önemli bir yol haritası sunduğunu söyledi.

McKenna, “Yüzlerce kişi ve kuruluşa danıştıktan ve en son araştırma ve bilimi bir araya getirdikten sonra, endüstri, finans kuruluşları, şehirler ve bölgeler tarafından verilen net sıfır taahhütlerinin iddialı, şeffaf ve güvenilir olmasını sağlamak için bir yol haritamız var” dedi.

“Bu, köşeleri değil emisyonları azaltmakla ilgili. Yol haritamız, net sıfır taahhütleri geliştirilirken uyulması gereken net standartlar ve kriterler sunuyor. Şu anda gezegenimiz gecikmeleri, bahaneleri ya da daha fazla yeşil yıkamayı kaldıramaz. ”

Rapor, bir iklim planında olması gereken kriterlere dair şunları ortaya koydu.

• Bir iklim planı, Dünya’nın ısınmasını 1,5 derece ile sınırlandırmak için gereken şartlara uyacak şekilde sera gazı salımını önleyecek kadar hızlı olmalı; yani çok daha kısa vadeli, 2030 ve öncesini hedeflemeli.
• İklim planları ve yıllık ilerleme raporları, diğer bağımsız taraflarca kontrol edilebilmeli ve doğrulanabilecek yeterli ayrıntıya sahip olmalı.
• Net sıfır hedefi koyan aktörler, yeni fosil yakıt kaynaklarının çıkarılmasını desteklememeli.
• Çok fazla arazi kullanan aktörler, 2025 yılına kadar neden oldukları ormansızlaşmanın durdurulmasını sağlamalı.
• İklim planları olan kurumlar ve yönetimler, emisyonlarını azaltma konusunda kaydettikleri ilerlemeyi yeterli ayrıntı ve titizlikle rapor etmeli.

Rapor, net standartlar ve kriterler belirleyerek net sıfıra dürüstlük, şeffaflık ve hesap verebilirlik getirmek için on pratik öneri ortaya koyuyor. Temel tavsiyeler Sıfıra Doğru Yarış (Race to Zero) ve Bilim Temelli Hedefler (Science Based Targets) girişimi gibi güvenilir girişimler üzerine inşa edildi.

Buna göre devlet dışı aktörler, kısa, orta ve uzun vadeli bilime dayalı hedeflerle değer zinciri boyunca mutlak emisyonlarda acil azaltım taahhüt etmeye çağırıldı.

Rapor, aktörlerin ayrıntılı geçiş planları acil emisyon azaltımlarını göstermesi ve sermaye harcamalarının bu hedefler ile uyumlu olması gerektiğini söylüyor.

Dürüst olmayan iklim muhasebesini ve ciddi dekarbonizasyon ihtiyacını geçiştirmek için tasarlanmış diğer eylemleri önlemek amacıyla, devlet dışı aktörler, emsalleriyle karşılaştırılabilecek doğrulanmış bilgilerle ilerlemelerini kamuya açık bir şekilde rapor etmeli.

Raporda ayrıca yeşil yıkamayı önlemeye yönelik yeni kırmızı çizgiler belirlendi. Rapor, devlet dışı aktörlerin artık şunları yapmaması gerektiğini belirtiyor:

• Yeni fosil yakıt kaynağı inşa etmeye veya yatırım yapmaya devam ederken net sıfır olduğunu iddia etmek. Benzer şekilde, ormansızlaşma ve diğer çevresel açıdan yıkıcı faaliyetler de kabul edilemez.
• Değer zincirleri boyunca kendi emisyonlarını hemen azaltmak yerine, genellikle bütünlükten yoksun ucuz krediler satın almak. Yüksek kaliteli krediler ancak devlet dışı bir aktör, kısa ve orta vadeli hedeflerine ulaştığında kalan tüm emisyonları dengelemek için kullanılmalıdır.
• Mutlak emisyonlarından ziyade emisyonlarının yoğunluğunu azaltmaya veya tüm değer zinciri yerine emisyonlarının sadece bir kısmını ele almaya odaklanmak.
• Doğrudan ya da ticaret birlikleri veya diğer organlar aracılığıyla hükümetin iddialı iklim politikalarını baltalamak için lobi yapmak. Bunun yerine, savunuculuklarının yanı sıra yönetişim ve iş stratejilerini de iklim taahhütleriyle uyumlu hale getirmelidirler. Bu, sermaye harcamalarını net sıfır hedefleriyle uyumlu hale getirmeyi ve yönetici ücretlerini iklim eylemi ve kanıtlanmış sonuçlarla ilişkilendirmeyi içerir.

Rapor, en yüksek emisyona neden olan kurumlarla başlanmasını, taahhütlerinin güvence altına alınmasını ve ilerlemeleri hakkında yıllık rapor vermelerini şart koşmayı öneriyor. 

Hükümetlerin, devlet dışı kuruluşlarla birlikte yürümesi gerekiyor

Uzman grup üyesi ve iklim bilimci Bill Hare, “Hiç kimse emisyonları derhal ve büyük ölçüde azaltma ihtiyacını görmezden gelemez. Endüstri, finans kuruluşları, şehirler ve bölgeler net sıfır taahhütlerinde söylediklerinde samimi ise, bu tavsiyeleri benimseyeceklerdir. Fosil yakıt şirketleri net sıfır hedefi altında üretimlerini arttırabileceklerini düşünüyorlarsa, bir kez daha düşünmeleri gerekir” şeklinde konuştuç

Uzman grup üyesi ve ZeniZeni Sürdürülebilir Finansman Genel Müdürü Malango Mughogho, net sıfırın adil paylaşım göz önünde bulundurularak iyi bir şekilde yapılması halinde, dayanıklılığı da içerecek şekilde enerji dönüşümünü hızlandırabileceğini söyledi:

“Birçok devlet dışı kuruluş, net sıfıra yönelik küresel çabada çok uzun süre arka planda kaldı. Bu artık mümkün değil. Ellerindeki önemli teknik, mali ve entelektüel kaynakları, küresel net sıfıra ulaşmak için hükümetler ve sivil toplumla birlikte çalışmak üzere kullanmaları gerekiyor. İşte bu nedenle bu tavsiyeler beni heyecanlandırıyor çünkü devlet dışı kuruluşları, dünyanın ihtiyaç duyduğu emisyon azaltımlarını güvenilir, şeffaf ve kapsayıcı bir şekilde sağlayacak bir sürece doğru açıkça yönlendiriyorlar.

Bu, kimsenin tek başına yürüyemeyeceği bir yolculuk. Herhangi bir emisyon azaltım planının çok paydaşlı istişarelerle bilgilendirilmesi ve güvenilir standart belirleyiciler tarafından incelenmesi gerekir.  Ve hükümetlerin, tüm net sıfır çabalarını destekleyen bir politika ve düzenleyici ortam yaratarak devlet dışı kuruluşlarla birlikte yürümesi gerekir. Gelişmiş ülke hükümetleri de adil geçiş için gereken iklim finansmanını sağlamalıdır. Çeşitli ülkelerde müzakereleri devam eden adil enerji dönüşümü ortaklıkları, bunun nasıl mümkün olduğunu göstermek için önemli bir fırsattır.”

İspanya Finansal Piyasalar Otoritesi Comisión Nacional de Mercados y Valores (CNMV) Komisyon Üyesi ve AB Sürdürülebilir Finans Platformu Raportörü Helena Viñes-Fiestas, gelişmekte olan dünyadaki şehirlerin, bölgesel yönetimlerin ve şirketlerin, küresel tedarik zincirinin önemli bir parçası oldukları için net sıfıra geçişte rol oynamalarına yardımcı olacak finansal desteğe, teknoloji yardımına ve kapasiteye ihtiyaçları olduğuna dikkat çekti:

“Net sıfır sorununun küresel bir sorun olduğunu kabul etmeliyiz. Liderler bu tavsiyeleri benimseyerek geçişi hızlandırabilir ve böylece herkesin emisyonları somut bir şekilde azaltmak için üzerine düşeni yapmasını ve gönüllü net sıfırın arkasındaki pozitif ivme dalgasının bir anlam ifade etmesini sağlayabilir.”