Çevreciler, SpaceX roketinin fırlatılmasına ‘kestirme yoldan ÇED’ verildiği için dava açtı

Çevreci gruplar, SpaceX‘in Güney Teksas‘taki bir vahşi yaşam alanının yanında roket fırlatılmasını onayladığı için Federal Havacılık İdaresi‘ne (FAA) dava açıyor.

SpaceX’in yeni dev roketi 20 Nisan’da ilk test uçuşunda fırlatılmasının birkaç dakika ardından patladı. Roket, kalkış sırasında fırlatma rampasının etrafına devasa kum ve toz bulutları saçtı ve sahadan binlerce metre uzağa güçlendirilmiş beton ve metal şarapneli savurdu.

Reuters‘ın aktardığına göre, yaklaşık altı kilometre uzaklıktaki Port Isabel kentinde toz halindeki beton parçacıkları arabaları ve diğer yüzeyleri kapladı ve kentteki işletmelerden birinin camları kırıldı. Patlama ayrıca 1,4 hektarlık bir çalı yangınını da tetikledi.

Starship, yaklaşık saatte yaklaşık 2 bin 100 kilometre maksimum hıza ulaştı ve atmosferde 39 kilometre yüksekliğe kadar çıktıktan sonra kontrolünü kaybederek Meksika Körfezi üzerinde patladı. Fırlatma rampası tamamen enkaza döndü.

Çevre korumacıları, fırlatmadan önce yapılan çevresel değerlendirmeye, yetersiz olması yönüyle eleştiriler yöneltti.

Fırlatmanın ne tür sonuçları oldu?

Güney Teksas’ta insanların “roket tozu” ve “beton yağmuru” olarak nitelediği parçacıkların kapladığı araba ve bankların görüntüleri sosyal medyaya yansıdı.

Fırlatma sahasına yakın yerlerden çekilen videolar da havaya saçılan büyük moloz parçalarını gösteriyordu.

Fırlatmanı yapıldığı gün, Port Isabel yetkilileri sosyal medya platformu Facebook üzerinden “sabah Port Isabel’e düşen tozun, kalkış kuvvetiyle fırlatılan SpaceX fırlatma sahası çevresinden gelen kum ve toprak olduğunu” doğruladı.

Bölge yargıcı Eddie Trevino, roketin fırlatıldığı Boca Chica Plajı‘nın ve yakındaki bir otoyolun “anormalliği temizleme çabaları nedeniyle” perşembe ve cuma günleri geçici olarak kapatılması kararı verdi.

SpaceX’in Boca Chica’daki çevresel etkisi

SpaceX’in Boca Chica’daki faaliyetlerinin etkisi, 2014’te yapılan bir çevresel etki değerlendirmesinde (ÇED) analiz edilmişti.

Bazı uzmanlar projenin kapsamının o zamandan bu yana önemli ölçüde değiştiğini iddia etse de, haziran ayında roketin bölgede yaşayan insanlar üzerinde “önemli bir etkisi olmayacağını” söyleyen FAA, yeni bir ÇED’i gerekli görmedi. Bunun yerine, daha hızlı ve kapsamı daha dar bir Program Odaklı Çevresel Değerlendirme yürüttü.

Bazı uzmanlar, SpaceX’in Starship fırlatmasına izin sürecinin aceleye getirildiği ve dayandırıldığı tasarımın nihayetinde kullanılandan daha küçük olduğu konusunda uyardı.

Çevre mühendisi Eric Roesch, fırlatma öncesinde kaleme aldığı bir yazısında “topluma ve çevreye verilen zararın kesinlikle küçümsendiği, yetersiz ve hatalı olduğu” tahminini paylaştı.

Roesch, Port Isabel ve Padre Adası’nın SpaceX fırlatma sahasına sadece 8 kilometre uzaklıkta olduğunu, öte yandan NASA‘nın süper büyüklükteki roket fırlatma sahalarının ise en yakın şehre uzaklığının 24 km olduğunu belirtti.

Bu endişeler, 1 Mayıs’ta, Boca Chica’da en az sekiz başka patlayıcı kaza daha yaşandığına dikkat çeken bir davada dile getirildi. Birçok kuruluşun yanı sıra Biyolojik Çeşitlilik Merkezi‘nden yapılan şikayetlerde, FAA’nın genellikle büyük projeler için gerekli olan kapsamlı ÇED’i zorunlu kılmadan SpaceX üssünde genişletilmiş operasyonlara izin vererek federal yasayı ihlal ettiği savunuldu.

Dava, FAA’nın ruhsatının iptalini ve ÇED gerekli kararına ulaşılmasını amaçlıyor.

SpaceX’in kurucusu Elon Musk, 29 Nisan Cumartesi günü açıklamalarda bulunarak molozların “hiç toksik olmadığını” ve “insan yapımı bir kum fırtınasına” benzediğini söyledi.

Musk, çok fazla toz saçıldığını kabul etse de “ancak bildiğimiz kadarıyla, çevreye önemli bir zarar verilmedi” diye ekledi.

Boca Chica savunmasız türlere ev sahipliği yapıyor

SpaceX sahası, hassas ekosistemler ve Lower Rio Grand Valley’nin de aralarında olduğu milli yaban hayatı alanları gibi eyalet ve federal yönetim koruması altındaki arazilerin arasında bulunuyor.

Birçok vatandaş, roketin fırlatılmasının vahşi yaşam üzerindeki etkisiyle ilgili endişelerini FAA’ya dile getirdi.

İlkbaharda Boca Chica plajı, Kemp’in gri deniz kaplumbağalarını ağırlıyor ve nesli tükenmekte olan oselo ve vahşi kedilere ev sahipliği yapıyor. Bölge aynı zamanda nesli tükenmekte olan birçok türü barındıran kritik ve korunması gereken bir kuş habitatı niteliğinde.

Bölgede sürdürülebilir kalkınmayı destekleyen Coastal Bend Bays and Estuaries programı tarafından yapılan bir analiz, tehdit altındaki Piping Plover (küçük yağmur kuşu) popülasyonunun SpaceX’in bölgede roket fırlatmaya başladığı 2018 ile 2021 arasında yüzde 54 oranında azaldığını gösterdi. Ancak popülasyondaki bu düşüşün SpaceX ile ilgili olup olmadığı bilinmiyor.

Organizasyon, fırlatma sonrasında biyologların sahaya erişiminin hâlâ engellendiğini ve bu nedenle en son hasarı değerlendirmelerine izin verilmediğini kaydetti.

Teksaslı kar amacı gütmeyen Vahşi Yaşam Koridoru Dostları, SpaceX’in şimdiye kadar iki yangına neden olduğunu da belirtti. İlk yangında 60 hektarlık alanı yanarken, ikincisi ise yaklaşık 4,5 hektarın yanmasına neden oldu ve hassas kumullara zarar verdi.

Roketin fırlatıldığı yerin etrafındaki alanlarda enkazın kaldırılmasının, toprağa zarar veren ağır ekipman gerektirdiği belirtildi. Roket sahası ayrıca bölgedeki trafiği, kapatılan yol sayısını, gürültü ve ışık kirliliğini de artırdı.

Yerli gruplar SpaceX’in planlarına karşı çıkıyor

Port Isabel yetkililerinin yanı sıra yerel halkın bir kısmı da roket fırlatma sahasının SpaceX’in yapılması planlanan sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) terminallerine yakınlığıyla ilgili endişelerini dile getirdi.

Port Isabel, Facebook sayfasındaki bir yoruma, “Bu, gündeme getirdiğimiz bir sorun ve bu LNG tesislerinin konumuna karşı çıkmaya sürdürmemizin nedenlerinden biri” yanıtını verdi.

Yerli Carrizo Comecrudo Kabilesi üyeleri, fırlatma sahasının yakınında yapılan bir protesto sırasında hem roketin fırlatılmasını hem de LNG planlarını kınadı.

“Yerli vatanlarının yok edilmesi” için kendilerine danışılmadığını veya onaylarının istenmediğini söyleyen kabile üyeleri, bu durumu “sömürge soykırımı” olarak nitelendirdi.

Roketin fırlatılmasından önce, çevreci ve Yerli grupları temsil eden 27 kuruluş tepkilerini göstermek üzere bir araya geldi.

Sierra Club Brownsville organizatörü Emma Guevara, yaptığı açıklamada şunları söyledi:

Bir milyarder, deneysel teknolojisini test etmek için araziyi kullanmak üzere sahilimizi kapatıyor; böylece yerel halkın hayatını riske atarken, dönümlerce vahşi yaşam koruma alanını yok ediyor. Hükümet topluluk üyelerinin son derece gerçek ve çok ciddi endişelerini görmezden gelmeye devam ederken, bu şirketin sürekli olarak neden olduğu yıkımdan kim sorumlu tutulacak?

SpaceX için sırada ne var?

Musk, SpaceX’in patlama hasarının tekrarını önlemek için fırlatma rampasına bir su soğutma sistemi ve çelik takviyeler kurmayı planladığını söyledi. Şimdiye kadar yapılmışların en güçlüsü olan roketin önümüzdeki birkaç ay içinde başka bir test uçuşu için hazır olabileceğini belirtti.

Şu an için, Starship ve Super Heavy roketleri, yasaların gerektirdiği üzere fırlatmadan hemen sonra FAA tarafından açılan bir “kaza” soruşturması kapsamında yerde kalacak.