Büyükşehir belediyelerinin çevre ve iklim bütçesi her geçen yıl azalıyor

Kamu Harcamalarını İzleme Platformu (KAHİP), 2021 ve 2022 yıllarından sonra bu yıl da 30 Büyükşehir Belediyesinin Çevre Koruma ve İklim Değişikliği (ÇKİD) ile ilgili 2023-2024 bütçelerini mercek altına alan raporunu yayımladı.

30 büyükşehir belediyesinin (biri verileri ayrıştırılamadığı için çalışmaya dahil edilmedi) 2022-2024 dönemi için çevre koruma ve ikilim değişikliği ile mücadele için ayırdığı kaynağı inceleyen rapor, yerel yönetimlerin konuya verdikleri önemi somut verilerle gözler önüne seriyor.

İzleme kapsamında, öncelikle daha önceki yıllarda incelenen 14 belediye ve bağlı kurum incelendi. 2023 ve 2024 yılları için ek olarak 16 büyükşehir belediyesi ve bağlı kurum da inceleme kapsamına dahil edildi: Diyarbakır, Malatya, Mardin, Erzurum, Hatay, Denizli, Eskişehir, Sakarya, Samsun, Trabzon, Aydın, Kahramanmaraş, Ordu, Şanlıurfa, Tekirdağ ve Van

Çalışmanın sonuçlarına göre, 29 büyükşehir belediyesi ve bağlı kuruluşun ÇKİD bütçelerinin toplam yıllık bütçelerine oranı 2024 yılında yüzde 23 civarında kaldığı görülüyor. Raporda, daha önce izlenen 14 büyükşehir ve bağlı kurumlarının ÇKİD bütçelerinin ilgili toplam bütçelere oranı 2018 yılında yüzde 25’in üzerinde düşüş gösterirken, 2022 yılında tekrar yükseldiğine ancak 2023 ve 2024 yıllarında önce yüzde 24 sonra yüzde 23’e düştüğüne dikkat çekiliyor.

Raporda yapılan bir karşılaştırma ile 2024 yılında, 29 büyükşehir belediyesinin ve bağlı kurumlarının ÇKİD için ayırdıkları bütçelerinin toplamının 184 milyar TL olduğu, halbuki fosil yakıt kullanımı ve mikroplastiklerin doğaya yayılmasında en önde rol oynayan Karayolları Genel Müdürlüğü’nün 2024 bütçesinin 267 milyar TL’ye yükseldiği vurgulanıyor.

Çalışmanın yazarları, giderek ağırlaşan koşullar altında, çevre koruma ve iklim değişikliği ile mücadele konusuna ayrılan bütçenin toplam bütçeye oranında yaşanan 2024 yılında yaşanan azalmanın kabul edilemez olduğu belirtiyor.

Raporun ayrıntıları ve kentlere göre ayrılan bütçeleri görmek için tıklayın

‘Azaltım, uyum va atık yönetimine ayrılan bütçeyle hedeflere ulaşılamaz’

Raporda, 29 büyükşehir belediyesi ve bağlı kurumlarının 2024 bütçeleri azaltım, uyum, atık ve çevre açısından sınıflandırıldığında, azaltım hedeflerine ve yenilenebilir enerji üretimi ve kullanımı ve enerji verimliliğine ayrılan bütçenin düşük olduğunun da altı çiziliyor:

Rapordan bazı veriler şöyle:

• 2023 yılı tabloları incelendiğinde, azaltım hedefleri bütçesinin yüzde 74’ünün raylı sisteme ayrılmış olması çarpıcı bir sonuç. Yenilenebilir enerji üretimi ve kullanımı ve enerji verimliliğine ayrılan bütçe ise azaltım bütçesinin sadece yüzde 24’ü.
• Benzer şekilde, içme suyu tesisi yapımı, tarımsal sulama tesisi yapımı, sulama tesisi ve içme suyu tesislerinin işletilmesi toplam uyum bütçesinin yüzde 61’ini oluşturuyor.
• Uyum bütçesinin yüzde 31’i ise çim ağırlıklı yeşil alan ve peyzaj düzenlemesine ayrılmış durumda. Suyun verimli kullanımı, uyumlu tarım ve hayvancılık, erken uyarı
  sistemi gibi önlemlerin hayata geçirilmesi için ise kalan bütçe uyum bütçesinin
  sadece yüzde 8’i kadar.
• Atık toplama, atık tesisi inşası ve atık yönetimi atık hedeflerinin yüzde 86’sını, derin deşarj dahil atık su arıtma harcamaları, hedeflerin yüzde 9’unu oluşturuyor. Sıfır atık uygulamaları, atık dönüşüm ve geri kazanım için kalan bütçe yüzde 5 civarında.
• 29 büyükşehir belediyesi ve bağlı kurumlarının 2024 performans hedefleri azaltım, uyum, atık ve diğer çevre açısından sınıflandırıldığında zaten çok düşük olan ÇKİD bütçesinde 16 BB’nin azaltım hedeflerine ayırdıkları ÇKİD bütçesinin toplam ÇKİD bütçesinin yüzde 25’inin altında olduğu görülüyor.
• Halbuki, küresel ısınma ve iklim krizine önemli etkisi olan kentlerin, azaltım hedeflerinin daha önemli bir paya sahip olması beklenmeli.

Çalışma, eksikliği belirtilen hedefleri içerecek bir “yeşil belediyecilik” yaklaşımının büyükşehir olsun olmasın tüm belediyelerin gündemine ana akım bir konu olarak girmesini, geç kalınmış acil bir zorunluluk olduğunu vurguluyor; tüm yerel yönetimleri iklim krizine karşı acilen göreve davet ediyor.