Bilim insanları: İnsan kaynaklı küresel ısınma, tüm zamanların en yüksek seviyesinde

50’den fazla önde gelen uluslararası bilim insanının yaptığı yeni araştırmaya göre, insanların neden  olduğu küresel ısınma her on yılda 0,26 °C ile kayıtların tutulmaya başladığı tarihten bu yana en  yüksek oranda ilerliyor.

Leeds Üniversitesi tarafından yürütülen Küresel İklim Değişikliği Göstergeleri (Indicators of Global Climate Change) raporunun ikincisi yayımlandı. Bu yeni rapor, geçen yılki raporda tespit edilen 2013- 2022 dönemindeki 1,14 °C’lik artıştan daha da yüksek bir şekilde,  insan kaynaklı ısınmanın son on yılda (2014-2023) 1,19 °C’ye yükseldiğini ortaya koyuyor.

2023 yılına tek başına bakıldığında, insan faaliyetlerinin neden olduğu ısınma 1,3°C’ye ulaştı. Bu,  2023’te yaşadığımız toplam ısınma miktarından (1,43 °C) daha düşük ve 2023’ün rekor sıcaklıklarında doğal iklim değişkenliğinin, özellikle de El Niño‘nun rol oynadığına işaret ediyor.

Analiz ayrıca bizi 1.5 °C’lik küresel ısınmaya sürüklemeden önce ne kadar karbondioksit salınabileceğini belirten kalan karbon bütçesinin, sadece 200 gigaton (milyar ton) civarında olduğunu, yani mevcut  emisyonların yaklaşık beş yıllık değerinde olduğunu gösteriyor.

İnsan eylemine bağlı sıcaklıklar artıyor

2020 yılında Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC), 1,5°C için kalan karbon bütçesinin 300  ila 900 gigaton karbondioksit aralığında olduğunu ve merkezi tahminin 500 olduğunu hesapladı. O zamandan bu yana CO2 emisyonları ve küresel ısınma devam etti. 2024’ün başında, 1,5°C için  kalan karbon bütçesi 100 ila 450 gigaton arasındaydı ve merkezi tahmin 200’dü.

Projeyi koordine eden Leeds Üniversitesi’nde Priestley İklim Geleceği Merkezi Direktörü Profesör Piers Forster, “Analizimiz, iklim  eylemi sera gazı emisyonlarındaki artışı yavaşlatmış olsa da, insan eyleminin neden olduğu küresel  ısınma seviyesinin geçtiğimiz yıl artmaya devam ettiğini gösteriyor. Küresel sıcaklıklar hala yanlış yönde ve her zamankinden daha hızlı ilerliyor” diyor.

Çalışmanın insan faaliyetlerinin neden olduğu uzun vadeli eğilimleri izlemek üzere tasarlandığını belirten Forster, gözlemlenen sıcaklıkların, daha kısa vadeli doğal değişimler tarafından modüle edilen bu uzun vadeli  eğilimin bir ürünü olduğunu da belirtiyor: “Gözlemlenen sıcaklık rekorlarının kırıldığı geçen yıl, bu doğal faktörler uzun  vadeli ısınmaya geçici olarak yüzde 10 civarında katkıda bulundu.”

Uyarı, iklim uzmanlarının kasım ayında Azerbaycan‘ın başkenti Bakü‘de yapılacak COP29 iklim  konferansına zemin hazırlamak üzere Bonn‘da bir araya geldikleri sırada geldi.

Fosil yakıtların yakılması temel neden

İklimin durumuna ilişkin bilimsel bilginin yetkili kaynağı BM’nin Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli, (IPCC), ancak bir sonraki büyük değerlendirme 2027 yılına kadar yapılmayacağından, özellikle iklim göstergeleri hızla değişirken bu durum bir “bilgi boşluğu” yaratıyor.

Yeni rapora bir açık veri, açık bilim platformu eşlik ediyor: Climate Change Tracker‘ın Küresel İklim Değişikliği Göstergeleri tablosu, temel iklim göstergelerine ilişkin güncellenmiş bilgilere kolay erişim sağlıyor.

50’den fazla bilim insanı tarafından Earth System Science Data dergisinde yayımlanan en son  Göstergeler raporu, küresel denizcilik endüstrisinden kaynaklanan sülfür emisyonlarındaki azalmanın etkileri hakkında da yeni bilgiler sunuyor.

Kükürt ise güneş ışığını doğrudan uzaya geri yansıtarak ve  daha yansıtıcı bulutların oluşmasına yardımcı olarak iklim üzerinde soğutucu bir etkiye sahip olmasına karşın emisyonlarda devam eden azalmalar bu etkiyi azaltmış durumda.  Bu durum geçen yıl Kanada‘daki orman yangınlarından kaynaklanan aerosol emisyonlarıyla dengelenmiş olsa da, rapora göre uzun vadeli eğilim yine de aerosol emisyonlarından bekleyebileceğimiz soğutma miktarının azalmaya devam ettiğini gösteriyor.

Rapordaki diğer önemli bulgular şöyle:

• İnsan kaynaklı ısınma son on yılda (2014-2023) 1,19 °C’ye yükseldi – 2013-2022  döneminde görülen 1,14 °C’lik artıştan daha yüksek (geçen yılki raporda belirtildi).
• İnsan kaynaklı ısınma, 2014-2023 yılları arasında on yılda yaklaşık 0,26 °C’ye  ulaşarak kayıtlarda benzeri görülmemiş bir hızda artıyor.
• Bu yüksek ısınma oranı, yılda 53 milyar ton CO2 eşdeğerinde olan sera gazı emisyonlarının sürekli olarak yüksek olmasının yanı sıra, atmosferdeki partiküllerden kaynaklanan insan  kaynaklı soğumanın gücünü azaltan hava kalitesinde süregelen iyileşmelerin bir  kombinasyonundan kaynaklanıyor.
• Yüksek sera gazı emisyon seviyeleri Dünya’nın enerji dengesini de etkiliyor:  okyanus şamandıraları ve uydular Dünya’nın okyanuslarına, buzullarına, topraklarına ve  atmosferine eşi benzeri görülmemiş ısı akışlarını takip ediyor. Bu ısı akışı, uzun  vadeli ortalamasından yüzde 50 daha yüksek.

Profesör Forster şunları söylüyor:

“Fosil yakıt emisyonları tüm sera gazı emisyonlarının yaklaşık yüzde 70’ini oluşturuyor ve iklim değişikliğinin başlıca nedenidir, ancak çimento üretimi,  tarım ve ormansızlaşmadan kaynaklanan diğer kirlilik kaynakları ve sülfür emisyonu seviyesindeki  kesintiler de ısınmaya katkıda bulunuyor.

“Sera gazı emisyonlarını net sıfıra doğru hızla azaltmak, nihayetinde yaşayacağımız küresel ısınma seviyesini sınırlayacaktır. Aynı zamanda daha dirençli toplumlar inşa etmemiz gerekiyor. Dünyanın 2023 yılında gördüğü orman yangınları, kuraklık, sel ve sıcak hava dalgalarının yol açtığı yıkım yeni  normal haline gelmemelidir.”

Raporun, dünyadaki her ülkenin emisyonları azaltmak ve iklim etkilerine uyum sağlamak için 2025  yılına kadar Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi‘ne (UNFCCC) sunmayı taahhüt  ettiği iyileştirilmiş iklim planları olan yeni Ulusal Katkı Beyanları’nın bilgilendirilmesinde güçlü  bir rol oynayacağı umuluyor.