Tarım ve Orman Bakanlığı ile Avrupa Birliği (AB) iş birliğinde nesli tükenmekte olan hayvan ve bitkilerin korunması amacıyla hayata geçirilen proje kapsamında Harran kertenkelesi, çokgözlü Hatay mavisi (kelebek), bozkır kartalı, kedigillerden karakulak ve Hasbenli sığırkuyruğu bitkisi koruma altına alındı.
Projeyle, Türkiye Tür Koruma Stratejisi’nin oluşturulması ve Tür Eylem Planları’nın hazırlanması için tehlike altındaki türlerin önceliklendirilmesine yönelik metodoloji oluşturulması hedefleniyor.
Bu hedefler doğrultusunda nesli tehlike altındaki türleri belirlemek için dört kategoride oluşturulan 20 farklı kritere göre beş tür koruma altına alındı.
Koruma altına alınan türlerden Harran kertenkelesi ile ilgili Şanlıurfa‘da “Harran Kertenkelesi Eylem Planı Çalıştayı” düzenlendi.
Çokgözlü Hatay mavisi.
Hasbenli sığırkuyruğu.
Çalıştayda AA‘ya konuşan Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar (DKMP) Genel Müdürlüğü Yaban Hayatı Dairesi Tür Koruma Çalışma Grubu Sorumlusu Adem Ağır, koruma altına alınan türlerle ilgili öncelikle eylem planları hazırlandığını söyledi:
“Eylem planlarını yaparken temel çıkış noktalarımızdan biri, türü korumakla birlikte kamuoyunu aydınlatmak, kurumsal kapasiteyi yükseltirken aynı zamanda kamunun ve halkın kapasitesini yükseltmektir. İnsanların koruma tedbirlerine bir şekilde saygı göstermelerini, bizler tarafından önerilen koruma tedbirlerine uymalarını istiyoruz. Kaçak avcılık yapmamalarını, bitkileri çiçeklenme dönemlerinde koparmamalarını istiyoruz.”
Harran kertenkelesi.
Eylem planları tamamlanan hayvan türlerinin bazılarının takılan vericiler vasıtasıyla izlendiğini, izleme çalışmalarının değerlendirildiğini anlatan Ağır şu uyarılarda bulundu:
“Korumaya aldığımız bazı nadir türler, halkımızın hoşuna gidiyor ya da farklı maksatlarla araziye çıkıp kendileri için edinmek isteyebiliyorlar. Fakat bunlar hassas, çok dar alanda yaşayan, endemik olan, belki belli bir bölgede yaşayan bitki ve canlı oldukları için sadece 5-10 tane olabiliyor. Bir tanesini kopartırsanız veya canlıları korumazsanız yüzde 20’sini yok etmiş oluyorsunuz.”
Pek çok türün iklim değişikliği ve küresel ısınma nedeniyle yok olmak üzere olduğuna dikkati çeken Tarım ve Orman Bakanlığı DKMP Genel Müdürlüğü Yaban Hayatı Daire Başkanlığı tarım ve orman uzmanı Burak Tatar da başka türlerin de korunmasını sağlayacak projeler ürettiklerini ve kamu kaynaklarını koruyarak belli başlı kategorilerin oluşturulduğunu söyledi.
Karakulak.
Tatar, bu kategoriler doğrultusunda koruma altına alınmasına karar verilen türler hakkında şunları anlattı:
“Öncelik verdiğimiz ve dört kategori altında topladığımız 20 farklı kriter vardı. Bu 20 kritere göre Türkiye’deki bütün türler, kuşlar, memeliler, sürüngenler, amfibiler, bitkiler, omurgasız türlerden bazılarını netleştirdik. Bilim insanlarını topladık, toplantılar yaptık ve puantaj sistemini kullanarak türleri planladık. Böylece hangi türlerin en kritik durumda olduğunu ortaya çıkardık. Her taksonomik gruptan bir tane pilot tür seçtik. Kuşlar, memeliler, sürüngenler, bitkiler ve omurgasızlar şeklinde 5 grupta netleştik. Hepsini temsil edecek bir tür seçtik ve model eylem planları hazırlamaya karar verdik. Sürüngenlerden Harran kertenkelesi, kuşlardan Bozkır kartalı, memelilerden bir kedigil türü olan karakulak, omurgasızlardan Hatay’da yaşayan kelebek türü ve bitkilerden Çanakkale civarında endemik olan, sadece o bölgede yayılış gösteren Hasbenli sığırkuyruğu üzerinde çalışma kararı aldık.”
Tatar, hazırladıkları eylem planlarının daha sonra diğer türlerle ilgili yapılacak eylem planlarına model oluşturacağını bildirdi.
Harran kertenkelesinin koruma altına alınması çalışmalarında takım lideri olarak görev alan Borut Rubinic ise söz konusu kertenkele türünün, çok kısıtlı bir bölgede bulunması sebebiyle dünyada eşsiz bir tür olduğunu söyledi.
Birçok türün Harran kertenkelesi kadar şanslı olmadığını ifade eden Rubinic şöyle konuştu:
“Ancak Harran kertenkelesini yok olmaktan kurtarma kabiliyetimiz var. Aynı zamanda Türkiye için bayrak bir tür olduğunu düşünüyorum. Çünkü belirli bir bölgeye has çok fazla sürüngen ve omurgasız türü bulunmuyor. Özel bir tür olarak tanıtımı yapılabilir ve böylelikle daha geniş bilimsel toplulukların dikkati çekilebilir. Adeta panda gibi belirli bir alana has bir tür. Burada bulunması hem bir şans hem de lütuftur.”