25 yıl önce bugün Nijerya’da dokuz çevre aktivisti infaz edildi

Bundan tam 25 yıl önce Nijerya’da aralarında yazar Ken Saro-Wiwa’nın da bulunduğu dokuz çevre aktivisti zamanın Nijerya askeri diktası tarafından cinayet ile suçlanarak idam edildi.

Saro Wiwa, Ogniland bölgesindeki çevre kirliliğine ve doğal varlıkların sömürülmesine karşı 1990 yılında Ogoni Halkının Hayatta Kalma Hareketi’ni (MOSOP) kurmuştu.

Öldürülen diğer isimler de onunla birlikte çalışıyordu: Saturday Dobee, Nordu Eawo, Daniel Gbooko, Paul Levera, Felix Nuate, Baribor Bera, Barinem Kiobel ve John Kpuine.

Shell’e karşı başlayan protestolar

1957 yılında Hollandalı petrol devi Shell, Nijer Deltası’ndaki petrole yönelmiş ve 30 yılı aşkın bir süre boyunca buradan petrol çıkarmıştı. MOSOP ise Shell’in faaliyetlerinin bölgenin çevresini mahvettiğini ve yerli halka hiçbir fayda sağlamadığını savunuyordu.

Saro-Wiwa bu durumu “ekolojik bir savaş” olarak nitelendiriyordu.

4 Ocak 1993’te MOSOP, Nijerya’daki Rivers Eyaleti’nde yaklaşık 300 bin Ogoninin katıldığı barışçıl bir protesto düzenledi.

Ordu bölgeyi işgal etti

Bu protestoda Shell’in bölgede yarattığı tahribatı kınamanın yanı sıra eylemciler Ogoni halkının kendi kaderlerini tayin etmesini de talep etti. Kısa sürede Nijerya ordusu bölgeyi işgal etti. Ancak askeri cunta altında protestolar devam etti ve MOSOP hem bölge halkından hem de uluslararası platformlardan büyük bir destek topladı.

Bunun üzerine askeri diktatör Sani Abacha Saro-Wiwa ve arkadaşlarını dört hükümet yanlısı Ogoni şefinin öldürülmesinde rol oynamak ile suçladı. Saro-Wiwa ve sekiz çevre aktivisti yaklaşık bir yıl boyunca gözaltında tutuldu ve askeri bir mahkemede yargılandı.

Dokuz çevre savunucusu 10 Kasım 1995 tarihinde idam edildi.

Ekolojik yıkım devam ediyor

Ölümleri uluslararası bir tepkiye ve diplomatik yaptırımlara yol açtı.  Nijerya Milletler Topluluğu’ndan üç yıl süreyle uzaklaştırıldı. Ancak onların diktatör Sani Abacha tarafından verilen emir ile öldürülmelerine yol açan mücadeleleri bugün de geçerliliğini koruyor.

African News’in aktardığına göre 2011’de Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP), dokuz güney Nijerya kıyı eyaletini kapsayan bölgenin gerçekten bir ekolojik felakete dönüştüğünü doğrulayan ilk bilimsel kirlilik analizini yayınladı.

Nijerya Devlet Başkanı Muhammadu Buhari 2016 yılında Nijer Deltası’nda 1 milyar dolarlık petrol temizleme tatbikatı başlattı. Hasarı tersine çevirme ve ekosistemleri eski haline getirme sözü verdi. Ancak gözlemciler çok az şey yapıldığını ve kirliliğin devam ettiğini söylüyor.

Shell sorumluluğunu kabul etmedi

Bazı tanıklar daha sonra dokuz aktivistin ölümüne yol açan dava konusunda hükümet tarafından rüşvet verildiğini veya Shell tarafından iş sözü verildiğini kabul etti. Hollandalı petrol şirketi ise sorumluluğu hiçbir zaman tam olarak kabul etmedi.

Shell bölgedeki kirliliğin çoğunun kaçak rafineriler ve sabotajlardan kaynaklandığını iddia ediyor. Şirket, 2009’da Ken Saro-Wiwa ve diğer sekiz aileye toplam 15.5 milyon dolar ödedi. Shell, bunun insani bir jest olduğu ve suçun kabulü olmadığı konusunda ısrar etti.

Devlet Başkanına mektup: Suçlardan aklayın

İsviçre merkezli The Right Livelihood Foundation yaşanan trajedinin 25’inci yılında Nijerya Devlet Başkanı Buhari’ye yönelik bir mektup kaleme aldı.

Mektupta 1994 yılında kendilerinden ödül alan Saro Wiwa’nın da dahil olduğu dokuz çevre aktivistinin mücadelesinin haklılığının ve suçluluğunun kanıtlandığı belirtildi. Mektupta şu taleplerde bulunuldu:

• Ken Saro Wiva ve diğer Ogoni liderlerini işlemedikleri suçtan dolayı aklayın. Ailelerine yeterli, etkili ve hızlı bir şekilde tazminat sağlayın.
• Ogoni halkının güvenli ve sağlıklı bir çevrede yaşama hakkı da dahil olmak üzere insan haklarının korunması, geliştirilmesi ve yerine getirilmesini sağlamak için ilgili yerel topluluklarla istişare içinde gerekli tüm adımları atın.