24 Haziran sonrası: Yeni başkanlık sisteminde ne olacak?

Referandumda kabul edilmesinin ardından seçimle birlikte hayata geçecek olan cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde cumhurbaşkanı yürütmenin başı olarak kararname çıkarma ve bütçe yapma hakkına sahip olurken, TBMM’yi çok partili bir dönem bekliyor.

Geçtiğimiz yıl yapılan 16 Nisan referandumuyla Türkiye’nin yeni bir yönetim sistemine geçmesi kabul edilirken, içinde “Cumhurbaşkanı’nın bir partiye üye olabilmesine ilişkin” düzenlemenin de bulunduğu bazı değişiklikler referandumun ardından hemen uygulamaya girmişti.

Yeni yürütme sistemi ve parlamento yapısıyla ilgili çoğu düzenlemenin hayata geçmesi için ise genel seçimin yapılması gerekiyordu.

1-) Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilecek

Yeni sistemde başbakanlık kaldırılırken, yerine “devletin başı” sıfatıyla cumhurbaşkanı yürütme yetkisini kullanacak. Cumhurbaşkanı bu çerçevede kendi yardımcılarının yanı sıra bakanları da atayacak, yürütmeye ilişkin konularda da “cumhurbaşkanlığı kararnamesi” çıkarabilecek.

Ancak temel haklar, kişi hakları ve ödevleriyle, siyasi haklar ve ödevler cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenemeyecek. Anayasada kanunla düzenlenmesi öngörülen konularda ve kanunda açıkça düzenlenen konularda da cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamazken, cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile kanunlarda farklı hükümler bulunması halinde kanun hükümleri uygulanacak.

2-) TBMM aksi karar alırsa kararname düşecek

TBMM’nin aynı konuda kanun çıkarması durumunda da cumhurbaşkanlığı kararnamesi hükümsüz hale gelecek.

3-) Afet halinde OHAL ilan edilebilecek

Cumhurbaşkanı, “doğal afet, ağır ekonomik bunalım, savaş, savaşı gerektirecek durumların baş göstermesi, seferberlik, ayaklanma, kuvvetli kalkışma, şiddet hareketlerinin yaygınlaşması” gibi hallerde OHAL ilan edebilecek.

4-) TBMM OHAL’i kaldırabilecek

Ancak TBMM gerekli gördüğü takdirde olağanüstü halin süresini kısaltabilecek, uzatabilecek veya olağanüstü hali kaldırabilecek.

5-) OHAL dönemi kararnamesi farkı

OHAL döneminde çıkarılacak cumhurbaşkanlığı kararnameleri, olağan dönemdeki sınırlamalara tabi olmayacak ve bu çerçevede cumhurbaşkanı temel hak ve hürriyetlerle ilgili de kararname düzenleyebilecek.

Öte yandan OHAL sırasında çıkarılan cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin üç ay içerisinde Meclis’te görüşülerek, karara bağlanması gerekiyor. Aksi halde olağanüstü hallerde çıkarılan cumhurbaşkanlığı kararnameleri kendiliğinden yürürlükten kalkıyor.

6-) Bütçe yetkisi Cumhurbaşkanında

Yeni sistemde bütçeyi de cumhurbaşkanı yapacak. TBMM, cumhurbaşkanının hazırladığı bütçeyi kabul etmezse, bir önceki yılın bütçesi “yeniden değerleme oranı” ölçüsünde artırılarak izleyen yılda uygulanacak. Eski sistemde bütçeyi başbakan başkanlığındaki hükümet Meclis’e sunuyordu.

7-) Hem bakan hem milletvekili olunamıyor

Yeni sistem kişilerin aynı anda hem bakan hem milletvekili olmasını engelliyor. Bu nedenle cumhurbaşkanı kabineye milletvekillerinden birini atarsa, o kişinin milletvekilliği düşecek.

8-) 50 vekil daha fazla

TBMM’deki sandalye sayısı referandumda kabul edildiği üzere artık 550 değil 600 olacak.

9-) Meclis feshedilirse Cumhurbaşkanlığı seçimi de yeniden yapılacak

Cumhurbaşkanı Meclis’i fesih yetkisini kullanırsa, TBMM seçimlerinin yanı sıra cumhurbaşkanlığı seçimlerinin de yenilenmesi gerekecek.

10-) 301 vekil soruşturma açılmasını isteyebilecek

Seçimle yürürlüğe girecek yeni sistemde Meclis tam sayısının yarıdan bir fazlası olan 301 vekilin vereceği önergeyle cumhurbaşkanı hakkında bir suç işlediği iddiasıyla soruşturma açılması istenebilecek.

11-) Soruşturmaya 360 vekil karar verecek

Meclis, cumhurbaşkanı hakkında soruşturma açılmasına üye tamsayısının beşte üçünün yani 360’ının oyuyla karar verebilecek.

12-) 400 vekille yüce divan yolu

Üye tam sayısının üçte ikisi olan 400 vekilin gizli oyuyla cumhurbaşkanı hakkında Yüce Divan’a sevk kararı alınabilecek.

13-) Kanunlar genel kurulda görüşülecek

Yeni sistemde başbakanlık olmayacağı için cumhurbaşkanlığı tarafından hazırlanan tasarı yerine teklif TBMM Başkanlığına sunulacak ve yine aynı şekilde komisyon ile Genel Kurul’da görüşüldükten sonra yasalaşacak.

14-) Referandum için 360 oy

Yeni sistemde anayasa değişikliğinin 600 sandalyeli yeni Meclis’te referanduma sunularak yapılması için 360, referandumsuz yapılması için 400 oy gerekiyor.

 

(Sözcü)