Portekiz’deki orman yangınları AİHM gündeminde: Bu bir insan hakları sorunu

Portekizli altı genç iklim aktivistinin, ülkelerinde yaşanan dev orman yangınları ve iklim değişikliğine bağlı aşırı sıcaklardan sorumlu tuttuğu; aralarında Türkiye’nin bulunduğu 32 Avrupa ülkesine açtığı iklim davası, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi‘nin (AİHM) Büyük Dairesi önüne gitmeye hazırlanıyor.

Gençler, yaşadıklarını bir “insan hakları ihlali” olarak değerlendiriyor.

Birleşik Krallık‘taki 10 avukattan oluşan bir ekip tarafından temsil eden altı Portekizli davacının şikayet ettiği ülkelerse şöyle: Avusturya, Belçika, Bulgaristan, Kıbrıs, Çek Cumhuriyeti, Almanya, Yunanistan, Danimarka, Estonya, Finlandiya, Fransa, Hırvatistan, Macaristan, İrlanda, İtalya, Litvanya, Lüksemburg, Letonya, Malta, Hollanda, Norveç, Polonya, Portekiz, Romanya, Rusya, Slovakya, Slovenya, İspanya, İsveç, İsviçre, Birleşik Krallık ve Türkiye.

Ülke tarihindeki en ölümcül yangınlardan

Bu yaz Portekiz’in merkezindeki Leiria bölgesinde yer alan Pedrogão plajı civarında yaşanan yangın, aşırı sıcakların etkisiyle ülke tarihindeki en ölümcül yangınlardan biri olarak kayıtlara geçti.

Bir önceki dev yangınlar ise 2017 yılında çıkmıştı. Bu yangınlar Lizbon’un dört katı büyüklüğünde bir alanı harap etmiş; 66 kişinin ölümüne, 250’den fazla insanın yaralanmasına yol açmıştı. O yıl, 20.000 hektardan fazla ormanlık alan yok oldu.

Artan küresel sıcaklıkların etkisi ve ülkelerin sera gazı emisyonlarını engellemelerine karşı harekete geçme kararı veren, 23 yaşındaki hemşire  Claudia Agostinho, kardeşleri ve kuzenleriyle birlikte ilk davayı açmıştı.

Grup, 2017’den beri her yıl Portekiz’de meydana gelen orman yangınlarının küresel ısınmanın doğrudan bir sonucu olduğunu , bu yangınların insan sağlığı için bir risk oluşturduğunu ve şimdiden uyku düzenlerinde bozulma, alerji ve bunun sonucunda da sıcak havanın daha da ağırlaştırdığı solunum sorunları yaşadıklarını belirtiyor. Ayrıca iklim değişikliğinin kışın çok güçlü fırtınalara neden olduğunu, Lizbon’da denize yakın olan evlerinin fırtınalardan zarar görme riski altında olduğunu da savunuyorlar.

Her yıl aynı manzara

Beş yıl sonra yaşadıkları bölgede ve ülke genelinde bir kez daha aynı manzara yaşanırken, Portekiz’in iklim politikalarının yetersiz olduğunu savunan ve 32 Avrupa ülkesine karşı açılan bu dava, sonbaharda Büyük Daire tarafından görülecek. 

Agostinho ve ailesini destekleyen Global Legal Action Network‘ten (Glan) Gearóid Ó Cuinn “Mahkeme, bu davada … sorunu iklim değişikliği olarak değerlendiriyor” dedi.

Agostinho davası, AİHM Büyük Dairesi’ni gitmesi nedeniyle, daha önce açılan diğer iklim davalarına eklenecek. Örneğin, Fransız belediye başkanı Damien Carême, hükümetinin iklim kriziyle mücadele etmedeki başarısızlığına karşı harekete geçti. Kuzey Fransa’daki Grande-Synthe’in belediye başkanı olan Carême, deniz seviyesinin yükselmesi durumunda kasabasının uzun vadeli bir su altında kalma tehdidiyle karşı karşıya olduğunu söylüyor. Başka bir iklim vakası, İsviçre İklimini Koruyan Kadınlar adlı bir grup kadının, yeterli bir iklim koruma politikasını benimsemediği için İsviçre hükümetine karşı açtığı dava.

Agostinho, açtığı davayla ilgili şunları söyledi: “Yapmamız gereken tek şey. bir şey yapmamak. Beş yıl sonra şimdi yine burada sıcaktan dolayı acı çekiyoruz ve kendi kendime, ‘Onlar için iyi bir gelecek yoksa bu dünyaya çocuk getirmek ister miyim?’ diye düşünüyorum. Bir şeyler yapılması gerekiyor, yaşadığımız şey sürdürülebilir değil.”

İklim aktivisti gençler de davaya destek veriyor. Kitle fonlaması yoluyla dava masraflarını karşılamaya çalışan aktivistler, iklim krizinin yaşam haklarına, özel ve aile yaşamlarına saygı haklarına ve ayrımcılığa uğramama haklarına müdahale ettiğini savunuyor ve Büyük Daire’nin bir an önce duruşma tarihi vermesini bekliyor:

Diğer bir davacı olan Sofia Oliveira, “Bu yaz Portekiz’de geçen yıla kıyasla çok daha endişe verici ve boğucu aşırı sıcaklar yaşıyoruz, bu nedenle mahkemenin davamızı önemli bulduğunu duymak bize cesaret verici bir umut veriyor.

Davada Büyük Daire’de görev yapan 17 yargıç karar verecek. Şimdi bu yargıçların davamıza en kısa sürede bakmasını ve Avrupa hükümetlerinin bizi korumak için gerekli acil önlemleri almasını sağlamasını umuyoruz” dedi.

Davacı gençler başarılı olursa,  hükümetler yasal olarak emisyon kesintilerini hızlandırmakla yükümlü olacak. Aynı zamanda çok uluslu şirketlerinin dünya çapındaki emisyonları da dahil olmak üzere iklim krizine denizaşırı katkılarıyla da mücadele edecekler.

10 günde 17 bin hektarlık alan yandı

Son bir aydır orman yangınlarıyla mücadele eden ve 1 Ocak ile 31 Temmuz tarihleri arasında 58 bin 354 hektarlık ormanlık alanın zarar gördüğü Portekiz’de 14 yerde yangınlar devam ediyor.