“Ücretsiz okul yemeği, salgın sonrasında her geçen gün artan yoksulluk ve geçtiğimiz yıl yaşanan deprem felaketiyle birlikte ülkemizin en temel, en acil gündemlerinden biri haline geldi. Okul yemeği tüm öğrenciler için tartışmasız en temel hak iken ve okul yemeği uygulamasının genişleyerek süreceği açıklamalarına rağmen gerekli adımlar atılmadı.”
Her beş öğrenciden biri, hafta en az bir kez yemek yiyemiyor’
Koalisyon, Türkiye’deki duruma dair şu bilgilere yer verdi:
“Açıklanan her veri ve son açıklanan PISA 2022 raporu artık nitelikli eğitimi, eğitimde eşitliği dahi konuşamadığımızın açık kanıtıdır. Üç yılda bir yapılan ve 15 yaşındaki öğrencilerin okuma, matematik ve fen alanlarındaki becerilerini ölçen PISA kapsamında öğrenciler, öğretmenler, okul yöneticileri ve velilere anketler uygulanmaktadır. Ankette öğrencilere sorulan sorulardan biri de ‘Geçen 30 günde yiyecek alacak paranız olmadığı için kaç kere yemek yiyemediniz?’ sorusuydu. Bu soruya verilen yanıtlar ülkemizde en az beş öğrenciden birinin haftada en az bir kere parası olmadığı için yemek yiyemediğini ortaya çıkardı.”
Araştırmalara göre, Türkiye 37 OECD ülkesi arasında yüzde 19,2 ile, son 30 günde haftada en az bir kez yiyecek parası olmadığı için yemek yiyemeyen öğrenci oranının en yüksek olduğu ülke.
Okul terklerinin nedeni yoksulluk
MEB’in örgün eğitim verilerinin, okul terklerinin ülke tarihinde görülmemiş boyutlara ulaştığını gösterdiğine dikkat çekilen açıklamada, “Aynı zamanda TÜİK 2022 verilerine göre üç çocuktan biri (yüzde 35,3) ciddi maddi yoksulluk, yetersiz beslenme sorunu ile karşı karşıyadır. Okul terklerinin bu maddi yoksulluktan kaynaklandığı açıktır, diğer bir deyişle neden yoksulluk sonuç okul terkidir” denildi.
Talepler
Türkiye Okul Yemekleri Koalisyonu’nun talepleri şu şekilde:
- Türkiye’nin de 27 Ocak 1995’te onayladığı Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşmesi’ne dayanarak tüm kademelerdeki okullarda eğitim gören tüm çocuklarımıza ayrım yapılmaksızın ücretsiz nitelikli bir öğün yemek ve okulda geçirdikleri süre boyunca temiz içme suyu temininin sosyal devletin görevi olduğunu hatırlatıyoruz.
- Çocuklarımız başta olmak üzere yoksullukla ilişkili olarak yetersiz beslenme ve açlık sorunu yaşayan kesimlere yönelik bir ‘kamusal destek-dayanışma programı’ acilen uygulamaya konulmalıdır.
- Başta siyasi iktidar olmak üzere tüm bileşenler, yetersiz beslenme ile mücadelede sorumluluk almalı ve devlet okullarında ücretsiz beslenme birincil öncelikli mesele olarak görülmelidir.”
Koalisyonda şu örgütler ve uzmanlar yer alıyor:
- Öğrenci Veli Derneği (VELİ-DER)
- Türk Tabipler Birliği (TTB)
- TMMOB Gıda Mühendisleri Odası
- Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği (ÇYDD)
- Bir Arada Yaşarız Eğitim ve Toplumsal Araştırmalar Vakfı (BAYETAV)
- Derin Yoksulluk Ağı
- Toplumsal Eşitlik Derneği
- Sulukule Gönüllüleri Derneği
Eğitim ve Bilim Emekçileri Sendikası (EĞİTİM-SEN) - Eğitimciler Derneği (EĞİT-DER)
- Yetişkin Eğitimi Derneği
- Hacer FOGGO Hak savunucusu /DYA Kurucusu
- Prof. Dr. Adnan GÜMÜŞ Akademisyen
- Doç. Dr. Başak AKKAN Akademisyen
- Suat ÖZÇELEBİ Siyasal Analist
- Feray AYTEKİN AYDOĞAN Eğitimci-Yazar
- Fevziye SAYILAN Akademisyen, araştırmacı, yazar
- Menekşe TOKYAY Araştırmacı-yazar, gazeteci
- Bülent ŞIK Gıda Mühendisi, Akademisyen
- Özgenur KORLU Politika Analisti, Eğitim Reformu Girişimi
- Ulaş KIRIM Gıda Mühendisi
- Dicle Dilan SALMAN Diyetisyen.
Avrupa’da okullarda ücretsiz yemek
Lüksemburg Sosyo-Ekonomik Araştırma Enstitüsü’nden Anne-Catherine Guio’nun “Avrupa’daki tüm yoksul çocuklar için ücretsiz okul yemeği: Önemli ve karşılanabilir bir hedef mi?” başlıklı akademik çalışması 2021 yılı itibariyle AB’deki farklı uygulamaları anlatıyor.
Buna göre beş AB ülkesinde öğrencilere ücretsiz yemek dağıtılıyor. İsveç, Finlandiya ve Estonya’da yaşına bakılmaksızın tüm öğrencilere ücretsiz yemek veriliyor. Letonya ve Litvanya’da ise belirli yaş grubundaki öğrencilere ücretsiz yemek dağıtılıyor. Finlandiya’da 1948’den bu yana bu politika uygulanıyor.
Bu ülkelerde gelir seviyesi dikkate alınıyor. Çoğunlukla sosyal yardım alan ailelerin çocukları bu haktan yararlanıyor. Bazılarında mülteci çocukları, kronik hastalığı olanlar gibi özel durumu olanlar da ücretsiz yemek hakkına sahip.
10 AB ülkesinde ise belirli şehir ve bölgelerde sübvansiyonlu ve/veya ücretsiz yemek sağlanıyor. Şehir ve belediyeye göre kurallar değişiyor. Ancak bu uygulamalar ülke geneline yayılmıyor.
Makaleye göre Hollanda ve Danimarka’da ise ücretsiz yemek uygulaması bulunmuyor.