By 
Türkiye’nin her bir noktasında daha yaşanabilir bir çevre için yıllardır verilen yerel mücadelenin tohumları, ekokırım yasasını doğurdu. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı‘nın verdiği ‘Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Olumlu’, ‘Gerekli Değil‘ gibi kararlarla mücadele edilen yıllar, yüzlerce davayı beraberinde getirmiş, gece yarılarında yönetmelik değişiklikleri toplumu ayağa kaldırmış ve Anayasal bir hak olan ‘sağlıklı bir çevrede yaşama hakkı‘ pek çok kez darbe almıştı. Tüm bunlara karşı hem hukuki yollardan hem de sokakta mücadele veren çevre aktivistleri artık ekokırımın bir suç olarak kabul edilmesi için kendi yasasını yapmada karar kıldı. Ekokırım yasası için vatandaşlardan imzalar toplanmaya başlandı. Artık birçok meydanda bu yasa için, soğuğa aldırış etmeden imza toplayan çevre mücadelecileriyle karşılaşabilirsiniz. Peki nedir bu ekokırım dedikleri?
Vatandaşların bir suç olarak tanımlanmasını istediği ekokırım kelimesinin başında yer alan “eko”, Yunancadaki “okos” yani, ev anlamının, Türkçedeki anlam karşılığı olan, yerleşilen yer ve yaşam alanı anlamlarına geliyor. Kelimenin sonunda yer alan “kırım” ise yok etmek, öldürmek, varlığını sistematik bir biçimde ortadan kaldırmak anlamlarını taşıyor.
Ekokırım yasası imza standı. Kadıköy, 3 Şubat 2023 – Fotoğraf: Mehmet Temel
70’li yıllardan itbaren hukukun konusu olan ekokırımın uluslarası hukukta ve ülkelerin iç hukuklarında tanınması için çalışmalar yürütülüyor. Bu çalışmalar, 2021 yılında ekokırımın bir suç olduğu tanımlamasının yapılmasıyla birlikte daha da hız kazanmış durumda.
Bugün dünyada 30 kadar ülkede yürütülen çalışmalarla, bu değişiklikler gerçekleştirilmeye çalışılıyor. Ekokırımın, Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin baktığı dört temel suça (insanlığa karşı işlenen suçlar, soykırım, savaş ve saldırı suçları) eklenerek beşinci suç olarak kabul edilmesi için de çabalar devam ediyor.
Yurttaşın ekokırım suç teklifine imzalar Mecidiyeköy’de Marmara’nın #ekokırım suç mahalli olduğu anlatılarak toplanıyor. Ekokırım suçtur! Marmara’yı koru! #EkokırımYasası #MarmaraYaşaşın @ekokirimyasasi pic.twitter.com/Eo7kOH5wDh
— Marmara Yaşasın (@marmarayasasin) February 3, 2023
Türkiye’deki çevre aktivistlerinin imza almak için sokaklarda stantlar kurduğu ekokırım yasası, ekosistemin bütüncüllüğüne yönelik yapılan saldırıların bir kırım halini alması nedeniyle talep ediliyor. Ekokırım yasasına imzalar için bir de web sayfası oluşturuldu. Bu sayfadan vatandaşlar yasaya imza vermek için dilekçe indirerek ıslak imza atıp yine sitede bulunan adrese gönderebiliyor.
Yurttaşların hukukçularla birlikte yazdıkları bu yasanın hayata geçirilmesi için kentlerde, köylerde, kırda, her yerde ıslak imzalı dilekçeler toplanmaya başlandı ve bu süreç önümüzdeki haftalar boyunca sürecek. Nihayetinde toplanan imzalar toplu bir şekilde TBMM Meclis Başkanlığı’na sunulacak.
Kampanyamızın tanıtım toplantısını linkten izleyebilirsiniz 👇#Ekokırımhttps://t.co/yTGNe2cQa4 pic.twitter.com/OCmM5DnWY2
— İklim Adaleti Koalisyonu (@iklimadaleti_k) January 31, 2023
‘Ekokırım, iç hukukumuzda ‘suç’ olarak tanımlanmalı’
Sitede yasaya ilişkin yapılan açıklamada bu yasaya neden ihtiyaç duyulduğu ise şu ifadelerle açıklanıyor:
“Yaşamın zincir halkaları birbirinden koparıldı, iklim krizinde varılan aşama gezegende yaşama olanaklarını sona erdirme sınırına dayandı. Dört bir yanda devam eden ekolojik tahribatları engellemesi gereken çevre hukuku işlemiyor, doğayı ve yaşam alanlarını savunanları korumuyor, doğayı ‘insanın çevresi’ olarak tanımlayan hukuki sistem, bu ekolojik tahribatları önlemek için yetersiz kalıyor. İnsan merkezli suç tanımından; doğayı merkezine koyan suç tanımına geçiş, doğayı da bir hak öznesi yaparak tüm ekolojik yıkımlara karşı korumayı hukuksal açıdan güçlendirecektir.
Doğayı ve tüm yaşam alanlarını yok edenlerin fiili olarak sahip oldukları yasal dokunulmazlık kılıfını ortadan kaldıran, ekolojik yıkıma neden olabilecek fiiller gerçekleşmeden önce önleyen, bu yıkımı yaratan veya göz yuman şirketlere, hükümetlere, bakanlık yetkililerine ve idarecilere yönelik yargı yolunu açan maddeler yasalara dahil edilmelidir. Bu nedenle ekokırım, iç hukukumuzda ‘suç’ olarak tanımlanmalıdır.”
Peki yasada neler yer alıyor?
Vatandaşın yıllar süren doğa mücadelesi sonucunda ortaya koyduğu yasa teklifi içerisinde şu maddelere yer veriliyor:
- MADDE 1- 26/09/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun İkinci Kitap Birinci Kısım- Birinci Bölümün “Soykırım ve İnsanlığa Karşı Suçlar” başlığı “Soykırım, İnsanlığa ve Gezegene Karşı Suçlar” olarak değiştirilmiştir.
- MADDE 2– 5237 sayılı Kanunun 77’nci maddesinden sonra gelmek üzere aşağıdaki 77/A maddesi eklenmiştir.
-Ekokırım Suçu
MADDE 77/A
(1) Doğal veya kültürel çevrede insan veya diğer canlıların hayatını tehlikeye atmak, doğal veya kültürel varlıklar üzerinde ağır tahribata yol açabilecek davranışlarda bulunmak yahut hukuka aykırı diğer bir fiili işlemek suretiyle bütün bir ekosistemde kısa vadede telafisi mümkün olmayacak zarara yol açma tehlikesi doğuran kişiye müebbet hapis cezası verilir, ayrıca suçun işlenmesinden elde edilen maddi menfaatler ile bunların değerlendirilmesi veya dönüştürülmesi sonucu ortaya çıkan ekonomik kazancın on katı kadar adli para cezasına hükmedilir.
(2) Birinci fıkradaki suçun taksirle işlenmesi halinde ise on beş yıldan az olmamak üzere hapis cezasına hükmolunur, ayrıca suçun işlenmesinden elde edilen maddi menfaatler ile bunların değerlendirilmesi veya dönüştürülmesi sonucu ortaya çıkan ekonomik kazancın beş katı kadar adli para cezasına hükmedilir.
(3) Ekokırım suçunun işlenmesi sonucu bütün bir ekosistemde kısa vadede telafisi mümkün olmayacak zarar meydana gelmişse, fail hakkında ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına; suçun taksirle işlenmesi halinde yirmi yıl hapis cezasına hükmolunur, ayrıca suçun işlenmesinden elde edilen maddi menfaatler ile bunların değerlendirilmesi veya dönüştürülmesi sonucu ortaya çıkan ekonomik kazancın yirmi katı kadar adli para cezasına hükmedilir.
(4) Bu suçlardan dolayı tüzel kişiler hakkında da güvenlik tedbirine hükmolunur.
(5) Bu suçlardan dolayı zamanaşımı işlemez.
- MADDE 3- Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
- MADDE 4- Bu Kanun hükümlerini Cumhurbaşkanı yürütür.
Comments