Yaşlı LGBTİ+’lar Raporu: Devlet de özel sektör de hak gaspına yol açıyor

17 Mayıs Derneği, “Yaşlı LGBTİ+’lar: Dünyada ve Türkiye’deki Durum” raporunu Türkçe ve İngilizce yayınladı.

Av. Yasemin Öz’ün hazırladığı raporda yaşlı LGBTİ+ haklarının ulusal ve uluslararası mevzuatlardaki yeri, Türkiye’de ve dünyadaki uygulamada iyi örnekler ve çözüm önerileri tartışılıyor. Alandaki akademik çalışmalar ve tavsiyelerin de yer aldığı rapor, hayatın her alanında ayrımcılık ile karşılaşabilen LGBTİ+’ların diğer ayrımcılık biçimlerinin yanı sıra, yaşlılığın getireceği insan hakları sorunlarına karşı korunmasına ışık tutmayı amaçlıyor.

Yaşlı LGBTİ+’lara yönelik kamu politikası yok

Kaos GL‘de yer alan raporda, Türkiye’de anayasal ve yasal düzenlemeler ile yönetmelikler inceleniyor. Rapora göre; LGBTİ+ yaşlıların da yararlanabileceği LGBTİ+ kapsayıcı olumlu kamu politikası Türkiye’de hiçbir şekilde devlet nezdinde hayata geçirilmedi. Yaşlı LGBTİ’+lara yönelik herhangi bir politika da bulunmuyor. Hizmet sağlayıcılar tarafından özel ihtiyaçlara yönelik hizmet verilmiyor. Sivil toplum alanında da yaşlıların sağlık, barınma, bakım hizmetlerine ulaşabilmesi için özel girişimler sınırlı şekilde sağlanıyor.

Darülaceze’de ayrımcılık

Raporda incelenen yönetmelikler arasında Darülaceze Nizamnamesi de yer alıyor. Nizamnamede, devlet hizmeti olarak sunulan Darülaceze bakımevinde kalma koşulu olarak düzenlenen “akıl ve ruh sağlığı yerinde olmak” ve “HIV dâhil bulaşıcı hastalık taşımamak koşulları” sunulacak hizmetler için uygulamada ayrımcılık yaratabilecek bir risk olarak tarif ediliyor. 

Devlet ve özel sektörün yaklaşımı hak gasplarına yol açıyor

Yaşlı LGBTİ+’lara dair düzenlemelerin hem küresel hem de Türkiye düzeyinde yetersiz olduğunu vurgulayan raporun tavsiyeler bölümünde yaşlı haklarına ilişkin devletler ve özel sektörün yaklaşımının hak gasplarına yol açtığı bir kez daha vurgulanıyor. Raporda; pandemi gibi kriz anlarında, ayrımcılıkla yaşam boyu karşı karşıya kalan grupların ilk vazgeçilen gruplar olduğu vurgulanarak, “Yaşlı veya LGBTİ+ olmanın Covid-19 pandemisinde en çok ayrımcılığın yaşandığı alanlardan olduğu bir kez daha gözlenmiştir” deniliyor.

Tavsiyeler

Raporun genel ve anahtar tavsiyeler bölümü şöyle:

• Merkezi yönetimin yaşlı hakları alanında Birleşmiş Milletler, Avrupa Konseyi, Avrupa Birliği gibi devletler üstü kuruluşlar ile Uluslararası Çalışma Örgütü gibi uluslararası kuruluşların yaşlılık alanında getirmiş oldukları düzenlemeler, uygulamalar, standartlar ve kriterleri benimseyerek LGBTİ+’ları kapsayacak şekilde iç hukuka adapte etmesi ve uygulamaya dönüştürmesi,
• Merkezi yönetimin Birleşmiş Milletler Yaşlılık İlkeleri ve CEDAW Komitesi’nin 19.12.2010 tarih ve 27 sayılı Yaşlı Kadınların İnsan Haklarının Korunması başlıklı Genel Tavsiye Kararının getirdiği düzenlemeleri LGBTİ+’ları kapsayacak şekilde benimseyerek, iç hukuktaki düzenleme ve uygulamaları bunlara uyumlu hale getirmesi
• Yerel yönetimlerin yaşlılara ilişkin sundukları bakımevi, sağlık gibi sosyal hizmetlerde LGBTİ+ kapsayıcı bir yaklaşım benimsemeleri ve yaşlı LGBTİ+’ların ihtiyaçlarını kendilerini var ve ifade etme, sosyalleşme gibi çeşitli açılardan da değerlendirerek gözetmeleri,
• Özel sektörün yaşlılara ilişkin sundukları hizmetlerde LGBTİ+ kapsayıcı bir yaklaşım benimsemeleri ve yaşlı LGBTİ+’ların ihtiyaçlarını kendilerini var ve ifade etme, sosyalleşme gibi çeşitli açılardan da değerlendirerek gözetmeleri,
• Bir evre olarak yaşlılığa ilişkin olarak, kişilerin yaşamları boyunca kendi yaşlılıklarını tasarlayabilmelerini sağlamak amacıyla gereken zeminin oluşturulması için çalışmaların yapılması. Özetle, her toplumsal kesimin koşullarına uygun emeklilik planlarının devletler ve özel sektör tarafından benimsenmesi,
• Cinsel yönelim ve cinsiyet kimliğini ifade edebilmek ve gerçekleştirebilmenin “kendini gerçekleştirme hakkı” ve “fiziksel ve zihinsel bütünlük hakkı” kapsamında ele alınması, bu bağlamda CYCK’ni her yaşta ifade edebilecek alanların sağlanması, bu hakların önündeki engelleri kaldırmak için gerekli düzenlemelerin yapılması,
• Mevzuatta cinsel yönelim, cinsiyet kimliği, cinsiyet özellikleri ve yaş ayrımcılığının Anayasa’dan başlayarak tüm düzenlemelerde yasaklanması için gerekli değişikliklerin yapılması,
• Mahremiyet hakkının cinsel hayatın dokunulmazlığını da kapsadığının uygulamaya yansıtılması,
• Yaşam boyu süren ayrımcılığın LGBTİ+’lar üzerinde yaratabileceği ruhsal ve fiziksel tahribata karşı onarım mekanizmaları oluşturulması için çalışmalar ve araştırmalar yapılması,
• LGBTİ+ yaşlıların hem evde bakım hem de kurum bakımında ayrımcılığa maruz bırakılmadan ulaşabilmelerinin sağlanması. Kurum bakımı ve evde bakımın birbirine zıt değil, tamamlayıcı veya kişinin ihtiyaçlarına göre belirlenen bakım hizmetleri olmasının sağlanması. Kurum bakımının hem kamu hem de özel sektör ve sivil toplum tarafından sağlanması,
• Sosyal hizmet ve bakım hizmetlerinin aile temelli inşa edilmesinin LGBTİ+’ların bu hizmetlere erişimini kısıtladığı gözetilerek, “bağımsız bir yaşam sürme hakkı” bağlamında aile temelli değil kişi temelli bakım hizmetlerine ilişkin mekanizmaların inşasının sağlanması.

Raporun Türkçesine buradan; İngilizcesine ise şu bağlantıdan ulaşabilirsiniz.