ABD’de yaşanan 33 derecelik ani sıcaklık düşüşü neden kaynaklanıyor?

Amerika Birleşik Devletleri’nin Montana ve Colorado eyaletlerinde birçok şehir kutup girdabının (polar vortex) etkisiyle üç saat gibi kısa bir sürede gerçekleşen 30-33 derece sıcaklık düşüşleri yaşadı.

Bir gün öncesinde 30-35 derece sıcaklıkların gözlendiği ve yaz ayının hakim olduğu bölgede sıcaklık 1 dereceye kadar düştü ve kimi bölgelerde kar yağışına sebep oldu.

Her ne kadar kutup girdabının etkisi ABD ve Kanada’da her zaman görülse de bu seferki durum normalden farklı. Bunun sebebi ise kısa sürede bu kadar büyük bir değişimin gerçekleşmesi ve normalde kış aylarında gözlemlenen olayın eylül ayında yaşanması.

Kutup girdabı nedir?

Orijinal ismi ‘Polar vortex’ olan ve Türkçeye ‘kutup girdabı’ olarak çevrilen terim, kuzey kutbu üzerinde oluşan büyük, soğuk alçak basınç bölgesini tanımlamak için kullanılıyor.

Konuyla ilgili Yeşil Gazete’ye konuşan Boğaziçi Üniversitesi İklim Değişikliği ve Politikaları Merkezi’nden Prof. Dr. Levent Kurnaz ise kutup girdabını “kuzey kutbu soğuk olduğu zaman kutbun üstünde yüksek hızda dönen rüzgarlar” olarak tanımlıyor.

Sabit kutup girdabı. Görsel: CBS Denver

Spagetti benzetmesi

Kurnaz, kutup biraz ısınmaya başladığında bu rüzgarların da aşağı bölgelere taşınmaya başladığını belirtiyor. Olayın daha iyi anlaşılması için spagetti benzetmesi kullanan Prof. Dr. Kurnaz şu açıklamayı yapıyor:

Bir Alaska bir de İzlanda’da duran iki çiviyi düşünelim. Aralarında da bir spagetti olsun. Spagetti sıcakla birlikte piştiğinde aşağıya doğru sarkacak. Sarkarken de kutuptaki soğuk havayı da beraberinde çekiyor. Sarktığı bölgelerde çok hızlı sıcaklık değişimleri yaşanabiliyor.

Sabit olmayan kutup girdabı. Görsel: CBS Denver

‘Sebebi kutuplardaki artan sıcaklıklar’

Geçtiğimiz günlerde Montano ve Colorado‘da meydana gelen ani düşüşün sebebinin de bu olduğunu belirten Kurnaz, “Bu durum aslında kış aylarında oluyor. Onda da 15 derece gibi düşüşler yaşanır. Ancak şimdi 33 derece düşüşten bahsediyoruz. Bunun sebebi ise kutuplardaki artan sıcaklıklar” ifadelerini kullandı.

Her ne kadar sıcaklıkta düşüşler gözlemlense de son yıllarda çok daha büyük şiddette düşüşlere tanık olduğumuzu belirten Kurnaz 2015 ve 2019 yılında yaşanan düşüşleri örnek gösterdi.

Son yıllarda artan ani düşüşler

AccuWeather’ın aktardığına göre bugüne kadarki en büyük düşüş ise 18 dereceden -28 dereceye düştüğü 28 Ocak 1872 tarihinde yaşanmıştı. Bu yılı sırasıyla 1888, 2015, 1886, 1879 ve 2020 yılları takip ediyor.

Ancak sıcaklık düşüşlerinin erken aylarda yaşandığı durumlar da mevcut. Örneğin Denver‘de 19 Eylül 2010 tarihinde sıcaklık bir gün içerisinde 35.5 dereceden 5 dereceye düşmüştü. Daha sonra 9 Ekim 2019 tarihinde ise sıcaklık 28.3 dereceden -2.2 dereceye düşmüştü.

‘İklim krizi sıklığını ve şiddetini artırıyor’

Kutuptaki ısınmanın ani sıcaklık düşüşlerindeki etkisine değinen Levent Kurnaz, ani düşüşleri önümüzdeki yıllarda da beklememiz gerektiğini şu sözlerle ifade etti: “Gittikçe sıklaşacak. Çünkü kutuplar artık sıcak.”

Kurnaz birçok olayda gözlemlendiği gibi bu yaşanan olayın da doğrudan iklim değişikliğinin bir sonucu olmadığını ancak sıklığının ve şiddettinin artmasında iklim değişikliğinin rolü olduğunun altını çizdi.