By 
Yazan: Nick Bernards
Yeşil Gazete için çeviren: Hanife Aliefendioğlu
*
İklim değişikliğinin etkisi en çok en yoksulları ve en riskli gruplar arasında yer alan, gelişmekte olan ülkelerdeki küçük çiftçileri vuruyor. Çok kısıtlı tasarrufları, kısıtlı kredi erişimleri, toprağa, suya vb. olan belirsiz erişimleri ile yoksul çiftçiler giderek ve sıklaşan doğal felaketlerle, düşük rekolte ve tarımsal alanların bozulmasıyla başa çıkamıyor.
Bu nedenle, küçük çiftlik sahipleri arasında iklim değişikliğine karşı direnç sağlamak, aralarında Dünya Bankası, BM Gıda ve Tarım Örgütü ve Gates Vakfı gibi kuruluşların olduğu kalkınma kuruluşlarının ve insani yardım kuruluşlarının ana odağı. Mevcut çözümler sıklıkla sigorta ve verimsiz sezonlarda tohuma erişim gibi kişisel ve hane halkı odaklı.
Bunların hepsi çok iyi, ancak böyle bir vurgu iklim değişikliğine karşı daha derin tarihsel kırılganlığın kökenlerini göz ardı etme eğilimindedir ve bu nedenle daha uzun vadeyi dikkate almayı başaramaz. Gelişmekte olan dünyanın çoğunda, sömürgeciliğin tarihi mirası, ilk olarak zayıflıkları şekillendirmede çok önemli bir rol oynamaktadır. Genel anlamda, eşitsizlik modellerinin genellikle sömürgeci miraslarla çok daha güçlü bir şekilde şekillendiği, ancak daha belirgin şekillerde de geçerli olduğu doğrudur.
Örneğin, Senegal’deki borçlanmanın, kuraklığın ve yer fıstığı tarımının tarihiyle ilgili araştırmamda kırılganlığın nasıl 20’nci yüzyıl başlarında gelişen örüntüler üzerine kurulu olduğunu gösterdim.
Yer fıstığı patlaması
Yer fıstığı tarımı büyük ölçüde yağmur suyuna bağlı. Dolayısıyla yıllık yağışa göre dalgalanmalar gösteriyor. Geçen on yıllar içinde birkaç kez kuraklık, ürünsüz geçen dönemler ve 1970’ler ve 1980’lerin çoğunda, bitki örtüsüyle toprak üzerinde etkisini hala sürdüren yıkıcı bir kuraklık oldu.
Yer fıstığı üretilen alanlar Senegal’deki toplam tarım alanlarının yüzde 40’ını oluşturuyor. Halen sulamaya erişimleri düşük ve yağışlardaki dalgalanmalardan büyük oranda etkileniyorlar. Bu, 1980’lerde başlayarak bahçe tarımı üretiminin yapıldığı Senegal’deki diğer alanlar ve pirincin son zamanlarda önemli bir ihracat mahsulü olarak ortaya çıktığı Senegal Nehri Vadisi‘nde bile geçerlidir.
Yer fıstığı yetiştiricilerinin yağmur suyuna bağımlılığı çok özel tarihsel koşulların ürünü olan bir olgudur. Yer fıstığı yerli bir tür değil. 16’ıncı yüzyılda büyük olasılıkla Portekizli tacirler tarafından Güney Amerika’dan getirilmiş. Başlangıçta Gambiya nehir havzasında bir dizi başka geçim ve ticari ürünü ile birlikte küçük miktarlarda yetiştirilmiş.
Bu durum 19’uncu yüzyıl ortasında değişti. Fransızlar, İngiliz kontrolündeki Hindistan‘a, bitkisel yağlar konusunda artan bağımlılıkları konusunda endişeliydiler ve kendi kolonilerinden ithalatı teşvik etmeye çalıştılar. Bu, Atlantik köle ticaretinin sonlanmasıyla çakıştı. Batı Afrika‘daki köle sahipleri, kölelerini satmak yerine, ihracat için yer fıstığı üretiminde köle işçiliğini yeniden hayata geçirmeye yöneldi.
Yer fıstığı. Vladislav Nikonov/Unsplash, FAL
Sonuç olarak, Senegal’den yer fıstığı ihracatı 19’uncu yüzyılın ikinci yarısında patladı. 1840 yılında, tahminen bir metrik ton yer fıstığı ihraç edildi. 1898’deki eşdeğer rakam 95.000 idi. İhracat hacimleri 1920’lerin ortalarına kadar düzenli olarak artmaya devam etti. Yer fıstığı sürekli olarak Senegal’den yapılan ihracatın yaklaşık % 90’ını ve genellikle Fransız Batı Afrika’dan yapılan ihracatın yaklaşık yarısını oluşturuyordu.
Bugün Senegal’deki iklim kırılganlığı, yer fıstığı üretimi ve ihracatının bu uzun patlama sırasında örgütlenmesi yoluyla derinden şekilleniyor.
İklim kırılganlığı
Önemli bir faktör, üretim merkez üssünü Gambiya nehir havzasından uzaklaştırmaktı. Bu, ekilen arazi miktarını artırma ihtiyacı ve ulaşım altyapısının geliştirilmesiyle yönlendirildi.
Bölgede 1885 yılında inşa edilen ve büyük kıyı kentleri Dakar ve St Louis arasında uzanan ilk demiryolu hattı özellikle önemliydi. Hat boyunca bir ticaret merkezi olan Thiès, genişletilmiş yer fıstığı ticareti için önemli bir merkez haline geldi. Thiès, dikkat çekici bir şekilde hem ülkedeki ana nehir havzasından hem de yarı kurak bölgeden uzaktı. Bölgede yer fıstığı yetiştiriciliğine uygun topraklar vardı. Ancak yağış, ürün için mevcut tek su kaynağıydı. Sonuç olarak, bu bölgedeki çiftçiler düzensiz yağışlara karşı daha savunmasız hale getirildi
Doklarda yer fıstığının işlenmesi, Dakar, Senegal, 1931. Rc1959/Wikimedia Commons, CC BY-SA
Bir diğer önemli faktör, ekinleri ve ekimi kontrol etmek için büyük ticaret firmalarının kredi ve borçlara bağımlı olmasıydı. Ticaret firmaları, kurak mevsimde verdikleri borçları hasat döneminde tahsil ediyorlardı. Bu şekilde ticaret şirketleri, tarımsal üretime yatırım ile ilgili riskleri üstlenmeden çok düşük maliyetle ihracat ürünü elde ettiler.
Böylece tüccarlar da, çiftçilerin mevsimsel yağış rejiminin değişmesi karşısındaki savunmasızlığına bağlı hale geldi. Çiftçilerin kurak mevsimde daha düzenli gelirleri veya yaşamsal ihtiyaçlarına erişmenin başka yolları olsaydı, yer fıstığı ticareti bugün olduğu gibi yürüyemezdi.
Kısaca iklimsel kırılganlık sömürgeci ekonomi tarafından hazırlandı. Bu hem kurulan ve kurulmayan altyapı için hem de yer fıstığı ticaretinin işlemesi bakımından doğru. Sömürge yönetimi ve Fransız işletmeleri tarımsal ürünlerin ihracatını kolaylaştıran kârlı faaliyetleri kontrol etti. Senegalli köylülere daha riskli ve daha verimsiz bir tarımsal üretimi bıraktılar.
Bu neden bir sorun?
Bu örnek, altyapıların geliştirilmesinde, yatırım modellerinde ve girdilere erişimde köklü farklılıkların çağdaş güvenlik açıklarının kökeninde yer aldığını göstermektedir. Daha iyi tohumlar, gelişmiş tarım uygulamaları veya sigortaya erişim, bazı çiftçiler için bazı riskleri azaltabilir, ancak en iyi ihtimalle bu tür önlemler, sömürgeciliğin derin yalancı miraslarından ziyade iklim savunmasızlığının yüzeysel nedenlerine hitap eder.
Bu, iklim kırılganlıklarının, kalkınma modellerini daha fazla düşünmeden düzgünce ele alınmasının çok zor olduğu anlamına gelir. Ayrıca da sömürge ekonomilerinin tarihi yararlanıcılarından, sömürgecilik mirasları tarafından sistematik olarak dezavantajlı olanlara önemli miktarda kaynak aktarılmasını gerektirir.
Makalenin İngilizce Orijinali
Comments