By 
MERİP’den Kaveh Ehsani‘nin haberi Yeşil Gazete tarafından çevrilmiştir.
MERIP‘in İran‘da bir kaynağa dayandırdığı habere göre, ABD’nin bu ülkeye uyguladığı yaptırımlar, ülkenin, halihazırda Covid-19 nedeniyle zor durumda olan sağlık sistemini tamamen felç etmiş durumda. Kaynağın söylediğine göre sorun yalnızca ilaçlarla sınırlı da değil. Gıda firmaları da salgınla birlikte artan talepleri karşılamada yetersiz kalıyor.
Binlerce kişinin salgın dolayısıyla hastanede tedavi altında olduğu ülkede, sağlık çalışanları, bir yandan hükümetin krize zayıf cevabı bir yandan ise çok yönlü yaptırım rejiminin baskısı altında görevini yapmaya çalışıyor.
İran’ın 1979 yılından bu yana maruz kaldığı yaptırımlar Trump sonrası dönemde daha da sertleşmişti. Trump’ın 2018 yılında iki ülkenin daha önce varmış olduğu nükleer anlaşmadan (JCPOA) çekildiğini açıklamasıyla birlikte İran’ın bozulan ekonomisi tüm sektörleri etkiledi.
‘Kendi kendine yeten ekonomi bir mit’
MERIP‘in görüştüğü kaynağa göre, her ne kadar ilaç ve gıda maddeleri yaptırımlar kapsamında sayılmasa da, durum böyle değil. İran’da ilaç fiyatlarının sağlık bakanlığı tarafından sabitlenmiş olduğunu belirten kaynak, ilaç tedarikçileri olarak böyle bir bu durumda ne yaptırımlarla ne de paranın değerinin düşmesinden kaynaklı enflasyonla başa çıkabildiklerini belirtiyor ve şöyle yakınıyor: “İnsanlar stokların tükenişiyle ve fiyatların korkunç artışıyla karşı karşıya. Sistemin tamamen yasadışı hale gelişine tanık oluyoruz.”
Öte yandan haberde bu durumun bürokrasinin yerini daha da sağlamlaştırdığına ve sektörü nefes alamaz hale getirdiğine vurgu yapılıyor: “Evet pek çok ilacı kendimiz üretiyoruz ama dünyadaki pek çok başka şey gibi bu alanda da kendi kendine yetmek bir mit. İlaçların içinde dışarıdan getirilmesi gereken malzemeler var ve bunların gelmesi için sağlık bakanlığının izin vermesi gerekiyor.”
İran yasalarına göre, ülkede eşdeğeri olan hiçbir madde dışarıdan getirtilemiyor. Ne var ki “muadil” ürünlerin kalitesi, çoğunlukla dışarıdan getirtilmek istenenle eşit değil, dahası İran’ın kendi üretimi, halkın giderek artan ihtiyaçlarını karşılamaya artık yetmiyor: “Hayati bir ilacın yüzde 80’ini dahi üretebilsek, kalan yüzde 20’yi ithal edemediğimizde sorunlarla karşılaşıyoruz. İran tarafından bakarsanız durum bu, öte yabancı ortaklarımız ABD’nin yaptırımlarından korktukları için bizimle iş yapmak istemiyor.”
‘Ürettiğimiz ilacın ambalajını getirtemiyoruz’
Kaynak, bu durumu şu örnekle açıklıyor: “Kendi ürettiğimiz, önemli bir ilaç var, bunun ambalajını ithal edemiyoruz! Bu ilaçların içine konacağı vakumlanmış ambalajlar var, Hindistan’dan getirtiyoruz çünkü en büyük küresel tedarikçi onlar. Ama bize satış yapmaya korkuyorlar. Distribütörümüze demiştim ki haydi gemiye yükleyin de ilaçların tarihi geçmeden gelsin ambalajlar. Bıkkınlıkla şöyle cevaplamıştı: “Nasıl göndermemi istiyorsun onları, jelibon kesesinde mi?”
Tek sorun bu da değil. Bankalar, sigorta şirketleri ve finansal kuruluşlar da bu problemin bir parçası. Her ne olursa olsun eninde sonunda finansal kuruluşların sürece dahil olduğunu söyleyen kaynak, bu kurumların ABD‘nin hışmını çekmekten korktuğunu aktarıyor. Üstelik bu durum, sadece ilaç şirketleriyle sınırlı da değil, gıda sektöründe de aynı sorunlar yaşanıyor: “Nestle gibi bir çok çok uluslu gıda firması yaptırımlara maruz kalma korkusuyla İran’ı terk etti. Kalan Nestle ve Danone gibi bir avuç şirket üretimini arttırmaya çalışıyor ama çok zorlanıyorlar ve daha ne kadar kalırlar bilmem.”
Comments