Ozon tabakasına yönelik küresel çabalar, güney jet akımı hasarını tersine çeviriyor

Yapılan bir araştırma, ozon tabakasını incelten kimyasallar üzerindeki uluslararası işbirliğinin onlarca yıl süren insan kaynaklı bozulmadan sonra güney jet akımının normal duruma dönmesine yardımcı olduğunu ortaya koydu.

Guardian’da yer alan habere göre, bilim insanları, araştırma bulgularının hükümetlerin eş güdüm içerisinde hareket edilirse iklim sistemlerini iyileştirme kapasitesi olduğunu kanıtladığını söylüyor.

Güney jet akışı

Güney jet akışı, özellikle yaz aylarında, güney yarım küredeki hava durumu desenlerini ve okyanus akımlarını şekillendiren güçlü bir rüzgar. Yaklaşık 2000 yılına kadar her zamanki seyrinden kayıyor ve Güney Amerika, Doğu Afrika ve Avustralya üzerindeki fırtına izlerini ve yağışları etkiliyor, her on yılda bir enlem oranında Antarktika’ya doğru güneye doğru ilerliyordu.

Önceki araştırmalar, bunun öncelikle buz dolaplarında, aerosollerde ve diğer endüstriyel işlemlerde bulunan kloroflorokarbonlar, hidrokloroflorokarbonlar gibi yapay kimyasal bileşikler tarafından ozon tabakasının inceltilmesinden kaynaklandığını göstermişti.

Birleşmiş Milletler 1987 Montreal protokolü kapsamında aşamalı olarak kaldırılıncaya kadar büyük miktarlarda kullanılan bu kimyasallar, ozon tabakasını incelterek, güney kutbunun üzerinde rüzgar desenlerini etkileyen genişleyen bir “deliğe” neden oldu.

Banerjee: Bu bir başarı hikayesi

Nature dergisinde yayınlanan yeni makale, Montreal protokolünün yüzyılın başından beri jet akışının güney hareketini duraklattığını ve ozon deliği kapanmaya başladığında tersine çevirmeye başlayabileceğini gösteriyor. Geçen Eylül ayında, uydu görüntüleri ozon deliğinin yıllık zirvesinin 1982’den bu yana en küçük ölçüde 16.4 milyon kilometrekareye küçüldüğünü ortaya koydu.

Çalışmanın başyazarlarından ve Ulusal Okyanus ve Atmosfer İdaresi’nin kimya bilimleri bölümünde çalışan Antara Banerjee “Bu bir başarı hikayesi. Bu, Montreal protokolünün ozon tabakasının geri kazanılmasını sağladığına dair daha fazla kanıttır” dedi.

Tersine çevrilmenin etkileri nasıl olacak?

Bu gelişmenin insanlar üzerindeki etkisinin ise bölgeden bölgeye değişeceği düşünülüyor. Patagonia‘da (güney Şili ve Arjantin), daha fazla yağmur ve daha az kanserojen ultraviyole ışık olacağı tahmin ediliyor.

Bulgular, daha önce daha fazla yağış ve daha geniş tarımsal üretim bantları getirdiği tespit edilen orta Güney Amerika (Uruguay, Paraguay, Güney Brezilya ve Kuzey Arjantin) için ise daha endişe verici olabilir. Aynı durum enlemlerin ortasındaki doğu Afrika ve diğer çöl bölgeleri için de geçerli olabilir.

Önceki çalışmalar, tersine dönüşün daha fazla kuraklığa uğrayan Avustralya için iyi bir haber olabileceğini düşündürüyor çünkü jet akımının hareketi yağmur yağan fırtınaları kış aylarında sahilinden uzaklaştırmıştı. Bunun karbon emisyonlarındaki artışı dengelemek için yeterli olup olmadığı ise başka bir konu.

‘Ozon geri kazanılırken CO2 artıyor’

Ozon restorasyonu, güney yarım küre hava modellerini normal bir rotaya itmek için yeterli değil, çünkü karbondioksit ve metan gibi diğer endüstriyel emisyonlar ters yönde yıkıcı bir kuvvet uygulamaya devam ediyor.

Banerjee, “Ozon geri kazanımı ve artan CO2 arasında bir halat var. Bu yüzden bir duraklama görüyoruz. Yakın gelecekte, ozon faktörü baskın olabilir ve jet akımı ekvatora geri dönecektir. Ancak iyileşme tamamlandığında, CO2 tekrar güneye doğru itebilir” dedi.

‘Eylemlerimiz iklim krizini durdurabilir’

Finlandiya Meteoroloji Enstitüsü’nde çalışan gazetenin eleştirmeni Alexey Karpechko ise makalede, ozon tabakasının incelmesinin atmosferik dolaşımda ana itici güç olduğunu gösterdiğini söyledi:

Bu kesinlikle iyi bir haber. Bu, eylemlerimizin iklim değişikliğini durdurabileceğini gösteriyor. Sera gazı salıcıları olarak bize güçlü bir mesaj. Bu, iklimi her iki şekilde de değiştirebileceğimizi gösteriyor: yanlış bir şekilde ve yaptığımız hasarı tersine çevirerek.

Bunun Antarktika deniz buzunun kaybını etkileyip etkilemeyeceği, cevaplanmamış önemli bir soru olmaya devam ediyor. Önceki çalışmalar, ozon deliğinin atmosferdeki ısının bir kısmını emen baca benzeri bir etkiye sahip olduğunu, bu da güney kutbunun kuzeyden daha yavaş ısındığı anlamına geliyordu. Ancak Banerjee böyle bir görüşün tartışmalı olduğunu ve daha fazla çalışma gerektirdiğini söyledi.