Hafta SonuHaftasonuKöşe YazılarıManşetYazarlar

Vatandaş poşet kullanımı konusunda ne düşünüyor?

0

Yapılan son araştırmada, poşetlerin satılması yüzde 57’lik bir düşüşe yol açtı. Ancak halen semt pazarlarında, küçük bakkallarda, fırınlarda, bazı mağazalarda ve marketlerin sebze-meyve reyonlarında plastik poşetler ücretsiz olarak verilmeye devam edildikçe uygulamanın bir işe yaramayacağını görmek gerekiyor.

Hatırlarsanız Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, 1 Ocak 2019’dan itibaren geçerli olmak koşuluyla “Geri Kazanım Katılım Payı Beyannamesi Genel Tebliği” ile 2872 sayılı Çevre Kanununa ekli (1) sayılı listede yer alan ürünlerden plastik poşetler için geri kazanım payı düzenlemesi yaptı. Artık poşetler için minimum 25 kuruş ücret ödendiği yeni bir döneme girdik. Buradan da sık sık belirttiğim gibi, bu düzenleme, poşetlerin kullanımında bir azalma meydana getirecektir. Nitekim altı aylık süreçteki etkiyi ölçmek için Eksen Araştırma ile birlikte yaptığımız araştırma bu düşüşün %57 civarında gerçekleştiğini ortaya koydu. Ancak bu azalmanın plastik kirliliğini azaltıp azaltmayacağı meçhul.

Bakanlığın yaptığı ve oldukça tartışma yaratan parayla poşet uygulamanın eksikliklerini, rezerv koyarak bir kenara bırakacak olursak, sonuçlarının ölçülmeyi hak ettiğini belirtmekte fayda var. Bu amaçla İstanbul merkezli bir araştırma şirketi olan Eksen Araştırma ile birlikte bir araştırma yaptık. Araştırma, İstanbul, İzmir ve Ankara’da 211 kişi ile yüz yüze görüşme yöntemiyle gerçekleştirildi. Örneklem, Türkiye’nin Aralık 2018 tarihli TÜİK nüfus verilerinden hareketle belirlendi. Araştırmanın hata payı da %6.

Araştırmaya Kimler Katıldı?

Araştırmaya katılan 211 kişinin %54’ü kadın, %46’sı erkek. Katılımcıların %53’ü İstanbul, %24’ü Ankara, %23’ü de İzmir illerinde ikamet ediyor.

 

Katılımcılara ait bazı demografik verileri ilk iki grafikte görebilirsiniz.

Uygulamaya genel bakış olumlu!

Vatandaşın, yürürlüğe giren ücretli poşet uygulamasına bakışı genel olarak olumlu olarak nitelendirilebilir.  %53 uygulamayı olumlu bulurken, %30.9’u olumsuz buluyor, %13.8’i de uygulamayı faydasız buluyor.  Uygulama %58 ile en fazla İzmir’de destekleniyor. Poşetlerin satılması altı aydır uygulanmasına rağmen %53’lük bir destek yakalamış durumda. Bunun ne kadar değişebilir olduğu ise ancak düzenli ölçümlerle mümkün.

Uygulama için alınan ücrete bakış (25 Kuruş)

Araştırmaya katılanların %46’sı poşet için alınan minimum ücreti yeterli bulurken, %40’ı yüksek olduğunu düşünüyor. Katılımcıların %11’i ise ücreti düşük buluyor. Burada şunu belirtmekte fayda var. Alınan ücreti yüksek bulanların çoğunluğu (%73 civarı) uygulamayı olumsuz ve faydasız bulanlardan oluşuyor. Yani temel direnç noktası ödenen para! Bu da demek oluyor ki olayın yapılış amacının çevre hassasiyeti olduğu vatandaş tarafından şüpheyle karşılanıyor ya da tam anlaşılamamış. Bir nevi vatandaş ikna edilememiş. Zira parayı yüksek bulan kitlenin büyük çoğunluğu (yaklaşık %61) uygulamanın amacının ek para kaynağı yaratmak olduğunu ya da çeşitli kesimleri zengin etme amacı taşıdığını düşünüyor. Bunun yanında ilginçtir ki bu kitle içerisinde uygulamanın çevre için yapıldığını düşünenler de var. Kısaca vatandaşın kafası karışık gibi.

Uygulamanın poşet kullanımına etkisi

1 Ocak’ta yürürlüğe giren uygulama ile poşet kullanımı her üç ilde de ciddi oranda düşüş göstermiş. Uygulama öncesi ortalama kişi başı bir alışverişte 3.5 poşet alınırken bu değer %57 düşerek 1.5’e inmiş. Bunun altı aylık bir süre için önemli bir düşüş olduğunu belirtmekte fayda var. Ancak vatandaş sadece poşetin paralı olduğu yerler için kullandığı poşet sayısını belirtiyor. Poşetin denetimsizce ücretsiz verildiği, manav, fırın, semt pazarları ve marketlerin sebze meyve reyonundan aldıkları poşetler bu hesaplamaya dahil değil. Bu da poşet kullanımındaki düşüşün çok fazla olmayabileceği ihtimalini doğuruyor.

Tek başına ücretli poşet uygulaması yetersiz!

Plastik poşetlerin ücretlendirilmesi ya da yasaklanması dünyanın birçok ülkesinde uzun süredir uygulanıyor. Hali hazırda dünya üzerindeki 32 ülkede plastik poşetler yasak, 18 ülkede ücrete tabi ve 17 ülkede ise kısmi olarak yasaklama ve ücretlendirme uygulaması mevcut. Genellikle plastiğin yarattığı çevre kirliliğine dair alınan önlemlerden ilki, plastik poşetleri sınırlandırılması, vergilendirilmesi ya da yasaklanması önlemi. Bu uygulamalar birçok ülkede poşet kullanımında ciddi azalmalar meydana getiriyor. Ancak bu uygulamanın tek başına plastik kirliliğine bir çözüm olamayacağını görmek gerekiyor. Zaten bunu gören ülkeler beraberinde tek kullanımlık plastiklerin sınırlandırılması ya da yasaklanması, plastik ambalajlara depozito getirilmesi ya da alternatif ürün çeşitliliğinin arttırılması gibi önlemleri de alıyor. Bunun yanında bilinçlendirme kampanyaları, farkındalık oluşturma etkinlikleri de bu yasaklar ya da sınırlandırmalarla birlikte uygulanıyor ki vatandaş olayın kapsamını kavrayabilsin.

Araştırma sonunda tespit edilen, poşet kullanımındaki %57’lik düşüş, şüphesiz ki oldukça önemli. Bunun plastik kirliliği açısından yadsınamaz bir faydası olduğu zaman içinde görülecektir. Ancak halen semt pazarlarında, küçük bakkallarda, fırınlarda, bazı mağazalarda ve marketlerin sebze-meyve reyonlarında plastik poşetler ücretsiz olarak verilmeye devam edildikçe uygulamanın bir işe yaramayacağını görmek gerekiyor.

(Yeşil Gazete)

More in Hafta Sonu

You may also like

Comments

Comments are closed.