By 
Hemen her Türkiye Cumhuriyeti vatandaşının eğitim hayatı boyunca dört-beş defa muhatap olduğu ve bu muhataplığın çoğunluğunun da hayati olduğu yegâne kuruluş ÖSYM’nin sınavlarının tek çıktısı başarı/ başarısızlık grafikleri değil. Gerçekleştirdiği sınavlar için kullandığı evraklarla birlikte yıllık 450 ton plastik çöpün de üretilmesine neden oluyor.
ÖSYM o kadar önemli bir kuruluş ki yıllık ortalama olarak 10 milyon adaya sınav yapıyor. Haliyle birçok farklı platformda da tartışılıyor ve çeşitli anlamlarda bir şekilde gündeme geliyor. Ancak bu tartışmaların geneli sınav sisteminin doğruluğu veya yanlışlığı üzerinden yürütülüyor. Bazen yönettiği ekonomi bile konuşulurken, bir şey neredeyse hiç konuşulmuyor. O da bu sınavların uygulanması esnasında meydana gelen çevresel etki! Bu kısım nedense hep göz ardı ediliyor. Özellikle sınav evrakı için kullanılan tek kullanımlık sınav plastiklerinin miktarı kimseyi nedense rahatsız dahi etmiyor gibi. Şekerinden silgisine, soru kitapçığından kalemliğine kadar her türlü sınav malzemesinin kaplamasında kullanılan bu plastiklerin hemen hepsi tek kullanımlık. Bu plastiklerin kullanıldıktan sonraki akıbetiyle görünen o ki ÖSYM de dâhil kimse pek ilgilenmiyor.
Sınav Plastikleri
ÖSYM’nin bir sınavda ne kadar plastik harcadığının ufak bir listesini yapınca ortaya aşağıdaki liste çıkıyor:
- Sınav evrakı nakliye kutularının plastik kilitleri ve bina evraklarına ait kaplama/bağlama plastikleri
- Cevap kâğıtları dönüş poşeti
- Salon sınav evrakı poşeti
- Soru kitapçıkları kapak kartonu muhafaza poşeti
- Kalemliklerin bir arada durması için kullanılan plastik şerit ve kaplama poşeti
- Soru kitapçıklarını bir arada tutan plastik şerit
- Tükenmez kalem poşeti
- Her bir soru kitapçığının muhafaza poşeti
- Kalemlerin içinde bulunduğu plastik kalemlik
- Silgi kaplama poşeti
- Peçete kaplama poşeti
- Şekerleme poşeti
Bu listedeki sınav evrakının konulduğu iki adet büyük torba, soru kitapçıkları kapak kartonu kaplama poşeti ve sınav evrakı nakliye kutularının plastik kilitleri bildiğim kadarıyla ÖSYM’ye geri gönderiliyor. Oradan da muhtemelen geri dönüşüme gönderiliyordur. Ayrıca kalemlikler de çoğunlukla adaylar tarafından alınıyor. Ancak bunların dışında kalan tüm plastikler doğrudan çöp tenekesini boyluyor. Bu konuda ÖSYM’nin kurumsal bir önlemi söz konusu değil. Bazıları, sınav noktalarında var olan geri dönüşüm kutularına atılırken, büyük bir miktarı çoğunlukla çöp haline geliyor. Aslına bakarsanız hepsinin geri dönüştürülüyor olması bile var olan bu plastik tüketimi sorununu ortadan kaldırmıyor.
Yıllık 350 ton sınav plastiği üretiliyor
Şöyle kaba bir hesaplama ile bazı somut değerler elde edebiliriz. Bir adaya tek bir sınavda ÖSYM tarafından verilen plastikler yukarıdaki listede yer alan 8-9-10-11 ve 12 numaralı plastikler yani beş adet. Bunların atıldıkları çöpten alıp tarttığımda toplam ağırlığı yaklaşık olarak 27 gram buldum.
İlgili adayın sınava girdiği salon için gelen plastikler de yukardaki listedeki 2-3-4-5-6 ve 7 numaralı plastikler, yani altı adet. Bunların da çöpe atılanlarını alıp tarttım. Salon dışına çıkartılmaması gereken plastikler için de tahmini bir ağırlık belirledim. Sonuçta bunların da toplam ağırlığı yaklaşık 250 gram. Her salonda ortalama 30 kişinin sınava girdiğini farz edersek, salon evraklarından da kişi başı yaklaşık sekiz gram plastik atık oluşuyor.
Yani bir adayın ÖSYM tarafından düzenlenen bir sınava girdiğinde harcadığı plastik 35 gram. Yıllık 10 milyon aday olduğunu faz edersek, ortaya 350 tona yakın tek kullanımlık plastik çöp çıktığını rahatlıkla söyleyebiliriz.
Sınav için alınması zorunlu PET şişeler
ÖSYM tarafından sınava alınacaklar listesinde çok kullanımlık su mataraları olmadığı ve sadece şeffaf PET şişe içerisinde su alınabileceği yazdığı için tüm adaylar sınava bu şişelerle girmekte. Yani kişi başı 35 gram olan plastik tüketimine yaklaşık 10 gram (500 ml’lik pet şişelerin ortalama ağırlığı) daha eklerseniz miktar 450 tona çıkacaktır.
Sınav güvenliği mi çevre sağlığı mı? Hangisi daha önemli?
Tek kullanımlık 450 ton plastik çöp! Buna mahkûm olduğumuzu düşünmüyorum. ÖSYM’nin sınav güvenliği ile ilgili önlemleri kısmi olarak anlaşılabilir. Ancak örneğin dağıtılan peçeteleri, silgileri ya da sınav evrakını poşet ile kaplamanın sınav güvenliği ile ilgisi pek anlaşılır değil. Çünkü sadece soru kitapçıklarını tek bir poşete koyarak ve sınav evraklarının dönüşümü işlemini tek poşete indirgeyerek kullanılacak plastik miktarı yaklaşık 100 ton azalacaktır. Ya da öğrencilere dağıtılan kalemliklerden vazgeçilirse 23 ton plastik atık daha engellenecektir. Bu bahsi geçenlerin sınav güvenliğini zaafa uğratmayacağını anlamak için dahi ya da uzman olmaya gerek yok. Kaldı ki geçmişte bu şekilde yapılan binlerce sınav var. Sadece poşet kaplayarak sınavlar daha güvenli ve sağlıklı yapılabiliyorsa o zaman geçmişi tekrar düşünmekte fayda var.
Tüm dünya plastik kapanı ve onun yarattığı tahribatla bir şekilde mücadele etmeye çalışırken, bu türden uygulamaların devam ediyor olması çevre ve insan sağlığı açısından ciddi sorun. Çok küçük önlemlerle bu sorun kısmen azaltılabilir. Hatta daha sürdürülebilir uygulamalarla sorun minimize bile edilebilir. Üretiminden son tüketimine kadar var olan tüm hatlarda yapılacak iyileştirmeler hem sınav güvenliğini zafiyete uğratmayacaktır hem de çevre sağlığını.
(Yeşil Gazete) 
Comments