‘Aşırı sıcaklar iklim değişikliğinin en doğrudan sonucu’

Türkiye ve Avrupa’nın içinden geçtiği ‘sıcak dalgası’nın iklim değişikliği nedeniyle giderek büyüyen tehdit olduğunu söyleyen Dr. Ümit Şahin uyardı: Kesin bilgi: Sıcak dalgası öldürüyor. Türkiye’nin de Avrupa gibi acilen bir Sıcak-Sağlık Eylem Planı’na ihtiyacı var.

Türkiye ve Avrupa son haftalarda ağır bir sıcak dalgasıyla boğuşuyor. Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da ortalama sıcaklıklar 40 derece ve üzerine yerleşti, Urfa’da termometreler 53 dereceyi gördü, İstanbul ve Ege kentlerinde alışılmadık sıcaklıklar, günler boyu etkisini sürdürdü.

Avrupa’da ise durum daha da vahim. Geçtiğimiz hafta tarihinin en sıcak gününü yaşayan Fransa’da 45.9 derece ölçüldü. Meteo France, rekor sıcaklığın ülkenin güneyinde bulunan Gallargues-le-Montueux şehrinde kaydedildiğini ve 2003’te görülen en yüksek sıcaklık olan 44.1 dereceyi geçtiğini açıkladı. Fransa Sağlık Bakanı Agnes Buzyn toplumun her kesiminin risk altında olduğunu belirterek uyarıda bulunurken, ülkenin güneyinde en yüksek ikinci seviye olan turuncu alarm verildi. Adeta kavrulan İspanya’da 42 dereceye kadar çıkan aşırı sıcaklar yüzünden iki kişi hayatını kaybetti; Katalonya’da son 20 yılın en büyük yangınları çıktı. Ülkede sekiz bölgede kırmızı alarm verildi.

İtalya’da aşırı sıcak sebebiyle Sağlık Bakanlığı 16 kentte acil tedbir alınmasını istedi. Milona’da evsiz bir adam hayatını kaybetti. Britanya’da Manhester şehrinde aşırı sıcaklar yüzünden Irwell Nehri’ne giren 12 yaşında bir kız çocuğu boğularak hayatını kaybetti.

Almanya’da 1974’den bu yana Haziran ayının en sıcak günü yaşandı. 39 dereceyle haziran ayı sıcaklık rekorunun kırıldığı ülkede, bazı yerlerde otoyollar eridi, trafik akışı sağlanamadı.

Avusturya da aşırı sıcaklarla boğuşuyor. Meteoroloji ve Jeodinamik Enstitüsü Merkezi, ülkedeki aşırı sıcak günlerin oranında da artış yaşandığını, önceki yıllara oranla 25 derecenin üzerindeki günlerin sayısının yüzde 50 arttığını kaydetti. Sağlık ve Gıda Güvenliği Ajansı tarafından yapılan araştırmada da  aşırı sıcakların trafik kazalarına olan etkisi ele alınırken, geçen yıl aşırı sıcakların yol açtığı kazalar sonucunda 409 kişinin yaşamını yitirdiği belirtildi.

Avrupa’yı etkisi altına alan sıcak hava dalgası nedeniyle kıta genelinde en az 4 kişi hayatını kaybederken, meteoroloji uzmanlarına göre, son 500 yıın en sıcak yaz ayları içinde bulunduğumuz 21’inci yüzyılda gerçekleşti.

Sabancı Üniversitesi İstanbul Politikalar Merkezi, İklim Değişikliği Çalışmaları Koordinatörü ve Yeşil Gazete yazarı Dr. Ümit Şahin, aşırı sıcakların artışının küresel iklim değişikliğinin en doğrudan sonucu olduğunu söyledi. Yapılan araştırmaların sıcak dalgalarının sıklığının Avrupa, Asya ve Avustralya kıtalarının büyük bölümünde arttığını ve bu artışın da insan etkisine bağlı olduğunu gösterdiğini belirten Şahin, “küresel sıcaklıkların artmaya devam etmesiyle birlikte 21. yüzyıl sonuna kadar sıcak dalgalarının sıklığının artacağını ve daha uzun süreceğini net olarak söyleyebiliriz” dedi.

Türkiye’de dalgalar geliyor ama…

Sabancı Üniversitesi İstanbul Politikalar Merkezi’nde hazırladıkları, ‘Sıcak Dalgaları: İklim Değişikliğiyle Artan Tehdit ve Sıcak-Sağlık Eylem Planları’ başlıklı raporu açıklayan Dr. Şahin, “sıcak dalgası”nı şöyle anlattı: “Dünya Meteoroloji Örgütü’ne göre sıcak dalgası, insanların ölümüne ve tarımsal kayıplara neden olan, sıcakla ilgili sağlık riskleri, orman yangınları ve elektrik kesintileri gibi pek çok riski artıran yaygın bir meteorolojik fenomendir.” Sıcak dalgası tanımlarında ortak noktalardan biri olarak olayın en az birkaç gün sürmesi gerektiğini belirten Şahin, sıcaklık derecelerinin ise her ülke veya kentin yapısına göre değişebileceğini söyledi.

İstanbul’da geçtiğimiz hafta yaşanan 32 derece civarında gündüz ve 24 derece gece sıcaklıklarının beş gün sürdüğünü hatırlatan Şahin, “Bu, tüm tanımlara uygun, tam bir sıcak dalgasıdır. Şu an bilemediğimiz etkilerini yakın gelecekte göreceğiz” dedi.

Türkiye’nin de bulunduğu Akdeniz havzasının iklim değişikliğinin sıcaklık artışı, yağışların azalması, toprak neminin azalması, bunlara bağlı kuraklık ve aşırı sıcak dönemlerin yaşanması gibi etkileri açısından ‘en sıcak noktalardan biri’  olarak kabul edildiğine dikkat çeken Şahin, yapılan araştırmaların sonuçlarını şöyle özetledi: “Sadece Türkiye’yle ilgili çalışmalarda da sıcak dalgalarındaki artış net olarak görülmektedir. Türkiye’nin batı bölgelerinde 1965 ile 2006 yılları arasındaki sıcak günlerin, sıcak dalgaları sayısı ve süresi, incelenen 41 yıl içinde artış göstermiş, özellikle de 1998’den sonra çok artmıştır. Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nün yaptığı bir başka araştırmada da 1971-2016 yıllarında bütün Türkiye’de toplam sıcak dalgasının arttığı bulunmuştur. İklim değişikliği nedeniyle sıcak dalgası yaşanan gün sayısı, senaryolara göre değişmekle birlikte yılda ortalama 42 ila 78 gün artacağı belirlenmiştir.”

İklimbilimci James Hensen’in dünyanın ısısı 1 derece arttığında aşırı sıcakla eğrisinin nasıl kaydığını gösteren grafiği.

Kaynak: NASA

Şahin, gündüz görülen yüksek sıcaklıklar kadar gece saatlerindeki en düşük sıcaklıkların normalden yüksek olması da sıcak dalgalarının neden olduğu sağlık etkileri için önemli olduğunu anlatarak, hem Türkiye hem de tüm Avrupa’da yaşanan sıcak dalgasının en belirgin özelliklerinden birinin de 20’li derecelerin altına düşmeyen gece sıcaklıkları olduğuna dikkat çekti.

Sorumluluk Sağlık Bakanlığı’nda

Ümit Şahin, aşırı sıcakların hastalık ve ölüm sayılarında neden olduğu doğrudan artışa da dikkat çekerek, “Sıcak dalgalarının ölüm ve hastalık sayılarında artışa neden olduğu, yaşlılar, kronik hastalığı olanlar, küçük çocuklar, kadınlar, açık havada ağır işlerde çalışanlar, barınma koşulları uygun olmayanlar, yalnız yaşayanlar ve hareketliliği kısıtlı olanların özellikle risk altında olduğu bilinmektedir” dedi. Sağlıklı insanların da vücudun tolere edebileceğinden daha yüksek ortam sıcaklığına maruz kalması sonucunda en hafif durumda cilt döküntülerinden en ağır durumda yaşamı tehdit eden sıcak çarpmalarına kadar bir dizi tıbbi durum veya belirtinin ortaya çıktığını anlatan Şahin,  öncelikle duyarlı kişiler ve risk grupları başta olmak üzere, sıcak dalgasına maruz kalan tüm yurttaşlar için koruyucu önlemler alınmasının önemine vurgu yaptı; konuyla ilgili başlıca sorumluluğun ise Sağlık Bakanlığı’nda olduğunu bildirdi.

1995 Temmuz’unda Chicago’daki sıcak dalgasında ölüm oranlarındaki değişiklik.

2003’ün yaz aylarında 70 bin kişinin ölümüne neden olan sıcak dalgasında Avrupa genelinde ölüm oranlarındaki değişiklik.

2003 yaz aylarında Avrupa’da yaşanan ve yaklaşık 70 bin kişinin ölümüne neden olan büyük sıcak dalgasının ardından dünyada bu dalgalarla ilgili araştırma ve yayınların artış gösterdiğini, eylem planlarının hazırlandığını söyleyen Şahin, Türkiye’de ise henüz bir eylem planı olmayışını eleştirdi; küresel iklim değişikliği yüzünden sıcak dalgaların sıklığı, süresi ve şiddetinin artacağı bir ortamda, eylem planının içeriğinde olması gerekenleri şöyle sıraladı: “Sıcak dalgalarının tahmin edilmesi, izlenmesi, gerektiğinde uyarılar yapılması, sıcak dalgalarının sonuçları üzerine araştırmalar yapılması ve koruyucu sağlık hizmetlerinin geliştirilmesi gerekir. Dünya Sağlık Örgütü’nün uyarılarına göre, bu önlemler meteorolojik erken uyarı sistemleriyle koordineli çalışan sağlık hizmetlerinin hazırlıklı olmasından, gerekli durumlarda kamuoyuna yönelik uyarı ve duyurular yayınlamaya, barınma şartlarının iyileştirilmesinden kentsel planlamanın sıcağın etkilerine göre geliştirilmesine kadar değişir.”

Şahin’in sıcak dalgalarında bireysel olarak alınabileceğini belirttiği önlemlerden bazıları şöyle:

*Evinizi serin tutun.(Gündüz 32, gece 24 dereceyi geçmemeli)

*Günün sıcak saatlerinde, özellikle güneş gören yerlerdeki pencere ve perdelerinizi kapalı tutun.

*Gece dışarıdaki sıcaklık yüksek değilse pencerelerinizi açın.

*Ortam sıcaklığını artıracağı için gereksiz aydınlatmaları ve elektrikli aletleri kapatın.

*Geceleri evin en serin odasında uyuyun.

*Mümkünse vantilatör, gerektiğinde klima kullanın.

* Günün en sıcak saatlerinde dışarı çıkmayın. Çıkmak zorundaysanız gölge yerlerde bulunun.

*Çocukları ve ev hayvanlarını park halindeki araçlarda bırakmayın.

*Vücudunuzu serin tutun. Soğuk suyla duş alın, vücudunuza soğuk havlu ve kompres uygulayın.

*İnce, bol, açık renkli ve doğal malzemelerden üretilmiş giysiler giyin, dışarıda geniş siperlikli şapka ve güneş gözlüğü takın.

*Aşırı fiziksel aktiviteden ve spor yapmaktan kaçının.

*Bol sıvı alın, susamasanız da düzenli olarak su için.

*Sık ve hafif (salata, meyve vb.) yiyin. Yüksek proteinli yiyeceklerden kaçının.

*Çok şekerli sıvılar almayın. kafeinli içecekleri fazla tüketmeyin. alkol almayınç

* Küçük çocukları, yaşlıları (öz. 65 ve üzeri) ve kronik hastalığı olanları dışarıda ve güneş altında uzun süre kalmaktan koruyun.

*Ailenizde, çevrenizde, arkadaşlarınız ve komşularınız arasında yaşlılar, yalnız yaşayanlar, kronik hastalıkları olanlar, küçük çocuğu olanlar ve barınma şartları uygun olmayanlar varsa sıcak dalgaları sırasında kontrol edin, arayın veya ziyaret edin, yardımcı olun, gerekli önlemleri almasını sağlayın.

*Aşırı sıcağa maruz kaldığınızda kendinizi iyi hissetmezseniz (özellikle aşırı susama, baş ağrısı, sersemlik hissi, kendini güçsüz hissetme ve gerginlik hali, kas krampları olursa) hemen serin bir yere gidin, dinlenin, vücudunuzu soğutun ve su veya meyve suyu için. Devam ederse tıbbi yardım alın.