‘Şimdi tüm dünyaya hitap ediyorum’

Greta Thunberg, İngiltere Parlamentosu’ndaki 150 üyeye ve danışmana “Beni duyabiliyor musunuz?” diye soruyor. Açık olup olmadığını kontrol ediyormuşçasına mikrofona hafifçe vuruyor ancak bu hareketi hoş bir anlam taşımıyor. Dinliyorlar mı diye soruyor ve daha sonra aynı soruyu konuşmasında tekrar soruyor. “Az önce ne dediğimi duydunuz mu? İngilizcem iyi mi? Mikrofonum açık mı? Çünkü şüphelenmeye başladım.” Kahkahalar patlıyor, ancak komik buldukları için mi yoksa eğlendikleri için mi olduğu belli değil. Thunberg gülümsemiyor. Sonuçta iklim konuşmak için burada; bir felaket yaklaşıyor, nesli buna katlanacak ve kimi suçlayacağını biliyor. Ve “Zamanında harekete geçmediniz” diyor.

Sesi çıktığında susturulması 16 yaşındaki Greta için rutin bir hale gelmişti. Aralık ayında, Polonya’daki ABD İklim Değişikliği Konferansı’nda ilgililere seslendi; Ocak ayında İsviçre Davos’taki Dünya Ekonomik Forumu’nda milyarderlere fırça çekti. Londra’daki konuşması, Papa’yla buluşmayı da içeren bir turun son durağıydı. (Papa, “Çalışmaya devam et, devam et” dedi ve konuşmasını “Git ve hemen başla” şeklinde bitirdi. Başından savmıyordu, tam tersi teşvik ediyordu.)

Sadece dokuz ay önce, Thunberg böyle bir izleyici kitlesine sahip değildi. Stockholm’deki İsveç Parlamentosu dışında oturan ve Skolstrejk for Klimatet (İklim için Okul Grevi) ile süslenmiş bir tabela taşıyan kendine has biriydi. Kendisini önemli ve bir birey olarak hissetmek için oradaydı. Thunberg, 11 yaşında okulda iklim değişikliği konusuna çalışırken, buna aşırı ve yoğun bir şekilde tepki gösterdi. Şiddetli bir depresyon dönemi geçirdi. Bir süre sonra geçti, ancak sadece geçen bahar yüzeysel olarak tekrar ortaya çıktı.

TIME için Hellen van Meene tarafından fotoğraflanan görsel

Thunberg, “Eğer bir gelecek yoksa, her şeyin anlamsız olduğunu ve okula gitmenin de bir anlamı olmadığını hissettim” diyor. Fakat bu sefer, acı çekmek yerine, hüznünün altında yatan sebebi harekete geçmek için kullanmaya karar verdi: “Bir fark yaratmak için kendime elimden gelen her şeyi yapacağımın sözünü verdim.” 

Şubat 2018’deki Florida Parkland’teki silahlı okul saldırısından kurtulanlardan esinlenerek, her cuma günü haftalık okul grevine başladı ve aynı görüşe sahip olan politikacıları desteklemek ve karbon emisyonlarını durdurmak için adımlar atmak üzere sosyal medyaya yöneldi. Aralık ayında yapılan ABD İklim Değişikliği Konferansı’ndan bu yana, Thunberg’in Twitter hesabındaki takipçi sayısı % 4.000 artarak 612,000’e ulaştı; birçoğu da liderliğini çevrimdışı takip ederek değişim talebinde bulundu. Londra konuşmasından kısa bir süre sonra bana, “Önceden, dersteyken ya da sınıf arkadaşlarımlayken gerçekten hiç konuşmuyordum. Ama şimdi tüm dünyayla konuşuyorum” dedi.

‘Sadece devam ettim’

Dünya ise dinliyor. Organizatörler, 15 Mart’ta, 133 ülkedeki dikkate değer 1,6 milyon insanın, Thunberg’in genelde okuldan sonra birkaç dakika, bir saat veya protesto dolu bir gün geçiren öğrencilerin katıldığı solo eyleminden ilham alan bir iklim grevine katıldığını tahmin ediyor. O zamandan beri grev devam etti ve dünyadaki öğrenciler #FridaysForFuture ve # YouthStrike4Climate hashtag’leri ile bir araya geldi. Avrupa, ABD ve Avustralya’ya yayılmasının yanı sıra, iklim değişikliğinin ciddi etkilerini yaşayan Brezilya, Uganda ve Hindistan gibi küresel güney ülkelerindeki öğrenciler Thunberg’in liderliğini takiben de harekete geçtiler. Parkland öğrencisi Emma González’in ifadeleriyle, Thunberg’in “kararlı öğrencilere ilham verme ve kayıtsız olan yetişkinleri utandırma” şekli, onun tek bir fikrini dünya çapında bir harekete dönüştürdü. 15 Mart’taki küresel okul grevinin Londra ayağındaki, 18 yaşındaki İngiltere’deki grev organizatörü Anna Taylor, “Burada çok büyük bir nesiller arası adaletsizlik var” dedi. “Grev, seslerimizi duyurmanın tek yolu.”

Bu, dikkatleri çekti ve Thunberg’in hayatı değişti. Başlangıçta diğer öğrencileri eyleme katılmaya ikna etmenin zor olduğunu söylediği için bu kadar büyük bir talep olacağını asla beklemiyordu. Henüz bocalamadığını belirterek “Sadece devam ettim ve tek başıma kalsam bile bunu planlamaya karar verdim” diyor.

Thunberg,bu kararlılığını, hafif bir otizm spektrum bozukluğu türü olan Asperger teşhisine bağlıyor: “Dünyayı farklı görmemi sağlıyor. Yalanları daha kolay görüyorum. Ödün vermek istemiyorum. Benim için, ya varsındır ya da yoksundur, birazcık var olamazsın.” Teşhisi konusunda açık olması ve depresyon, anksiyete ve yeme bozuklukları ile ilgili deneyimlerini paylaşmaya istekli olması, birçok kişinin Thunberg’i örnek biri olarak görmesinin bir başka nedeni: “Farklı olmak zayıflık değildir. Bu, birçok yönden bir güç, çünkü kalabalıktan sıyrılıp öne çıkıyorsunuz.”

Bütün bu ilgi onu korkutmaya yetmedi. Başkan Barack Obama’nın kendisine olan övgülerini içeren tweet’inden bahsettiğinde kısa bir anlığına gülümsedi, ancak hızlıca daha büyük olan mesajına geri döndü: “Varoluşsal bir krizdeymişiz gibi davranmaya başladığımızda, iklim ve ekolojik bozulmayı önleyebileceğimize inanıyorum. Ancak bunu yapmak için çok zamanımız yok. O yüzden hemen bugün başlamalıyız. ”

Thunberg, 22 Şubat’ta Paris’te bir okul grevine katıldı – Lionel Preau – Riva Press / Redux

‘Flygskam’i arayın veya “utanç içinde uçun’

Nisan ayındaki Avrupa turundan sonra, Thunberg ve babası Svante’ye Londra’dan Stockholm’e 1931 km’lik ve iki gün süren seyahatlerinde eşlik ettim. Trenlerimizden biri sabah 6: 25’te Brüksel’den yola çıkmaya hazırlanırken, şekerleme yapmak için göz maskesini takmadan önce Instagram’daki 1,6 milyon takipçisi ile paylaşmak için bir fotoğraf çekti. Yolculuğa beş dakika kala, bir adam uyuyan kızın fotoğrafını çekip çekemeyeceğini sormak için durdu ve onun kendi kızlarına ilham verdiğini söyledi. Svante de nazikçe “Uyandığında, Köln’de çekebilirsiniz” dedi.

Bu cümlenin büyüleyici bir yanı var… Uçakla olduğunda uzun süren bir baş ağrısı yerine trenle yolculuğun getirdiği naif bir ortam var. Ancak Thunberg için rahatlığın maliyeti, karbon emisyonlarındaki daha fazla tasarruf ile karşılaştırıldığında aykırı kalıyor. O yalnız değil. Babasının şaka olarak “Greta etkisi” dediği şeyle, Alman ve İsveç demiryolu operatörleri, yolcu sayısında yıllık artış olduğunu bildirdi. Üstelik İsveç havaalanları Eylül ayından bu yana daha az yolcu olduğunu tespit etti, bu durumun kısmen de olsa İsveçliler için bir algı oluşturmada katkısı oldu: Flygskam’i arayın veya “utanç içinde uçun”.

Bulunmaları gereken yerler ve uymaları gereken programları olan gezginlerin gerçekten 16 yaşındaki bir çocuğu takip edip etmediğini bilmek imkansız, ancak Thunberg örnek teşkil etmekten oldukça memnun. Aktivist ve Bu Her Şeyi Değiştiriyor: Kapitalizm İklim’e Karşı’nın yazarı Naomi Klein “İnsanlar işaretlerini Greta’dan alıyor” diyor. “Onun hakkında kategorize etmesi çok zor bir şey var ve bence onay beklemediği ve kolay etkilenmediği için insanlar bu durumda ne yapacaklarını bilmiyor.”

Thunberg, Klein’ın çalışmalarından büyük ölçüde etkilendi ve desteğini memnuniyetle karşıladı. Ancak Klein, gençlerin gerçekten kimsenin tavsiyesine ihtiyaç duymadığını düşünüyor: “Greta’ya gelecekte ne yapması gerektiğini anlatmaya tenezzül edeceğimi sanmıyorum. Böylesine net bir şekilde kendi yolunu takip ediyor ve inanılmaz derecede sağlam içgüdülere sahip.”

Thunberg, 17 Nisan’da Papa Francis’i selamladı – Vatikan Medyası / Reuters

Thunberg’in asıl amacı, Paris Anlaşmasına uygun olarak hükümetlerin emisyonları azaltmalarını sağlamak ve küresel sıcaklık artışını sanayi öncesi seviyelere göre 1,5 ° C’ye kadar sınırlamak. Ekim 2018’de, ABD’nin Hükümetler Arası İklim Değişikliği Paneli (IPCC), bu hedefe ulaşmak için karbon emisyonlarının 2030’a kadar % 45 oranında azaltılması gerektiğine dair bir uyarı raporu yayınladı. Raporun ortak yazarı Myles Allen  “Rapor vakit kaybetmeden harekete geçmemiz gerektiğini açıkça belirtti” diyor. Bu uyarıları dikkate almamanın bedeli gençler tarafından ödeneceği için Thunberg okul grevinin kaçınılmaz bir şey olduğuna inanıyor: “Biz çocuğuz, başka hiç kimse bunu yapmıyorsa biz neden geleceğimizi umursayalım? Çocuklar böyle bir şey söylediğinde yetişkinlerin kendilerini çok kötü hissettiğini düşünüyorum. ”

İki dünyada yaşamak

Stockholm Merkezi’nde trene bindikten iki saat ve evde kahvaltı için kısa bir süre durduktan sonra, derse 10 dakika geç kalan Thunberg’in okuluna varıyoruz. Paradoksal olarak, okulu asmak Thunberg’in kampanyasının canlandırıcı eylemi olsa da, derslere çalışmak çok güzel bir fırsat haline gelmiş. Fransızca dersinde fiilleri birleştirmek ve müzik dersinde farklı enstrümanlar denemek, Papa ve Cumhurbaşkanlarına hitap etmeyen belli bir alışkanlık haline geliyor. Evdeki hayat çoğunlukla dikkat çekici olmasa da gerçeküstü dış dünyanın güzellikleri bazen ortaya çıkıyor. Örneğin Thunberg, sınıftaki güncel olaylar hakkındaki soruları cevaplarken kendine özgü bir alıntı yapma deneyimine sahip oluyor. Boş zamanlarında vegan yemekler hazırlamayı ve iki köpeğiyle oynamayı seviyor. Ağaçlarla kaplı okul bahçesinde teneffüsteyken, “Bazen işe yaramıyormuş gibi hissediyorum, çünkü tamamen farklı iki dünya varmış gibi geliyor. Buradayken sadece sessiz bir kızım, orada ise çok ünlüyüm” diyor.

Thunberg, her iki dünyada da yaşamayı, bir sınava çalışmayı ve sonra bir konuşma yazmayı, ödevini bitirmeyi ve bir grev düzenlemeyi başardı. Çoğu küresel rakamın aksine, Thunberg’in kadrosu yok; ailesi, o ve 13 yaşındaki kız kardeşi Beata için bir normallik algısı oluşturmak için ellerinden geleni yapıyor, hatta Svante, güvenilir bir kaynak olmadığı sürece telefonlara artık cevap vermiyor.

Bu arada, evde de Greta etkisi var. Svante şaka yapmayı sevse de inatçı kızlarıyla tartışmaktan bıktıkları için Svante ve Thunberg’in annesi Malena Ernman et yemekten vazgeçti, evlerine güneş panelleri taktı ve uçak ile seyahat etmeyi bırakma kararı aldılar. Bu, artık yurt dışındaki gösterilere uçmayan bir opera sanatçısı olan Malena için büyük bir değişim olmuştur. Thunberg, adeta bir ebeveyn gibi; “Bu yaşam tarzının sonuçlarını bir kez fark ettiğinde onu ikna etmek kolay oldu” diyor.

Thunberg, 16 Nisan’da Fransa’nın Strasbourg kentinde Avrupa Parlamentosu’nda konuşma yaptı – Michel Christen – AB-EP / REA / Redux

Kendisi ve Stockholm’deki genç grevciler, 2019 Avrupa Parlamentosu seçimlerinden iki gün önce, 24 Mayıs Cuma günü kentin bir sonraki büyük grevini planlıyorlar. (*) Onun ardından da, sözcüğü yaymaya devam etmek için eşyalarını toplayıp tekrar yola koyulacak. Atlantik’i uçaksız geçmenin zorlukları göz önüne alındığında, şu anda ABD’ye bir yolculuk planlamak pek mümkün görünmüyor. Fakat Thunberg için hiçbir şey imkansız olmadığı için Trans Sibirya Demiryoluyla bir gün Çin’e nasıl seyahat edilebileceğine dair kafa yorduk.

Haftayı, gün boyunca 100 kişilik bir kalabalığın gelip geçtiği güneşli bir Cuma günü İsveç Parlamentosu’nun dışında bir greve katılan Thunberg ile bitiriyorum. Grup, Thunberg’i örnek alarak bir hafta geçiren 10 yaşındaki bir kız çocuğundan, greve katılarak bir araya gelen büyükbaba ve büyükannelerin olduğu topluluğa kadar her yaştan insanı kapsıyor. Thunberg Avrupa gezisinden dolayı hala yorgun, ama burada – çevre sorunları hakkında tutkulu olan, fikirlerini demokratik bir şekilde dile getiren insanlar arasında – rahat hissediyor. İklim değişikliği ile ilgili hemen harekete geçilmeyeceğini biliyor, ancak halkın gözünde bu yaşamın sakıncaları olsa bile, kendisini yıllarca bu amaca adamaya hazır. “İleride geriye bakıp, elimden gelen her şeyi yaptığımı söylemek istiyorum” diyor. “Daha fazla insanın bu şekilde hissetmesi gerektiğini düşünüyorum.”

Sesini duyurduğundan beri, Thunberg olumsuz yorumlara, dalga konusu olmaya ve hatta tehditlerin hedefi olmaya maruz kaldı.  Muhafazakar yorumcular ve iklim değişikliği inkarcıları ona “solcu-liberal” bir mesajı yaymak için küresel bir milyarder ağı tarafından fonlanan “PR kuklası” dedi. Diğerleri ise, sert görünüşünü ve otizm spektrumunda birçok kişi tarafından paylaşılan karakteristik bir özellik olan “monoton sesini” eleştirdi. 

Hakkında yazılan en son tweet’tin altındaki bazı olumsuz cevapları okuyan Greta şunları söylüyor: “İnsanların yapabileceği tek şeyin alay etmek ya da görünüşünüz ve kişiliğiniz hakkında konuşmak olması ama asla tartışacak ya da söyleyecek bir şeyleri olmaması çok komik. Bunun beni durdurmasına izin vermeyeceğim çünkü yaptığım şeyin bundan çok daha önemli olduğunu biliyorum.”

(*)Grev tüm dünyada yüzbinlerce kişinin katılımıyla gerçekleştirildi . 

Makalenin İngilizce Orijinali

Yazar: Suyin Hayes

Yeşil Gazete için çeviren: Hatice Çulha

.(Yeşil Gazete/ Time)