By Avrupa Adalet Mahkemesi, İngiltere’de kömür ve gazla çalışan termik santral işleticisi firmalara verilen kapasite ödeneklerini “yasadışı devlet yardımı” olarak değerlendirdi ve bu ödeneklerin durdurulması kararını açıkladı. Karar, Avrupa çapındaki birçok kapasite mekanizması uygulamasını, özellikle İngiltere modelini temel alan ve kömüre ayrıcalıklı destek sağlayan Polonya kapasite piyasasında nasıl yansımalar olacağına dair birçok soru işareti doğurdu.
Ocak 2018’de Türkiye’de uygulamasına başlanan, Avrupa’da da epey tartışmalı olan, elektrik üreticilerine sağlanan kapasite ödenekleriyle ilgili dün önemli bir gelişme oldu. Özünde işletme maliyetlerini elektrik piyasasındaki düşük fiyatlarla karşılamakta, kar etmekte güçlük çeken elektrik üreticilerine -Türkiye’deki tabirle- “cansuyu” olan, ancak “kış aylarında elektrik talebi zirveye çıktığında çalıştırılması gereken kapasiteye destek” argümanıyla meşrulaştırılan bu devlet teşviklerinin adı ilk defa konmuş oldu.
Avrupa Komisyonu’na karşı Adalet Mahkemesi’nde bu davayı açan enerji firması, kapasite ödeneklerinin alternatif arz ve talep önlemlerinin karşısında fosil yakıtları desteklediğini öne sürmüştü. Yani piyasa şartlarında düşük karbonlu enerji üretim ve tüketim çözümlerinin, fosil yakıt kaynaklarıyla eşit olarak rekabet edememesine sebep olduğunu iddia etmişti.
Mahkemenin kararını değerlendiren enerji uzmanları, yeterince elektrik arzının mevcut olduğunu, bu kararla ışıkların kesilmeyeceğini dile getirdiler. Kararın esas etkisinin piyasa fiyatlarının artmasına olacağını belirttiler. Avrupa’da özellikle son dönemde Hambach ormanlarıyla adını sıkça duyuran, bu mekanizmadan faydalanan RWE firması, ayrıca EoN’un fosil yakıt kolu Uniper gibi büyük firmaların derinden etkileneceğini anlattılar.
Karar, İngiltere kapasite mekanizmasının askıya alınmasına ve hükümetin gelecekteki ihaleleri durdurmasına yol açtığı gibi, mevcut anlaşmalar altında ödeme yapılmasını da engelleyecek nitelikte. Halihazırda yapılan ödemelerin geri alınıp alınmayacağı ise merak konusu. Mahkeme tarafından verilen karar tüm Avrupa çapında yürürlükteki birçok kapasite mekanizmasının akıbetini kuşkuya düşürdü. Karar, Polonyalı kömürlü termik santrallere verilecek milyarlarca Euro’luk teşviğin onaylanacağı Polonya’daki ilk kapasite mekanizması ihalesiyle aynı günde gerçekleşti.
Ek enerji gerektiğinde arzı garantilemesi gerekçesiyle yürürlüğe koyulan kapasite mekanizmaları Avrupa Birliği çapında enerji faturalarına 58 milyar Euro yük getirerek en büyük santral teşvik kaynağı haline geldi. Bu rakam Greenpeace Polonya’nın bir araştırmasında göre sadece Polonya özelinde 2 milyar Euro.
Türkiye’de ise, yerli kömür kaynaklı elektrik üreten şirketlere verilen bölgesel yatırım teşvikleri ve sabit fiyatlı alım garantilerine ek olarak, 2017 yılının sonunda doğalgaz ve kömür kaynaklı elektrik üreticilerinin faydalanabileceği Kapasite Mekanizması Yönetmeliği devreye girdi. Piyasada “can suyu” olarak adlandırılan, kamu bütçesine yıllık toplam 1,4 milyar TL civarında ek maliyet getirmesi beklenen kapasite mekanizmaları 1 Ocak 2018’de yürürlüğe girdi. Kapasite mekanizmalarının bu şartlarda uygulamaya girmesi, kurulumu ve işletimi oldukça yüksek maliyetli fosil yakıt kaynaklı enerji üretim santrallerinin, hızla ucuzlayan rüzgar ve güneş enerjisiyle rekabet edebilmeleri için mevcut teşvik ve desteklerin yetmediğini ortaya koydu. Ocak-Eylül 2018 arasında doğalgaz ve kömürle çalışan 26 termik santrale kapasite mekanizmaları çerçevesinde kamu bütçesinden yapılan ödeme miktarı toplamda 1 milyar 516 milyon TL.
(Yeşil Gazete)
Comments