By Amerika Birleşik Devletleri Kaliforniya eyaletinin San Francisco Yüksek Mahkemesi’nde sekiz haftadır süren Dewayne Johnson-Monsanto (Bayer) davası dün (Cuma 11 Ağustos) jürinin verdiği tarihi bir kararla sona erdi. Johnson, Monsanto’nun Round up ve RangerPro herbisitlerindeki (ot öldürücü kimyasal) aktif maddesi glifosat yüzünden kansere yakalandığını iddiasıyla dava açmıştı.
Haziran ayında 62.5 milyar ABD dolarına Bayer tarafından satın alınan biyokimya devi Monsanto‘nun Dwayne Johnson’a 250 milyon ABD doları cezai tazminat, 2.2 milyon ABD doları maddi tazminat, 37 milyon ABD doları manevi tazminat olmak üzere, toplam 289.2 milyon ABD doları tazminat ödemesine karar verildi.
The Guardian‘ın haberine göre, jüri “haksız fiilin kasıt ya da zulüm olarak işlendiğine” karar verdi. (Hukuk sistemlerindeki farklılık sebebiyle yakın çeviri kullanılmıştır, İngilizcesi “acted with malice or oppression”dır).
Carey Gilliam ise The Guardian’da bugün yayınlanan yazısında jürinin Roundup ve benzeri glifosat içeren ürünlerin kullanıcılara ciddi tehlike teşkil ettiğine ve Monsanto yetkililerinin bu tehlikeler hakkında yeterli uyarı yapmayarak “haksız fiili kasıt ya da zulüm olarak işlediğine” karar verdiğini yazdı.
Johnson davası glifosatın kanserle ilişkisi olduğu iddiasıyla açılan ve sonuçlanan ilk dava olarak tarihe geçti. Bu dava ve jüri kararı birçok açıdan çok önemli sonuçlar doğuracak ancak kuşkusuz en önemli iki sonucu glifosat ve kanser arasındaki ilişkinin kabul edilmiş olması, ve glifosatın non-Hodgkin lenf kanserine yol açtığı iddiasıyla ABD’de Monsanto’ya karşı açılmış 5,000’den fazla davaya emsal oluşturabilecek olması.
Dewayne Johnson
Dewayne Johnson (46), iki çocuk babası ve lenf kanseri (non-Hodgkin lenfoma). Monsanto’ya karşı açtığı dava, ölüm döşeğinde olduğu ve sadece birkaç ayı kaldığı için öne alınmıştı.
Johnson 2012-2015 yılları arasında San Francisco Benecia okul bölgesinde park bahçe görevlisi olarak çalıştı. Görevlerinden biri de yeşil alanların ilaçlanmasıydı. Halk dilinde her ne kadar “ilaç” denilse de, uygulanan ürünler ilaç değil, kimyasal zehir.
Johnson mahkemede, Monsanto’nun Roundup ve RangerPro (etken maddeleri glifosat) herbisitlerini (ot öldürücü kimyasal, “yeşil kıran”) yılda 20-30 kez uyguladığını ve her ne kadar koruyucu giysi kullansa da rüzgarın etkisiyle bu zehirlere maruz kaldığını “Her gün yüzüme gözüme bulaşıyordu. Engellemek çok zordu,” sözleriyle ifade etti. Ayrıca Johnson bu ürünlere yüksek miktarda maruz kaldığı iki kazayı anlattı. Ağustos 2014’te Johnson’a kanser teşhisi konuldu. Eylül 2015’te doktoru 18 ayı kaldığını söyledi. Johnson, Monsanto’ya 2016 yılında dava açtı.
Mahkemede yürek burkan ifade ve kanıtlar
Johnson’un Şubat 2014’teki ilk kazasından bir süre sonra vücudunda lezyonlar oluşmaya başladı ve doktorlar cilt kanserinden şüphelendi.
Johnson Kasım 2014’te Monsanto tüketici hattıyla iletişime geçti ve ürünlerinin buna sebep olup olamayacağını sordu. Johnson’ın tüketici hattındaki çalışanla 45 dakika boyunca telefonda görüştüğü, bu kişinin 20 yıldır Monsanto’da çalışan, tüketici güvenliğinden sorumlu tıp doktoru ve klinik toksikolog Dr. Daniel Goldstein’a e-posta yazdığını ve Goldstein’ın Johnson’u arayacağını yazdığı dava makamının kanıt olarak sunduğu Monsanto iç yazışmalarıyla belgelendi. Bu iç yazışma metnini buradan görebilirsiniz.
Dr. Goldstein, Johnson’u aramadı, mahkemede ise “Onunla konuşmam kesinlikle faydalı olurdu. Konuşup, konuşmadığımı hatırlamıyorum,” dedi. Bunun üzerine Non-Hodgkin lenfoma olduğu belirlenen ve kemoterapi görmeye başlayan Johnson çalışmaya ve glifosat uygulaması yapmaya devam etti.
Mart 2015’te Dünya Sağlık Örgütü (WHO) kanser ajansı IARC, 11 ülkeden 17 bilim insanının bir yıl süren glifosat ve kanser ilişkisi araştırma sonuçlarını yayınladı. IARC glifosatı “muhtemel kanserojen” olarak sınıflandırdı ve araştırma glifosat ve non-Hodgkin lenfoma arasında güçlü kanıt olduğu sonucuna vardı.
Bir ay sonra, 15 Nisan 2015’de Johnson bu kez Monsanto’nun zehir kontrol merkeziyle iletişime geçti. Telefondaki sağlık görevlisine lenf kanseri teşhisine rağmen bu ürünü kullanmaya devam ettiğini söyledi, çekinceleri olduğunu belirtti ve bir kez daha glifosatlı ürün ile kendi lenf kanseri arasında bir ilişki olup olmadığını sordu. Johnson sağlık görevlisine geçirdiği iki kazayı da detaylarıyla anlattı: İlkinde sırt tipi ilaçlama makinesinin hortumun yırtılmasıyla ürün üstüne başına akmış, sırılsıklam olmasına rağmen işte olduğu için saatlerce yıkanamamış, diğerinde ise ürün sızarak sırtına bulaşmıştı.
Sağlık görevlisinin yine Dr. Goldstein’a e-postayla konuşmayı aktardığı Monsanto iç yazışmalarıyla kanıtlandı. Dr. Goldstein yine Johnson’u aramadı ve mahkemede “konuşup, konuşmadığını hatırlamadığını” söyledi. (Goldstein’ın mahkeme tutanaklarındaki ifadesini buradan okuyabilirsiniz. Kasım 2014’ hakkındaki ifadesi için pdf sayfa 9-10, Nisan 2015 hakkındaki ifadesi için pdf sayfa 16).
Johnson doktorlara göre son günlerini yaşıyor, artık non-Hodgkin’s lenfomanın son evresinde lezyonlar vücudunun yüzde 80’ni kaplamış durumda ve deneysel tedavi görüyor. Johnson’un mahkemedeki belki de en yürek burkan sözleri “Bu ürünün insanlara zarar verdiğini bilseydim asla okul alanlarında ve insanların olduğu yerde uygulamazdım. Bu ahlak dışı, yanlış. İnsanlar bunu hak etmiyor,” sözleriydi.
Bu tarihi karar emsal oluşturabileceği için çok büyük bir zafer. Ancak bu zaferi bize sağlayan Johnson için artık ne yazık ki çok geç. Monsanto ise kararı üst mahkemeye taşıyacak.
Not 1: Büyük bir zaferi paylaşma niyeti ile başladığım bu yazıyı üzgün olarak bitiriyorum. Mahkeme kayıtlarını, ifadeleri okuyup, duruşma videolarını izleyip bu kötülük karşısında ızdırap çeken ve yakında pisi pisine ölecek Dewayne Johnson için insanın içinin sızlamamasına imkan yok. Bugüne kadar hiçbir yazımda sanırım hislerimi paylaşmadım, ama bunu paylaşmak istedim sizlerle.
Not 2: Glifosat dünyanın gelmiş geçmiş en fazla kullanılan tarım zehri. Dünya genelinde (tarımsal + tarım dışı) kullanımı 1994 ile 2014 arası 15 misli artarak yaklaşık 826 bin tona çıktı. 1994-2014 arası dünya genelinde kullanılan toplam glifosat miktarının %72’si son on yılda kullanıldı.
Bugün dünya genelinde, genetiği değiştirilmiş organizmaların (GDO) toplam glifosat kullanımındaki payı ise yüzde 56.
Türkiye’de ise glifosat kullanımı, Gıda Tarım Hayvancılık Bakanlığı verilerine göre 2001’de 305 tondan 2013’te 4500 tona çıkarak, 15 misli arttı.
Glifosatın patenti piyasaya sürüldüğü 1974’den 2000 yılına kadar Monsanto’ya aitti. 2000 yılında Monsanto’nun patent süresi sona erdiğinde ise markalaşma hevesinde olmayan küçük şirketlerden Dow, Dupont, Syngenta, Aventis ve BASF gibi kimyasal devlerine kadar çok sayıda şirket glifosat içeren ürün satmaya başladı.
Bugün, ABD’de 750’den fazla glifosat içeren ürün satılıyor. Avrupa’da ise 40 farklı şirket tarafından 300’ü aşkın glifosat içeren herbisit satılıyor.
Monsanto Bayer tarafından satın alındı ve artık faaliyetlerini Bayer ismi altında yürütecek. Lütfen Bayer ismini her duyduğunuzda bunu hatırlayın.
***
Glifosat hakkında daha fazla bilgi, kullanım verileri, Avrupa Birliği lisans süreçleri, vs. için üç yazımı buradan, buradan ve buradan okuyabilirsiniz
Monsanto hakkındaki diğer yazılarımı buradan okuyabilirsiniz
Kaynaklar:
https://www.theguardian.com/business/2018/aug/10/monsanto-trial-cancer-dewayne-johnson-ruling
https://www.ecowatch.com/johnson-monsanto-trial-2579431928.html
https://www.organicconsumers.org/blog/kennedy-monsanto-roundup-cancer-trial-herbicide-expert
https://www.iarc.fr/en/media-centre/iarcnews/pdf/Q&A_Glyphosate.pdf
https://usrtk.org/pesticides/mdl-monsanto-glyphosate-cancer-case-key-documents-analysis/
Bu yazı aysebereket.wordpress.com/ dan alınmıştır
Ayşe Bereket
Comments