By Milyonlarca yıl içerisinde evrimleşen zengin biyolojik çeşitliliğin son elli-altmış yıl içerisinde insan merkezli nedenlerle yok olma riskiyle karşı karşıya olduğunu biliyoruz. Tüketim alışkanlıklarımız yeryüzünü ekolojik bir yıkımın eşiğine taşıdı. Bugün iklim yıkımının sonuçlarını hep birlikte yaşıyoruz.
Aynı şekilde tüketim kültürünün ve popüler kültür çılgınlığının kültürel çeşitlilik üzerinde de benzer bir yıkımı, yok oluşu getirdiğini söylemek mümkün. Blue Jean, fast food, pop müziği ve televizyon dizileri vs. ile küresel düzeyde kendisini hissettiren tek tip yaşam biçiminin yaygınlaşmasıyla yerel-bölgesel kültürler ve renkler yok oluyor ne yazık ki.
Geçen yüz yılın ilk yarısından itibaren gelişen ses kayıt teknolojileri sayesinde yerel müziklerin kayıt altına alınmasıyla bugün artık belki de yaşamayan veya unutulmaya yüz tutmuş bazı müzikal sesleri, şarkıları, dilleri, günlük yaşamdaki ritüelleri o kayıtlar sayesinde bilebiliyoruz.
Bugün size Açık Radyo, Babil’den Sonra programında dinleteceğim kayıtlar Amerikalı bir müzikoloğun çabasıyla günümüze kadar gelebildi.
Alan Lomax 1915’de Birleşik Devletler’in Teksas eyaletinde dünyaya gelmiş. Babası John A. Lomax, Texas A & M’de profesör ve aynı zamanda da Texas folkloru ve kovboy şarkıları araştırmacısı ve arşivcisiymiş.
Alan Lomax da müzisyen, sözlü tarihçi, folklor araştırmacısı, akademisyen, yazar, radyo programcısı ve film yapımcısı olarak babasının izinden devam etmiş. Başarılı bir eğitim hayatı geçiren Lomax, 1930’da okulu bitirip Harvard’da okumaya hak kazanır ama annesinin rahatsızlığı nedeniyle vaz geçip Texas Üniversitesi’nde eğitimine devam eder. Sonraki yıllarda Harvard’da okumaya devam edecektir. Büyük Buhran yılları birçok Amerikalı aile gibi Lomax ailesini de etkiler.
1933 yılında ilk alan kayıtlarını yapmaya başlar. Amerikan halk şarkılarının ilk ticari kaydını 1939’da o yayımlar. Woody Guthrie’nin Dustbowl Balads albümü de Lomax & RP Weatherald yapımı olarak 1940’da yayımlanır. Aynı yıl Texas Hapishanesi şarkılarını kaydeder.
1942’de Anglo- Amerikan Baladları, Dans ve Spiritüelleri; Afro- Amerikan Ruhani, İş Şarkıları ve Baladları; Blues ve oyun şarkıları, Bahama Kayıtları; Fransız Baladları ve Dans Müzikleri; İspanyol Dini Şarkıları ve Oyun müziklerini 5 albümlük bir çalışmada yayımlar.
1944’de BBC için üretilen 5 albümlük ballad operasının metinlerini yazar.
Lomax’ın hazırladığı Bay Jelly Lord’un Destanı, bir caz müzisyeni hakkında kaydedilmiş ilk biyografi çalışmasıdır. 1938-1947 yılları arasında yayımlanan 12 albümden oluşmaktadır.
1947-49 yıllarında 10 albümlük bir çalışmada Amerikan Halk Şarkıları külliyatını yayımlar. Burl Ives kayıtları da bu çalışmada yer alır.
1950-1958 yılları arasında 10 albümden oluşan İngiliz Halk Müziği arşivini yayımlar. 1959’de İskoç Halk Müziği arşivinin oluşmasında önemli bir yeri olan çalışmasını hazırlar.
1952-1953 yıllarında İspanya’yı gezer ve alan araştırması kayıtlarını 11 albümlük bir seri halinde yayımlar.
1955-1964 yılları arasında Columbia Records için halk şarkıları arşivi derler. Bu seride İrlanda’da, Yeni Gine’ye; Avrupa’dan Uzak Asya’ya, Avusturalya’ya, Balkanlara kadar birçok kayıt yer almaktadır. Bu çalışma 18 albüm halinde yayımlanır.
1958’de İtalya’da yaptığı geleneksel halk şarkıları kayıtlarını yayımlar.
1959’da Birleşik Devletler’de Parchman Çiftliği ve Mississippi Devlet Hapishanesi’nde ilk Negro Hapishane ve İş Şarkıları kayıtlarını yapar. Aynı yıl Carnegie Hall’de Halk Şarkıları Festivali düzenler. United Artist için Bluegrass kayıtları yapar.
Amerikan Halk Müziğinin ilk stereo kayıtlarını 1959’da kaydeder. 7 albümden oluşan bu set müzik kayıt tarihi için de önemli bir adım olur. Ardından 1960’da 12 albümden oluşan Southern Journey çalışması gelir.
1964’de Woody Guthrie ile 1940’da yaptığı sözlü tarih çalışmasını 4 albüm halinde yayımlar.
Alan Lomax bir film yapımcısı ve senaristtir. 1945 yılından başlamak üzere 1986 yılına kadar çok sayıda belgesel filme imza atar.
1965, 1992 yılları arasında kayıt altına aldığı onlarca albüm çeşitli plak şirketleri tarafından yayımlanır.
1940’lı, 1950’li yıllarda yaptığı radyo yayınlarıyla tüm dünya halklarının müziklerini geniş kesimlerle buluşturdu.
Alan Lomax aynı zamanda bir halk şarkıları yorumcusudur. Alan Lomax & Ramblers grubunun yorumladığı blues, ballads ve kovboy şarkılarının yer aldığı çeşitli albümler kaydeder.
Binlerce şarkı ve röportaj kayıtlarını alüminyum ve asetat diskler üzerine kaydeden Lomax’ın bu kayıtları 2004 yılından bugüne Kongre Kütüphanesi’nde korunuyor.
Lomex aynı zamanda siyasi bir aktivist olarak dönemin iktidarların baskısı altında da kalmış. 1942’den 1979’a kadar birçok defa FBI tarafından sorgulandı. Amerikan Komünist Partisi’ni desteklemekle itham edildi. Lomax’ın hayatını bir gazete yazısına sığdırmak mümkün değil. Kültürel eşitlik, özgürlük ve adalet için de mücadele eden, çağının tanığı, çok yönlü, çalışkan bu romantik adamı merak edenler için bazı adresler vermek istiyorum:
Bu sayfadan Lomax’in çalışmalarını takip edebilir, http://research.culturalequity.org/home-audio.jsp,
Bu sayfadan ses ve görüntü kayıtlarına ulaşabilirsiniz https://www.youtube.com/user/AlanLomaxArchive
Daha önceki programlarımdan birinde Lomex’in İspanya ve Akdeniz adalarında yaptığı kayıtlardan örnekler dinletmiştim. Bugün de Elın Lomex’in Birleşik Devletleri’in güney eyaletlerinde 1959-1960 yıllarında yaptığı kayıtları dinletmek istiyorum.
Alan Lomax ve onun gibi kültürel çeşitliliğin yaşatılmasına hizmet edenlere hepimizin birer şükran borcu olduğunu düşünüyorum.
Kaynak: Kültürel Sermaye Derneği
Ercüment Gürçay
Comments