Hava kirliliği en çok iskemik kalp hastalıkları ve inmeye yol açıyor

Hava kirliliği ve iklim değişikliği konusunda kamuoyunda farkındalığı artırmaya yönelik çalışmalar yürüten Türk Toraks Derneği, 18-19 Kasım’da İstanbul’da gerçekleştirdiği “Nefesimiz Tükenmeden: Hava Kirliliği ve Akciğer Sağlığı” başlıklı sempozyumun sonuç bildirgesini açıkladı.

Sempozyumda gündem başta göğüs hastalıkları uzmanları olmak üzere pek çok tıp disiplininden konuyla ilgilenen uzmanlar, akademisyenler, tıp eğitimcileri, çevre mühendisleri, şehir planlamacıları, enerji uzmanları ve ekoloji savunuculuğu yapan aktivistler tarafından ele alınan hava kirliliğiydi.

Dünya Sağlık Örgütü, Avrupa Solunum Derneği, Sağlık Bakanlığı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve yerel yönetim temsilcilerinin katkılarını sundukları sempozyumda insan sağlığını ve yer kürenin geleceğini tehdit eden bu küresel sorun için çözüm yolları arandı.

Türkiye’de hava kirliliği en çok iskemik kalp hastalıklarına yol açıyor

Sempozyum sürecinde yapılan tartışmalar ışığında oy birliğiyle şekillendirilen sonuç bildirgesinde, Dünya Sağlık Örgütü’nün de “görünmez katil” olarak tanımladığı hava kirliliğinin dünyada her yıl 6,5 milyondan fazla kişinin ölümüne yol açtığı; akciğer kanseri, KOAH, astım atakları, çocuklarda akciğer gelişim geriliği, tüberküloz ve akciğer damar hastalıklar başta olmak üzere göğüs hastalıkları alanının önde gelen tüm hastalıklarına neden olabildiği anlatıldı. Hava kirliliğinin, Türkiye’de ve dünyada en çok ölüme yol açan iskemik kalp hastalıkları ve inmeye de yol açtığına işaret edilerek, şunlar kaydedildi:

“Türkiye’nin hava kirliliği sınır limitleri, Dünya Sağlık Örgütü’nün sağlık açısından izin verdiği sınır değerlerinin üzerindedir. Hastalıklara yol açan temel kirleticilerden sadece 10 mikrondan küçük partiküler madde (PM10) ve kükürt dioksit (SO2) ulusal hava izleme istasyonları tarafından yaygın olarak ölçülmektedir. En önemli kirleticilerden birisi olan 2,5 mikrondan küçük partiküler madde (PM2.5) için kabul edilen ulusal bir sınır değer yoktur.

Sempozyum kapsamında Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yapılmış ölçümler veri alınarak yapılan analizde, 1 Kasım 2016-31 Kasım 2017 döneminde Şırnak’ta yeterli ölçüm yapılmadığı, Rize dışında kalan tüm illerin havasının Dünya Sağlık Örgütü referans değerleri bakımından PM10 yönünden kirli olduğu, 80 ilin 53’ünün (yüzde 66) havasının ulusal mevzuattaki referans değerler bakımından da kirli olduğu, İstanbul’da Göztepe, Esenyurt ve Aksaray’ın; Ankara’da Sıhhiye ve Kayaş’ın; İzmir’de Bornova ve Bayraklı’nın en kirli istasyonlar olduğu, son 1 yıl içerisinde insanların Ankara Sıhhiye’de 255, İstanbul Esenyurt’ta 240 miligram toz soluduğu gözlenmiştir.”

“Kömür, petrol ve diğer fosil yakıtlarının enerji üretiminde, endüstride ve evlerde ısınma amaçlı kullanımı”, “plansız kentleşmenin artırdığı trafik ve sağlıktan ziyade kazanç eksenli yaşanan kentsel dönüşüm”, hava kirliliğinin kentlerdeki temel nedeni olarak sıralanırken, özellikle iç ortam hava kirliliği konusunda belirgin dezavantaj yaşayan grupların yoksullar, kadınlar ve çocuklar olduğu belirtildi.

Çözüm önerileri

Hava kirliliğinin insan sağlığı üzerine olumsuz etkilerini ortaya koyacak çok merkezli ve disiplinler arası ulusal çalışmalar yapılması ve hava kirliliğinin nedenlerinin istasyon ve bölge bazında ortaya konulması için Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın ilgili sivil toplum örgütleri ile birlikte kirlilik kaynak analizi yapması gerektiğine işaret edilen bildiride, bazı çözüm önerileri şöyle sıralandı:

“Türk Toraks Derneği tarafından geliştirilen Nefesiniz Cebinizde aplikasyonu benzeri toplumsal farkındalık girişimleri sağlık örgütleri tarafından yaygın biçimde hayata geçirilmelidir. Türk Tabipleri Birliği Uzmanlık Dernekleri Eşgüdüm Kurulu, başta halk sağlığı, pediatri, onkoloji, nöroloji ve kardiyoloji alanları olmak üzere uzmanlık derneklerini bu konuda motive edip yönlendirmelidir. Enerji, trafik ve kentsel dönüşüm konularında Sağlık Etki Değerlendirmesi mutlaka zorunlu olmalı ve yatırımların yaratacağı sağlık etkileri bilgilenme hakkı çerçevesinde tüm açıklığıyla kamuoyuyla paylaşılmalıdır.

Yenilenebilir enerji politikaları hayata geçirilmeli

Hava kirliliğinin temel nedenlerinden birisi olan enerji konusunda enerji arzı yerine talebi yöneten ve yönlendiren, dağıtımda enerji kaybını önleyen, enerji verimliliği ve tasarrufunu önceleyen, tümüyle yenilenebilir ve karbonsuz bir enerji sistemini planlayan ve toplumsal katılım ile yerel-yerinden yönetimi vurgulayan bir enerji politikası hayata geçirilmelidir.

Günümüzde ağırlıkla ‘doğal afet’ olarak adlandırılan aşırı hava olaylarının önemli bir kısmının iklim değişikliğinin sonucu olduğu ve fosil yakıtların kullanımının devamı halinde bu iklim olaylarının sıklık ve şiddetlerinin artacağı konusunda toplumsal duyarlılıkla harekete geçmek gerekmektedir. Bu nedenle doğal afet olarak tanımlanan aşırı iklim olaylarının bir ‘iklim felaketi’ olabileceği gerçeği göz ardı edilmemelidir.”

Temiz hava solumanın en temel insan hakkı olduğu vurgulanan bildiride, “İnsanlara sağlıklı bir çevrede yaşama olanağı yaratmanın kamusal otoritenin temel görevi ve sorumluluğu olduğu, kamusal otoritenin enerji, ulaşım ve kalkınma politikalarını ele alırken insanı, çevreyi ve doğayı öncelemesi gerektiği, çevre sorunlarının toplumsal cinsiyet, yoksulluk gibi sağlığın sosyal belirleyicileri ile birlikte alınmasının zorunlu olduğu kabul edilmiştir.

Türk Toraks Derneği, çevre politika metninde de ifade ettiği gibi hava kirliliği başta olmak üzere yaşanan tüm ekolojik sorunların çözüm noktasının ‘sürdürülebilir kalkınma’ bakış açısının yerini ‘sürdürülebilir bir gelecek ve yaşam’ın alması gerektiğinden geçtiğini bilmektedir.” denildi.