By 
Geçen bölümde Uluslararası Bisiklet Birliği’nden(UCI: Union Cycliste Internationale) ve günümüzde kullanılan yarış yani yol bisikletlerinden bahsetmiştim. Bu hafta ise UCI yönetiminde dünya çapında düzenlenen bisiklet yarışlarındaki farklı disiplinleri anlatmaya başlayacağım. Keyifli okumalar.
2017 Fransa Bisiklet Turu, 9.Etap, Nantua-Chambéry, 181.5km
Yol yarışları
Yol yarışları, bisiklet sporunun asfalt veya döşeli yollar üzerinde koşulan bir disiplinidir. Aynı zamanda; etkinlik, yarışçı ve izleyici sayılarına bakılacak olursa, yol yarışları bisiklet sporunda yapılan profesyonel müsabakaların en popüleridir. En yaygın iki müsabaka türü toplu çıkış ve zamana karşı yarışlardır. Toplu çıkışın alındığı yarışlarda sporcular bitiş çizgisine birbirlerinden önce ulaşmak için mücadele verirler. Zamana karşı yarışlarında ise bireysel veya takım olarak parkuru ölçülen en kısa zamanda bitirmek hedeflenir. Etap veya tur olarak düzenlenen yarışlar günler hatta haftalarca sürebilir. Bu organizasyonda tek günlük toplu çıkış yarışları ve tek günlük zamana karşı yarışları karışık şekilde birbirini takip edebilir.
Yol yarışçılığı bugünkü modern formunu 19.yyıl sonlarında almıştır. Organize bir spor olarak 1868’de başladığında Fransa, İspanya, İtalya, Belçika, Lüksemburg ve Hollanda’yı kapsayan bölgede popülerdi. Dünyanın en eski organize yarışlarından bazıları 1892’de başlayan Liège–Bastogne–Liège, 1896’da başlayan Paris–Roubaix, 1903’te başlayan Tour de France, 1905’te başlayan Milan–San Remo ve Giro di Lombardia, 1909’da başlayan Giro d’Italia, 1911’de başlayan Volta a Katalonya ve 1913’te başlayan Tour of Flanders olmuştur. Bu organizasyonlar, dünya çapında düzenlenecek pek çok başka yarış için de örnek teşkil etmiştir.
Bisiklet sporu, 1896’da Atina’da modern olimpiyatlar başladığından beri Yaz Olimpiyat Oyunları’nda yer almaktadır. 20.yyılın başlarından itibaren kendini bu spora adamış ve en müsabık ülkeler Belçika, Fransa ve İtalya iken, 2.Dünya Savaşı’ndan sonra yol bisikletçiliği Danimarka, Almanya, Lüksemburg, Hollanda, İsviçre, İspanya, Portekiz ve Kolombiya’da yaygınlaştı. 1980’li yıllardan beri dünyanın bütün kıtalarında yarışlar koşuluyor.
Dünyada bisiklet sporu Uluslararası Bisiklet Birliği(Union Cycliste Internationale – UCI) tarafından yönetilmektedir. UCI tarafından her yıl kadınlar ve erkekler için düzenlenen dünya şampiyonalarının yanı sıra, tüm dünyanın ilgiyle takip ettiği en büyük yarış Tour De France yani Fransa Bisiklet Turu’dur. Etaplar halinde 3 hafta süren yarışta, yol kenarındaki seyirci sayısı günlük 500 bini bulmaktadır. Günümüzde de dünya çapında yayılmayı ve gelişmeyi sürdüren bisiklet sporunda, birinci sınıf profesyonel sporcular yetiştiren başlıca ülkeler Kazakistan, Avustralya, Venezuela, Rusya, Slovakya, Güney Afrika, Yeni Zelanda, Norveç, Birleşik Krallık, İrlanda, Polonya ve ABD’dir.
İlk modern Olimpiyat Oyunları, Atina, 1896 Yazı
1869 Yazında düzenlenen Olimpiyat Oyunları’nda 12 saatlik bisiklet yarışının çıkış anı
Fransa Bisiklet Turu, 1903
1920 Yaz Olimpiyatları, İtalyan takımı, 4000 m takım takip pist yarışından önce
Yarış türleri
Tek günlük yarışlarda mesafeler 240 km’yi bulabilir. Parkur bir noktadan başlayıp başka bir noktada sona erebileceği gibi, belirlenen kapalı bir mesafenin durmaksızın defalarca dönülmesi şeklinde de olabilir. Bazı yarışlarda her ikisi bir arada bulunur.
Zamana karşı yarışları düz, hafif iniş çıkışları olan veya dağ tırmanış etaplarında saate karşı koşulan yarışlardır. Amaç parkuru en kısa sürede tamamlayan yarışçı olmaktır. Bireysel (individual tima trial – ITT) ve takım(team time trial – TTT) olarak koşulur.
Etap yarışlarında (‘ayak’ da denilir) çok günlük uzun yarışların mesafeler temel alınarak bölünen etapları koşulur. Etap yarışları sadece bisiklette değil, uzun mesafelerin kat edildiği başka spor disiplinlerinde de koşulur. Örneğin dünyanın etrafını dönen VELUX 5 yelkenli tekne yarışları 4 etap halinde düzenlenir ve her etap kendi içinde haftalar boyunca gece gündüz devam eder. Yol bisikletinde sıradan sayılabilecek etapların dışında yarışlarda bireysel ve takım zamana karşı etapları da olur. Tour de France, Absa Cape Epic veya the Giro d’Italia gibi uzun turlarda birbiri ardına dizili tek günlük etaplar bulunur. Yol bisikletinde bütün etapları en düşük kümülatif sürede tamamlayan sporcu genel klasman birincisi olur. Etaplar bazında başka kategori ve ödüller de yer alır; bireysel etap birincileri, puan kategori birincisi, dağ kategorisi birincisi (Dağların Kralı – King of the Mountains) gibi.
Ultra maraton olarak bilinen ultra-mesafe bisiklet yarışları, mesafelerin çok uzun olduğu ve sürenin başlangıçtan bitişe kadar aralık verilmeksizin tutulduğu, tek etapta koşulan yarışlardır. Genellikle günler boyunca sürer ve bisikletçiler kendi inisiyatiflerinde mola verirler. Bu sürede süre işlemeye devam eder. Finişi ilk gören yarışın birincisi olur. İlk akla gelen ultra maraton bisiklet yarışı RAAM – Racing Across America; ABD’de düzenlenen, Pasifik sahilinden başlayıp Atlantik sahilinde son bulan, yaklaşık 1 haftada tamamlanan, tek etapta koşulan 4800 km’lik bir yarış. Bu yarış Ultra Maraton Bisiklet Birliği’nin(UMCA – Ultra Marathon Cycling Association) onayıyla organize edilir. Bu tip ultra mesafe yarışlarında genellikle sporcuların bir ekip tarafından destek alması gerekir. Yarışı daha da zorlaştırmak adına dışardan desteğe müsaade edilmeyen bazı yarışlar da bulunmakta; Transcontinental ve Indian Pacific Wheel gibi.
Cadel Evans bireysel zamana karşı(ITT) yarışı için çıkış alırken, Fransa Bisiklet Turu, 2011
2017 UCI Yol Dünya Şampiyonası’nda Hollanda’lı kadın sporcu Annemiek van Vleuten 21.1km parkuru 28.50 dereceyle tamamlayarak altın madalyayı aldı – Bergen, Norveç
2014 Fransa Bisiklet Turu, 2. Etap York-Sheffield’da York’ta taraftarın yoğun ilgisi
Dağlık etaplarda en iyi tırmanış derecesini yaparak King Of The Mountains ünvanını ve benekli formayı kazanan Anthony Charteau podyuma çıkıyor, 2010 Fransa Bisiklet Turu.
2017 Fransa Bisiklet Turu’nun 12.etabında, Pirene Dağları’nda Romain Bardet varış noktasına varan tırmanışı yapıyor.
Merano-Monte Bondone arasında geçen 242km uzunluğundaki 21. Etapta 4 tırmanış vardı; Costalunga (1753 m), Rolle(1970m), Gobbera (988 m) ve Brocon (1616 m) – 1956 İtalya Bisiklet Turu.
4800 km uzunluğundaki RAAM – Race Across America yarış rotası.
RAAM’de sporcular gece gündüz pedal çeviriyorlar.
Önemli yarışlar
Büyük Turlar
Büyük Tur’lar yani Grand Tour’lar; Fransa’dan geçip Paris’te son bulan 3 haftalık Tour de France(Fransa Bisiklet Turu), İtalya’da düzenlenen Giro d’Italia (İtalya Bisiklet Turu) ve İspanya’da düzenlenen Vuelta a España’dır (İspanya Bisiklet Turu). Bu turların üçü de haftalarca süren, günlük etapların koşulduğu yarışlardır. Bu formatta 14 günden uzun sürmesine UCI’nin izin verdiği başka etap yarışı yoktur. Fransa Bisiklet Turu bu turlar içinde en eski, en saygın ve yarışçılara en fazla puan dağıtanıdır. Bununla birlikte dünyanın en ünlü bisiklet yarışıdır. İtalya Bisiklet Turu ise ikinci en önemli yarış olarak görülür. Sezon içinde en önemli görülen üç yarışı, Fransa ve İtalya bisiklet turları ile Yol Dünya Şampiyonluğu’nu kazanan sporcu bisiklet sporunun Üçlü Taç’ını kazanır. Üçlü Taç büyük bir saygınlık ve resmi bir unvan olmadığı gibi, fiziksel bir ödülü de yoktur. Şimdiye dek Üçlü Taç’ı kazanan iki bisiklet yarışçısı olmuştur; Eddy Merckx ve Stephen Roche.
UCI Dünya Turu
UCI Dünya Turu da(UCI World Tour) Uluslararası Bisiklet Birliği tarafından yönetilen profesyonel yarış serisidir. UCI Yol Dünya Kupası serisinin yerine geçmek üzere 2005’te kurulan UCI ProTur’un ismi 2011’de değişti ve UCI Dünya Turu oldu. Dünya Kupası’nda sadece tek günlük yarışlar vardı. Dünya Turu’nda ise Büyük Tur’lar(Grand Tour) ve Tour Down Under, Tour de Suisse, Paris–Nice ve Critérium de Dauphiné Libéré gibi bazı diğer büyük yarışlar da yer alıyor. Eski UCI Dünya Kupası tek günlük yarışları da, klasikleşen 5 yarışla(5 Monuments) birlikte, Pro Tur’da yer aldı; ilkbaharda Milan–San Remo (İtalya), Tour of Flanders (Belçika), Paris–Roubaix (Fransa), Liège–Bastogne–Liège (Belçika) ve Amstel Gold Race (Hollanda), sonbaharda Clásica de San Sebastián (İspanya), HEW Cyclassics (Almanya), Züri-Metzgete (İsviçre, 2006’ya kadar), Paris–Tours (Fransa, 2007’ye kadar) ve Giro di Lombardia (İtalya) gibi.
Olimpik Oyunlar
Bisiklet, modern Olimpiyat hareketin başlamasından beri Yaz Olimpiyatları’nda bir disiplin olarak yer almıştır. Örneğin Atina’da 1896’da 12 saatlik bir yarış denemesi oldu. Londra’da 1908’deki yarışlardan biri 603,46 metre uzunluğunda koşulan kısa mesafeli yarıştı.
Paris–Rouen
Parc de St-Cloud’da koşulan yarışların başarısı, Compagnie Parisienne’i ve Le Vélocipède Illustré isimli bisiklet dergisini motive ederek Paris–Rouen yarışını düzenlemelerini sağladı. Paris’teki Arc de Triomphe’den başlayıp Rouen’deki katedralde bitecek yarış ilk defa 7 Kasım 1869’da koşuldu. Bu, dünyanın ilk uzun mesafe bisiklet yarışıydı ve Moore at St-Cloud 134 km mesafeyi 10 saat 25 dakikada tamamlayarak yarışın galibi oldu. Kendisini takiben ikinci Count André Castéra, üçüncüyse 35 kg ağırlığındaki bir çiftlik bisikletine binen Jean Bobillier oldu. Yarışı 24 saat içinde bitiren tek kadın yarışmacı ise kendine has stili olan Miss Amerika’ydı. Parkurdaki diğer kadınlar gibi Miss America’nın da gerçek ismi bilinmiyordu. Sadece Amerikalı değil İngiliz olduğu biliniyordu. Hiçbir kadın yarışa gerçek ismiyle kayıt yaptırmamıştı.
Sezon
Bisikletin anavatanı olan Avrupa ve ABD’de, yol yarışları bir yaz sporudur. Sezon yine de erken ilkbaharda başlayıp sonbahara kadar devam eder. Sezonun sürdüğü aylar yarımküreye göre değişir. Bir yarış yılı kendi içinde küçük yarışlar, tek günlük klasik yarışlar ve etap yarışları olarak bölünür. Dünya Şampiyonası yarışları tek günlüktür ve her yıl farklı parkurlarda koşulur. Dünya Şampiyonası sponsorlu takımlarla değil ulusal takımlarla koşulur. Yarışın galibi, göğsünde renkli şeritler(gökkuşağı) yer alan beyaz formayı giyer. Avustralya’da; kış ayları nispeten yumuşak ve yaz ayları çok sıcak geçtiğinden, amatör yol yarış sezonu sonbahar, kış ve ilkbahar aylarında koşulur. 500-1000 m arası uzunluktaki kapalı parkurun defalarca dönülmesi şeklinde koşulan kriteryum yarışları ise yaz ayları boyunca sabah erken veya akşam saatlerinde koşulur. Tour Down Under da dâhil bazı profesyonel yarışlar, kuzey yarımkürenin önemli yarışlarıyla çakışmaması ve en iyi profesyonellerin yarış koşabilmeleri için güney yarımkürenin yaz aylarında düzenlenir.
Cyclo- Cross yarışları
Cyclo-cross, bisiklet yarışları içinde bir disiplindir. Yarışlar genellikle sonbahar ve kış aylarında düzenlenir. Cyclo-cross Dünya Kupası sezonu Ekim-Şubat arasında sürer. Yarışlar, 2,5-3,5 km arası uzunluktaki parkurun defalarca dönülmesiyle koşulur. Parkurda asfalt, parke taşı, ahşap patikalar, çimenlik alan, dik tepeler ve yarışçının hızlıca inip bisikletini sırtlanarak aşacağı engeller yer alır. Senior kategori yarışları genellikle 30dk ile 1 saat arasında sürer. Mesafe zemin koşullarına bağlı olarak değişir. Bu disiplininin en popüler olduğu ülkeler Belçika, Fransa ve Hollanda’dır. Cyclo-cross yarışları; dağ bisikleti, cross-country ve kriteryum yarışlarıyla paralellikler taşır. En iyi cyclo-cross yarışçılarının büyük çoğunluğu diğer bisiklet disiplinleriyle çapraz antrenman yaparlar. Ancak zaman içinde cyclo-cross o kadar büyüdü ve popülarite kazandı ki; sadece bu disiplinde uzmanlaşan ve tüm önceliğini cyclo-cross veren sporcuların da sayısı artmaya başladı. Cyclo-cross bisikletleri yol yarış bisikletleri arasındaki benzerlikler hafiflik, dar tekerlekler ve drop gidonların oluşudur. Farklılıklar ise kadro ile lastik arasındaki boşluğun fazlalığı, düşük vitesler, güçlü kadrolar, konsol (cantilever) veya disk frenler ve daha dik sürüş pozisyonudur. Cyclo-cross bisikletleri dağ bisikletleriyle de ortak özellikler taşırlar; zemini tutması için dişli lastikler kullanılması ve disk fren kullanımındaki artış gibi. Yarışçılar engel aşarken veya pedallayamayacakları diklikteki rampaları tırmanırken omuzlarında taşıdıklarından, bisikletlerin hafif olması gerekmekte. Cyclo-cross sporunun klasik bir görüntüsü, dik bir rampayı omuzlarındaki bisikletlerle koşarak tırmanma mücadelesi veren çamur içindeki bisikletçilerdir. Yine de çok dik rampalar veya diğer binilemez bölümler, parkurun küçük bir bölümünü kapsamaktadır. Parkur genelinde yarışçılar bisiklete binerler. Diğer bisiklet yarışlarına kıyasla cyclo-cross ’ta taktik oldukça açık ve düzdür. Başarılı olmak, yarışçının aerobik dayanıklılığına ve bisiklet üzerindeki hâkimiyetine bağlıdır. Yüksek hızlarda koşulan yol yarışlarındaki gibi lider bisikletçinin daha fazla çaba harcayarak önde ilerlemesi ve arkasına dizilen bisikletçilerin azalan hava direncinden yararlanması durumu cyclo-cross ‘ta görülmez. Cyclo-cross ’ta ortalama hız, yol yarışlarına göre çok daha düşüktür. Aynı zamanda yarış süresince yarışçıların bisiklet değiştirmelerine ve mekanik destek almalarına izin verilir. Sporcu parkurda bisiklet üzerinde yarış koşarken destek ekibi bir diğer bisikleti temizleyebilir, tamir edebilir ve yağlayabilir.
2012 Cyclo-cross Dünya Şampiyonu Niels Albert’in bisikletindeki frenler: TRP Revo-X düşük profilli karbon cantilever.
Cyclo-cross’un doğuşuyla ilgili pek çok hikâye vardır. Bunlardan bir tanesine göre; 1900 başlarında Avrupalı yol bisikletçileri, bir sonraki kasabaya varmak üzere kendi aralarında yarışıyorlardı. Amacın en kısa sürede komşu kasabaya varmak olduğu bu yarışlarda tarlalardan ve kestirme patikalardan geçmek, çitlerin üstünden atlamak serbestti. Bu, yol yarışçıları için sezonun dışında kalan kış aylarında form tutmak için güzel bir aktiviteydi. Bununla birlikte, bozuk yollarda ilerlemek daha fazla çaba ve bisiklet hâkimiyeti gerektirdiğinden, çok daha düzgün yollarda koşulacak yarışlar için güzel bir antrenman oluyordu. Parkurda bisikleti sırtlayıp koşmak zorunda kalmaları hem farklı adale gruplarını çalıştırıyor hem de ayak ve ayak parmaklarına sıcak kan iletilmesini sağlıyordu. Fransız Daniel Gousseau, ilk cyclo-cross yarışlarına ilham veren ve 1902’de ilk Fransız Ulusal Şampiyonluğu’nu düzenleyen kişi olarak tarihe geçmiştir. Fransa Bisiklet Turu’nu yaratan kişi Géo Lefèvre’ün de cyclo-cross sporunda emekleri yadsınamaz. 1910 Fransa Bisiklet Tur Şampiyonu Octave Lapize, başarısını sezon dışı cyclo-cross antrenmanlarına borçlu olduğunu açıkladıktan sonra bu disiplin Fransa’dan pek çok komşu ülkeye de yayıldı. 1910’da Belçika’da, 1912’de İsviçre’de, 1923’te Lüksemburg’da, 1929’da İspanya’da ve 1930’da İtalya’da ulusal şampiyonalar düzenlenmeye başladı. İlk uluslararası yarış olan Le Critérium International de Cross-Country Cyclo-Pédestre 1924’te Paris’te koşuldu. Diğer pek çok uluslararası bisiklet disiplini gibi cyclo-cross da UCI – Union Cycliste Internationale tarafından yönetilmektedir. Yine de UCI’nin bu disiplin özelinde kurallar tanımlaması ve 1950’de Paris’te ilk dünya şampiyonasını düzenlemesi, cyclo-cross algısının ortaya çıkmasından epey geç, 40 yıl sonra gerçekleşti. ABD ulusal cyclo-cross şampiyonaları 20 Ekim 1963’te, Illinois – Chicago yakınlarındaki Palos Park’ta yapıldı. Ülkenin orta batısındaki bu şampiyonalar 1969’a kadar devam etti. 1970’lerde cyclo-cross ABD’nin New England ve California eyaletlerinde oldukça popüler bir spordu. 1975’te Berkeley – California’da cyclo-cross ulusal şampiyonaları tekrar düzenlenmeye başladığından beri her yıl ülke çapında farklı yerlerde düzenlenmektedir. Santa Cruz – California’da düzenlenen The Surf City yarış serisi de ABD cyclo-cross tarihi için önemlidir. 1990 Ortalarından itibaren ABD’de daha da popüler olan cyclo-cross için her yıl sonbahar ve kış aylarında ülkenin farklı noktalarında yarışlar düzenlenmektedir.
Cylo-cross tipik bir sonbahar-kış sporudur. Kuzey yarımkürede sezon Eylül-Şubat arasıdır. Dünya şampiyonaları Ocak ayı sonunda, Kanada ve ABD ulusal şampiyonaları Kasım ve Ocak aylarında düzenlenir.
Bisikletin tarihi salon yarışları ile devam edecek.
Oğuz Tan
Bisiklet gezgini
Comments