Çin enerji sektöründe yenilenebilir enerjiye geçişi kolaylaştırma adına dev birleşme

Libération’da Raphaël Balenieri imzası ile yayınlanan haberi Yeşil Gazete gönüllü çevirmeni Berk Öktem’in çevirisi ile paylaşıyoruz

***

Çin, 28 Ağustos’ta iki dev şirketini birleştirerek Dünya’nın en büyük enerji devini yarattı. Amaç ise aşırı kapasite sorunuyla boğuşan şirketlerin elini güçlendirmek ve yenilenebilir enerjiye geçişi kolaylaştırabilmek.

Çin, kirliliği azaltmak için kömür üretimini düşürmekte kararlı. Fotoğraf: Greg Baker, AFP

Kasım ayında, Dünya’nın en büyük ikinci demir-çelik şirketini kuran Çin, aşırı kapasiteyle mücadele kapsamında yine dev bir birleştirme operasyonu yaparak Dünya’nın en büyük enerji şirketini oluşturdu. 222 gigawatt’lık, Fransa’nın yaklaşık iki katı, kapasitesiyle “Çin Enerji Yatırım Şirketi (China Energy Investment Corporation)” bir yıldır Dünya lideri olan Huaneng’i tahtından etti. Ayrıca Dünya üçüncüsü olan Fransız EDF’yı (137.5 gigawatt) ve İtalyan Enel’i (83 gigawatt) de geride bıraktı.

Bunu yaparak Çin, hem devlet şirketlerini düzenlemiş hem de Dünya kömür çehresini değiştirmiş oldu. 327.000 kişiye istihdam sağlayan bu yeni dev, Dünya’nın bir numaralı kömür üreticisi olan Coal India Limited (Hindistan) şirketinin tekerine çomak sokabilir ve yurtdışında önemli atılımlar gerçekleştirebilir. Bloomberg, bu yeni şirketi 271 Milyar Dolar’ı (229 milyar Euro) bulan aktifleriyle iş hacmi bakımından Dünya’nın ikinci en büyüğü olarak gösteriyor.

“Dinozor”

Bu enerji devi, iki ay süren görüşmeler sonrasında, devlet şirketleri olan Shenhua ve Guodian evlenmesiyle oluştu. Shenhua, 1995 yılında Pekin’de kurulmuş, 208.000 çalışanı olan Çin’in en büyük kömür üreticisiydi. 2015 yılında Dünya kömür üretiminin yaklaşık %5’ine tekabül eden 401 milyon ton (Coal India ise 538 milyon ton) kömürün üretimini gerçekleştirmişti. “Devlet içinde devlet gibi” diye açıklıyor sektörü iyi tanıyan bir Pekinli, “Özellikle madenlerine bağımlı olduğu Avustralya’yı ihya ediyor” diye de ekliyor. Rakiplerinin tersine Shenhua, sadece kömür üretiminde ve ulaştırılmasında değil elektrik üretimi alanında da faaliyet gösteriyordu. Bu sayede, devlet şebekesine elektrik satarak piyasalarda belirlenen kömür fiyatlarının oynaklığını direnebiliyordu.

Ama kara elmasa olan yüksek bağımlılığı, özellikle hava ve çevre kirliliğini daha çok yenilenebilir enerji kullanarak azaltmak isteyen Pekin hükümetini rahatsız ediyordu. “Birleştirme operasyonu Shenhua’yı kurtarmak için yapıldı” diye belirtiyor dosyayı yakından takip eden Batılı bir diplomat ve ekliyor “Şirket üretimini çeşitlendirme konusunda çok geride kalmıştı, bu bakımdan dinozor demek doğru olur. Pekin hükümeti temiz enerji yönünde adım attıkça kömüre dolayısıyla Shenhua’ya karşı bir adım atmış oluyordu.”

Çin’in en büyük beş elektrik üreticisinden biri olan Guodian ile birleşerek Shenhua nihayet yeşil enerjiye geçiş yapabildi. 2002 yılında Pekin’de kurulan Guodian 119000 çalışana sahipti. Çin’in bugünkü enerjisinin %30’unu üreten bu şirket yenilenebilir enerjiye ağırlık veriyordu. Guodian ise bu birleşme sayesinde Shenhua’nın altyapısını kullanabilecek. Öyle ki bu altyapı, kömür taşımacılığı için yapılmış 2000 km’den fazla demiryolunu, 40 tane yük gemisini ve birçok limanı ve rıhtımı içeriyor.

Daha iyi bir kontrol için birleştirme

Bu birleşme önemli bir adım çünkü Pekin’in devlet şirketlerini reforme etme isteğini gösteriyor. Bu şirketlerden bazıları, aşırı kapasite sorunu yüzünden özellikle demir-çelik, çimento ve kömür sektöründe, düşük performans gösterseler de hatta iflas noktasında olsalar da Çin ekonomisinin tamamını kontrol etmekteler. “Amaç şirketlerin sayılarını azaltarak oligopoller oluşturmak ve performanslarını arttırmak” diye açıklıyor IHS Markit analisti Jenny Yang. “Oluşturulan dev şirketler aşırı kapasite kaynaklı sorunlara daha iyi tepki gösterebilirler. Örneğin işten çıkarılanlara daha yüksek tazminatlar verebilirler. Ayrıca Çin hükümeti daha iyi bir kontrole sahip olmak istiyor. Ne kadar merkezileşirse, ne kadar birleştirme olursa Parti’nin kontrolü de o kadar fazla olur. Xi Jinping’in (Komünist Parti Genel Sekreteri ve Çin’in Başkanı) işi çok daha kolaylaşır.” diye ekliyor Batılı diplomat.

Yenny Yang’e göre “Hem elektrik üreticileri arasında hem de elektrik üreticileri ve kömür üreticileri arasında daha çok birleşme göreceğiz.” Kömür fiyatlarının oynaklığının Pekin’in için büyük bir baş ağrısı olduğunu belirtmekte fayda var. Fiyatlar artınca Shenhua gibi madencilik şirketleri bayram ediyor öte yandan Guodian gibi elektrik üreticileri de karalar bağlıyordu. Pekin hükümeti birleştirmeler sayesinde bu meseleyi çözmeyi aynı zamanda dolaylı yollardan kömür fiyatlarını etkileyebilmeyi amaçlıyor. Artık Guodian piyasa fiyatlarından bağımsız olarak Shenhuan madenlerinden istediği kadar kömür kullanabilir.

2002’deki büyük reformdan 15 yıl sonra, Çin enerji sektörünün çehresini değiştirecek başka devasa operasyonlar yolda. 2002 yılında, hükümet Devlet Enerji Şirketi’nin (State Power Corporation) monopol durumunu yok ederek birkaç şirkete bölmüştü, amaç ise performansı arttırmaktı. Yıllar geçtikçe enerji üretimi patladı ve günümüzde birçok termik santral kapasitesinin çok altında çalıştırılmakta. Bu sorunu çözmek için en büyük elektrik üreticisi Huaneng ile beşinci büyük olan Spic’ın birleştirilmesi bekleniyor. Temmuz ayında Spic’ın patronu iki şirketin iletişimde olduğunu kabul ederek “çok büyük bir şeyin” hazırlığında olduklarını belirtmişti.

Haberin Fransızca orijinali

Libération Pekin muhabiri :Raphaël Balenieri

Yeşil Gazete için çeviren: Berk Öktem

(Libération, Yeşil Gazete)