By Financial Post‘da yayınlanan makaleyi Yeşil Gazete yazarı Ali Serdar Gültekin‘in çevirisiyle paylaşıyoruz.
***
Endüstriyi sarsan bir çalışma, petrol ve otomotiv devlerinin içine düştükleri ölüm spiralinden ötürü tüm fosil yakıtlı taşıtların 8 yıl içinde yok olabileceğini iddia ediyor.
87. Cenova Uluslararası Motor Fuarında Renault’ın tanıttığı Elektrikli araba. Cyril Zingaro/Keystone (AP)
8 yıl içinde Dünyanın hiçbir yerinde benzin ya da dizel hiçbir araba, otobüs ya da kamyon sayılmayacak. Tüm kara ulaşımı pazarı elektrikli hale gelerek petrol fiyatlarının düşmesine ve bir yüzyıldır aşina olduğumuz petrol endüstrisinin çöküşüne sebep olabilir.
Bu fütüristtik öngörü Stanford Üniversitesinden iktisatçı Tony Seba’ya ait. Rethinking Transportation 2020-2030 (Ulaşımı yeniden değerlendirmek 2020-2030) isimli aldatıcı şekilde sıkıcı başlıklı raporu yeşil çevrelerde viral olarak yayıldı ve endüstride spazmlara sebep oldu.
Seba’nın temel dayanağı, insanların birlikte araç sürmeyi bırakacakları. İnsanlar, fosil yakıtlı araçları kullanmaktan 10 kat ucuz, marjinal yakıt maliyeti olmayan ve beklenen ömürleri 1.5 milyon km olan sürücüsüz elektrikli araçlara kitlesel şekilde geçecekler.
Sadece nostaljik olanlar araba sahibi olma alışkanlıklarına devam edecekler. Akaryakıt istasyonu, yedek parça ya da içten yanmalı motorların 2,000 parçasını tamir edecek birini bulmak daha zorlaşacak. Araç satıcıları 2024 yılından itibaren kaybolmaya başlayacak.
Veriler insanların direksiyondayken ne denli tehlikeli olabileceğini kanıtladıklarında şehirler insanların araç kullanmalarını yasaklayacaklar. Var olan araçlar için kitlesel bir “karaya vurma” yaşanacak. İkinci el araçların fiyatları düşecek. Sahip olduğunuz araçtan kurtulmak için ödeme yapmak zorunda kalacaksınız.
Bu durum, petrol ve otomotiv devlerinin, Londra Borsası’ndaki bazı büyük şirketleri de, eğer erken önlem almazlarsa, beraberlerinde götürecekleri için ikiz bir ölüm girdabı.
Bir adam elektrikli araçların ve üç tekerlilerin yanında yürüyor. Greg Baker/AFP/Getty Images
Uzun dönemde petrolün varil fiyatı 25$’ın altına düşecek. Kaya petrolü ve derin deniz sondajının birçok türü uygulanabilir olmaktan çıkacak. Varlıkların bir çoğu karaya oturacak. İskoçya zengin petrol yataklarını kaybetmiş olacak. Rusya, Suudi Arabistan, Nijerya ve Venezuela’nın başı belaya girecek.
Bu durum Ford, General Motors ve Alman otomotiv sanayii için varoluşsal bir tehdit. Acımasızca düşük karlılıkla elektrikli araç üretmek ya da kendilerini Uber ve Lyfy türevleri gibi servis sağlayıcı şirketler olarak tekrardan inşa etmek arasında bir seçimle yüzleşecekler.
Yanlış iş kolundalar. Yeni nesil arabalar, “tekerlekler üzerinde bilgisayarlar” olacaklar. Google, Apple ve Foxconn yıkıcı bir köşe başına vardılar ve öldürmek için devam ediyorlar. Araba işinin yapıldığı yer Silikon Vadisi, Detroit, Wolfsburg ya da Toyoya City değil.
Seba’ya göre değişim iklim değişikliği politikalarıyla değil teknoloji ile oluyor. Arz ve talep bunu hiçbir devletin ayak uyduramayacağı bir sürat ve acımasızlıkta yapıyor.
“Ulaşım tarihinde sonuçları en yıkıcı, derin ve hızlı değişimi içindeyiz” diyor Profesör Seba. “İçten yanmalı motorlu araçlar artan maliyetlerin bedhah döngüsüne girecekler.”
Gelecek 2 – 3 yıl içerisinde elektrikli araçların pil menzili 350 km’yi aştığı ve ABD’de fiyatları 30,000 $ altına düştüklerinde “bardağı taşıran noktaya” gelmiş olacağız. 2022 yılına geldiğimizde alt uç modellerin fiyatları 20,000 $ altına inmiş olacak. Bundan sonra, ne olduğunu anlamadan gerisini çığ gibi silip süpürecek.
“Fiyat eğrileri gösteriyor ki 2025 yılında tüm yeni yaşıtlar elektrikli olacaklar, tüm yeni otobüsler, tüm yeni arabalar, tüm yeni traktörler, tüm yeni kamyonetler, tekerleri üzerinde hareket eden her şey elektrikli olacaklar, küresel olarak” diyor Profesör Seba.
“Küresel petrol talebi günlük 100 milyon varil ile tarihi zirveye 2020 yılında çıkacak, 2030 yılında 70 milyon varile gerileyecek.” Kimya sanayii ve havacılık, gerçi NASA ve Boeing kısa mesafe yolcu uçuşları için hibrid elektrikli uçak çalışmaları yapıyorlar, için petrole talep olacak.
Seba diyor ki, fosil yakıtlı araç stokunun azalması bir miktar zaman alacak ancak 2030 yılına geldiğimiz zaman gidilen km’lerin %95’i maliyet, kullanım kolaylığı ve verimlilikten ötürü elektrikli otonom araçlarla olacak. Kara yolu taşımacılığında kullanılan petrol günlük 8 milyon varilden 1 milyona düşecek.
Akaryakıtlı araçları kullanışsız hale getirecek şekilde elektrikli araçlarla bir km’nin maliyeti 4 sent civarı olacak. Sigorta maliyetleri %90 oranında azalacak. Ortalama bir Amerikan ailesi bu değişiklikle yılda 5,600 $ tasarruf yapacak. ABD hükümeti yılda 50 milyon $ akaryakıt vergisi kaybedecek. Britanya hazinesi de aynı durumla yüzleşecek.
“Araştırmamız ve modellememiz gösteriyor ki mevcut araç ve akaryakıt tedarik zincirindeki yıllık 10 trilyon $’lık ticaret dramatik bir şekilde düşecek” diyor Profesör Seba.
2010 yılında Tesla Roadster elektrikli arabası ile Tesla Motors Genel Müdürü Elon Musk. Daniel Acker/Bloomberg
“Bazı yüksek maliyetli ülkeler, şirkeler ve sahalar, kendi petrol üretimlerinin tamamıyla durduğunu görecekler. Exxon-Mobil, Shell ve BP petrol sahalarının %40 ila %50’sinin kullanılmaz hale geldiklerinin görecekler” diyor rapor.
Bunlar, enerji sektöründeki yeni teknolojilere aşina olanlar için bile ciddi iddialar. Profesörün zamanlaması belki birkaç yıl ıskalayabilir fakat genel gidişatın bu olduğuna dair çok az şüphe var.
Hindistan akaryakıtlı araçlardan 2032 yılında çıkmanın planlarını yapıyor ve Çin ile Asya’da elektriklendirme yarışında birdirbir oynuyorlar. Başbakan Narendra Modi’nin beyin takımı teşvikler, araç paylaşma ve fosil yakıtlı araçlara kotalardan oluşan karışık önlemler aldılar. Hedef kirliliği azaltmak ve ithal petrole bağımlılığı azaltmak, fakat süreç başladıktan sonra pazar bayrağı devralacaktır.
Çin paralel ilerliyor, 2025 yılında “yeni enerji” araçlarına geçiş yükünü üreticilerden almak amacıyla asgari kota tarafından dayatılan 7 milyon elektrikli araç için zorluyor. “Eğilim artık tersine çevrilemez” diyor Warren Buffet’ın Berkshire Hataway’i tarafından desteklenen Çinli elektrikli araç üreticisi BYD başkanı Wang Chuanfu.
Aynı zamanda küresel taşımacılık kuralları, yüksek kükürtlü kirli akaryakıtın kargo ticaretinde kullanılmasına aman vermiyor. Bu mücadele gemi yakıtı olarak büyük ölçüde sıvılaştırılmış doğal gaza geçişe sebep olabilir.
Tüm bunlar Suudi Arabistan ve OPEC’in idrak edemeyeceği kadar hızlı oluyor. World Oil Outlook’un (Dünya Petrol Görünümü) kartelleri, elektrikli araçları dünya pazarında olageldiği şekilde artan petrol talebini değiştirmek konusunda hiçbir etkisi olmayacak garabet bir şey olarak değerlendirdiler.
Onların öngörülerine göre 2040 yılına gelindiğinde ham petrol tüketimi, Hindistan’ın büyüyen ekonomi olarak Çin’in yerini aldığı, ek 16,4 milyon varil artışla 109 milyon varile gelecek. Kartellere göre, bugünkü gibi, küresel enerji tüketiminin yüzde 77’si fosilden gelmeye devam edecek. Paris antlaşmalarını boş laf olarak değerlendirerek.
OPEC neye inanırsa inansın, iddiaları biraz şüpheli. Suudi Arabistan’ın başka bir önerisi var. Krallık, petrolden çıkış için devlete ait petrol devi Saudi Aramco’yu parça parça satarak garantilemeye çalışıyor.
OPEC, Rusya ve petrol ihraç eden diğer ülkeler bir dar boğaza düştüler ve petrol fiyatlarının düşmesini engellemek için büyük ihtimalle 2018 yılında imalat kotalarını arttırmak zorunda kalacaklar. Kaya petrolü ABD’de şu an verimli ve yatırım maliyetini çok hızlı çıkartıyor ki bu durum 2010’ların sonuna kadar petrol fiyatlarını 45 $ ila 55 $ arasında tutabilir. Ondan sonra tarihi pencere kapanıyor.
Uzmanlar Seba’nın iddiasın karşı çıkabilirler. Onun esas üzerinde durduğu nokta, birden çok teknolojik trendin kusursuz fırtınada bir araya gelmeleri. Elektrikli araçların basitliği nefes kesici. Tesla S hareketli 18 parçaya sahip. Bu sayı içten yanmalı motoru olan bir araca göre 100 kat daha az. “Bakım hakikaten sıfır. Bu sebeple Tesla sonsuz menzil garantisi veriyor. Aya kadar sürüp geri gelebilirsiniz ve onlar garantiyi sürdürürler” diyor Profesör Seba.
Sürücüsüz “talep üstüne araçlar” günümüzdeki arabalardan daha yüksek oranlarda günlük olarak kullanılacak ve yine de her biri 500,000 ila 1 milyon km dayanacaklar.
Uzun süredir bilindiği üzere elektrikli araçlar güçlerinin %80’ini ısı olarak kaybeden akaryakıtlı araçlara göre 4 kat daha verimliler. Bu denklemden elde ettiğimiz, Lamborghini’nin performansına ve hızlanmasına sahip elektrikli araç modelleri 5 ila 10 kat ucuz ve onları kullanmak en az 10 kat daha aza mal olacak.
“Elektrik aktarma organları çok güçlüler. Benzin ve dizel kesinlikle bununla yarışamaz. Paralellik dijital olanlar pazara girince filmli fotoğraf makinelerinin başına gelenle aynı – Kodak’ın. Süratli ve acımasızcaydı. “Sıfır marjinal maliyet ile rekabet edemezsiniz.”
Etki sadece arabalarla sınırlı değil. Kamyonlar ikili aşamalı bir şekilde değişecekler. ABD’deki kamyon rotalarının %70’i zaten bataryaların menzilinde kalıyor ve bataryalar her geçen gün daha iyileşiyorlar.
Elektrikli taşıtlar ABD elektrik talebini %18 arttıracak fakat bu daha fazla kapasiteye ihtiyaç duyulacağı anlamına gelmiyor. Arzın tavan yaptığı anlarda gücü çekecek ve talebin tavan yaptığı zaman geri verecekler. Kendileri aslında birer depolama birimi, değişken güneş ve rüzgar etkilerini yumuşatmaya yardım edecekler ve tüketim fazlası baz gücü güç santrallerinden emecekler.
Bank England idarecisi ve Basel’s Financial Stability Board başkanı Mark Carney, fosil enerji şirketlerini, Paris antlaşması çerçevesinde yakamayacakları varlıklara yatırım yaptıkları yönünde sürekli uyardı.
Geçen yıl işaret ettiğine göre, dünya kömür talebindeki küçük bir değişiklik, dört kömür devinden üçünü iflasa sürükleyebilir. Diğer kuşatılmış sektörler de bu kadar kırılgan olabilirler. Eğer zamanında hazır olmazsanız, enerji devrimi hızlandığı zaman küresel bir finansal kriz tetikleyebilir.
Krizin dönüm noktası beklenenden daha yakın zamanda gelebilir. Basel Kurulu belki otomotiv endüstrisini de karşıma ekleyebilir. Tüm ülkeler bir krizle boğuşabilir. Dünyanın jeopolitik düzeni bir gecede yeniden şekillenebilir. Fakat insanlık bir bütün olarak yine muazzam bir refah yaşayabilir.
Makalenin İngilizce orjinali
Yeşil Gazete için çeviren: Ali Serdar Gültekin
(Yeşil Gazete, Financial Post)
Comments