By Avrupa İklim Eylem Ağı ve partnerlerinin düzenlediği Fosil Yakıt Teşvik Ödülleri’nde Türkiye’den Elektrik Üretim A.Ş (EÜAŞ) en kirli ve en ölümcül devlet teşviklerinde ikinci oldu.
Aralarında CAN Avrupa, HEAL, Overseas Development Institute (ODI), Bankwatch, OilChange International (OCI) gibi kurumların yer aldığı sivil toplum kuruluşları, Avrupa devletlerinin fosil yakıtlarına aktardığı kamu kaynakları hakkında farkındalık yaratmak için verilen Fosil Yakıt Teşvik Ödülleri törenini Brüksel’de gerçekleştirdi. İklim değişikliğini hızlandıran devlet destekleri ve projeleri gözler önüne seren törende Türkiye’den kamu şirketi Elektrik Üretim A.Ş (EÜAŞ) da ödül aldı. Türkiye, kömürlü termik santrallere verdiği teşvikler yüzünden “Sinsice Verilen Özel İmtiyazlar” kategorisinde dereceye girdi.
Diğer ödül alan ülkelerden bazıları ise Polonya ve Norveç oldu. Polonya, AB fonlarını kömüre kullandığı için “Ölümcül Fonlama” ödülü alırken, Norveç ise halkın vergilerini kutupta petrol aramalarına ayırdığı için “Kirli Vergi Hediyeleri” ödülüne layık görüldü. Ayrıca, özel jüri ödülü de yerelde çok tartışmalı olan mega proje Güney Gaz Koridoru’na AB bütçesinden verilen teşvikler yüzünden Avrupa Birliği kurumlarına verildi.
CAN Avrupa Direktörü Wendel Trio
CAN Avrupa Direktörü Wendel Trio, bu ödüller ile görülmeyen kirli desteklerin açığa çıkartılmasını amaçladıklarını, bu desteklerin 2020’ye kadar geri çekilmesi gerektiğini belirterek, ülkelere çevreyi ve halkları yerine fosil yakıtları desteklemeyi bırakmaları çağrısında bulundu.
EÜAŞ, özellikle elektrik üretimde kömürlü yakıt kullanan şirketlere ve kömür madenciliğine önemli imtiyazlar sağlıyor. EÜAŞ, kömür rezervlerinin kamu kaynakları ile geliştirilmesi, finansal risklerinin teşviklerle aşılması ile verimsiz ve kâr etmeyecek kömür yatırımlarını, yatırımcılar ve bankalar için cazip hale getirmesi gibi başlıklar altında kamu kaynaklarını kirli kömür şirketlerine aktarıyor. 2005 yılında yeniden başlattığı kömür arama faaliyetleri ile EÜAŞ, 8 milyar ton rezervin 15 milyar tonu aşmasını sağlayarak iklim değişikliğini hızlandıran bir rol oynadı. Ardından bu sahaların yatırım hazırlıklarını kamu kaynakları ile yapmaya başladı. Devlet, üretim maliyeti yüksek ve pahalı olan, finansman sorunu yaşayan bu projelere yüksek alım garantisi veriyor. Örneğin, 2016 yılında toptan elektrik fiyatı 15 krş/kw iken bu sahalardan elde edilen elektriğe devlet 18,6 krş/kw ödeme yaptı. Şubat 2016’da yapılan Çayırhan B projesi özelleştirmesinde ise yatırımcı, ihaleyi kilovat saat başına yaklaşık 6,04 cent, yani 22 kuruş alım garantisi ile kazandı.
Fosil yakıt teşvikleri iklim değişikliğinin en önemli tetikleyicileri arasında bulunuyor. Piyasa koşullarında ayakta duramayan fosil yakıt şirketleri, kamu kaynakları ile kurtarılarak sera gazı üretmeye devam ediyor. Bu yüzden tüm dünya yavaş yavaş bu teşvikleri ortadan kaldırmaya dair adımlar atmaya başladı. G7 ülkeleri, 2030 yılın kadar verimsiz fosil yakıt teşviklerini kaldırmayı kabul etti. Türkiye’nin de üyelerinden olduğu G20, 2009 yılında verimsiz fosil yakıtlara teşvik vermeyi keseceğini kabul etti. Ancak, Türkiye’de bu konuda henüz somut bir adım atılmadı. EÜAŞ’ın mevcut teşvikleri hem Türkiye’nin bu sözünü tutmasını engelliyor, hem de küresel piyasa şartlarında popülerliğini yitiren kömürün yerini rekabetçi, sürdürülebilir yenilenebilir yatırımlarının almasının önüne geçiyor. EÜAŞ bu yüzden, Avrupa yurttaşlarının oylarıyla fosil yakıt şirketlerine sinsice özel imtiyazlar veren bir kuruluş olarak afişe edildi.
(Artı Gerçek)
Comments