By 1985 veya 1986 yıllarıydı. Şimdi tam hatırlamıyorum. TKP ve TİP’ in birleşmesi gündemdeydi. Yurt dışında iki partinin birleşme görüşmeleri sürüyordu. Biz de İstanbul’ da TİP’ li gençlerle bir araya gelmeye başlamıştık. O yıllarda TİP bir gençlik dergisi çıkarıyordu: Yarın Dergisi. Sultanahmet’ te bir binanın üst katlarında bir bürosu vardı derginin. Dergi ekinde zaman zaman çok çeşitli kasetler de veriyordu. Pete Seeger’ ı ve Latin Amerikalı birçok ozan- şarkıcıyı o kasetlerle tanımıştım.
Atahualpa Yupanqui (1908- 1992)
Atahualpa Yupanqui’ nin sesiyle de ilk kez o kasetlerde tanıştım. Tanrısal sesi ve gitarı büyülemişti beni. Sonraki yıllar içerisinde ozanın izini takip ettim. Bu arada müzik arşivimi de sürekli geliştiriyordum. 2007’ de bir arkadaşım bana Yupanqui’ nin bütün albümlerinin kayıtlarını getirmişti. Hazine gibi değerliydi o arşiv benim için. O günden beri bıkmadan-usanmadan dinliyorum o kayıtları.
Bu şarkıyı Türkçe sözlerle Ferdi Özbeğen’ den Semiha Yankı’ ya kadar birçok sanatçı yorumlamıştı.
Tanrısal gitar çalış tekniği ve tanrısal bir ses. İsmini de İnkaların son hükümdarı Atahualpa’ dan almıştı …
https://www.youtube.com/watch?v=sLB1WqfFSJM
Arjantinli şarkıcı, gitarist, söz yazarı, besteci ve yazar Hector Roberto Chavero Aramburu veya bilinen sahne adıyla Atahualpa Yupanqui, Ocak 1908’ de Buenos Aires’ in 200 kilometre batısında yer alan büyük Arjantin düzlüklerinde, pampalarda, Pergamino’ da dünyaya gelmiş. Babası İnka kökenli Criollo, annesi ise Bask yerlisiymiş.
Çok genç yaşlarda müzikle ve politikayla ilgilenmeye başlamış. Arjantin Komünist Partisi’ ne üye olmuş. 1931’ de hükümet karşıtı ayaklanmanın başarısız olması üzerine Uruguay’ a sığınmış ve 1934’ e kadar orada yaşamış.
Arjantin, 1940’ lı yıllar…
1934’ de Arjantin’ e dönen Atahualpa 1935’ de Buenos Aires’ e yerleşmiş ve müzik çalışmalarını burada sürdürmüş. Radyo programlarına katılmış, besteleriyle, Colomb öncesi geleneksel kültüre- halk şarkıları formlarına kadar uzanan derleme ve yorumlarıyla ünlenmiş. Gençliğinde Arjantin’ in kuzeydoğusundaki Altiplano bölgesinin yerel kültürlerini ve müziklerini araştırmış. Şarkılarında yerel halkın- sert kır hayatının acımasız koşullarını konu almış.
Komünist Parti üyeliğini 1952’ ye kadar sürdüren ozan- şarkıcı, Arjantin hükümetlerinin baskısını yaşamış. Peron iktidarı döneminde birkaç kez göz altına alınmış ve hapiste kalmış. Hayatının önemli bir bölümünü de yurt dışında yaşamak zorunda kalmış.
Onu Latin Amerika dışına tanıtan ilk albümü 1949’ da Chant Du Monde’ da yayımlanmış ve bu albümle Uluslarası Folklor Yarışması’ nda 350 yapıt arasından sıyrılıp Charles Cros Akademisi Ödülü’ nü kazanmış. Bu ödülü çok sayıda Avrupa konserleri izlemiş.
1952’ de Buenos Aires’ e dönmüş ve Cerro Colorado’ da yaptırdığı, uzun yıllar yaşadığı ve bugün de müze olarak ziyarete açık tutulan evine yerleşmiş, yazı ve müzik çalışmalarını burada sürdürmüş.
Atahualpa Yupanqui’ nin uzun yıllar yaşadığı, şarkılarını- kitaplarını yazdığı Cerro Colorado’ daki evi.
Aynı yıllar Latin Amerika’ da Yeni Türkü (Nuevo Cancion) akımının da ortaya çıktığı yıllardı.
Yoksulluk, emperyalizm, demokrasi, insan hakları, din konularını içeren bu protest müzik akımı Arjantin, Şili ve Uruguay’ da ortaya çıktı ve kısa sürede tüm Latin Amerika ülkelerine yayıldı. Bu müzik türü geleneksel Latin Amerika halk müziği formlarını (And- İnka müziği, yerli müziği ‘Musica Negra’, İspanyol müziği, Küba müziği) temel alan, zaman zaman Rock müziğinin ögelerini de kullanan; İspanyolca (bazen yerli-yerel dillerden kelimelere de yer veren) ilerici ve genellikle politik sözler içeriyordu. Yupanqui bu türün en önemli ismi olarak kabul edildi ve izinden yürüyen sanatçılar- gençler tarafından “Don Ata” unvanıyla onurlandırıldı.
Atahualpa Yupanqui 1963- 1964 yıllarında Kolombiya, Japonya, İsrail, Mısır ve İtalya’ da konserler vermiş. 1967’ de İspanya’ ya gitmiş ve sonra Paris’ e yerleşmiş. Bazı çalışmaları Fransa’ da Kastilya Edebiyatı’ nın okutulduğu okullarda eğitim programlarına dahil edilmiş.
1985’ de Arjantin’ in en prestijli ödülü olan Konex ödülünü almış.
1989’ da Nantere Üniversitesi’ nin talebiyle Fransız Devrimi anısına yapılan bir şarkının sözlerini yazmış: Parole Sacre (Kutsal Söz). Bu şarkı aynı zamanda dünyanın tüm ezilen halklarına yazılmış bir övgüydü.
1992’ de Fransa’ nın Nimes kentinde 84 yaşında hayata veda eden Atahualpa Yupanqui’ nin cesedi 8 Haziran 1992’ de yakılmış ve uzun yıllar yaşadığı Colorado Tepesi’ nden Arjantin’ in büyük düzlüklerine, rüzgâra bırakılmış. Bugün müze evin bahçesinde dikili taşlar sembolik mezarı olarak ziyaret ediliyor
Atahualpa’ nın Arjantin- Cerro Colorado’ daki anıt mezarı ve müze evi…
Sanat hayatı boyunca yüzlerce konser veren Yupanqui geride 80’ den fazla LP, yüzlerce konser-TV-radyo kayıtları, kitaplar bıraktı.
Atahualpa Yupanqui geride 1953- 2009 arasında yayımlanmış 80 civarında albüm bıraktı
Atahualpa Yupanqui’ nin çağdaşı Ruhi Su bir sözünde çağlar içinden sürüp gelen bir ‘güzel dil’ den söz eder. “…Şaman dualarından…çağımızın büyük ozanlarına sürüp geldi bu güzel dil. Hep doğru gördü, doğru söyledi…Onlar bize bu dünyayı sevdirmekle kalmadılar, daha mutlu ve daha adil bir dünyanın geleceğini de söylediler. Belki o dünyayı görmediler ama, görmüşçesine söylediler.” der. Atahualpa Yupanqui de tıpkı Ruhi Su gibi, Lorca gibi, Neruda ve daha niceleri gibi ‘başka bir dünyanın mümkün olduğunu’ söylediler. Belki bir çoğumuz da daha mutlu ve daha adil bir dünyayı göremeyeceğiz, ama bu şarkılar- şiirler, bu ‘güzel dil’ her zaman bizden sonra kalanların da yolunu aydınlatacak, umudu tazeleyecek, onlara da yaşama gücü verecek.
Ercüment Gürçay
Comments