By Ağaç Diken Adam, Fransız yazar Jean Giono’nun 1953’te Amerika’da yayımlanan Reader’s Digest Dergisi’nin duyurduğu “Tanıdığım en olağanüstü karakter” teması için yazdığı bir öykü. Kitabın adından anlaşıldığı üzere hayatını ağaç dikmeye adayan sıra dışı bir karakteri anlatıyor. Derginin teması için oldukça olağandışı bir karakter olan Elzéard Bouffier, hayatının son otuz yılını çorak topraklara ağaç dikmeye adamıştır. Anlatıcı(Jean Giono) Fransa’nın Provence bölgesinde Alplerin eteklerinde çıktığı bir gezintide doğanın çoraklaştığına tanık olur ve susuzluktan bitkin düştüğü bir anda kendisiyle suyunu paylaşan ve anlatıcıyı evinde misafir eden Bouffier ile tanışır. Bouffier, sessiz ve kendi halinde yaşayan biridir. Onun özenle meşe palamutlarını ayıklayışı ile başlar gerçek gayesi. Amacı Provence’nin çorak topraklarını ağaçlarla yeşertmektir.
Anlatıcı, şaşkınlık ve hayranlık duygularıyla oradan ayrılır. 1.Dünya Savaşı başlar ve savaşa katılır. Terhis olduğunda aradan beş yıl geçmiştir. Aklında Bouffier vardır ve yine aynı topraklara döner. Ağaçların boyunu geçtiğine tanık olur. Savaşın gölgesinde, savaşı umursamadan ağaç dikmeye devam etmiştir Bouffier. On binlerce ağacın yemyeşil göverdiği o çorak arazi mucizevi bir değişime uğramıştır.
Anlatıcı bundan sonra her sene Bouffier’in yanına uğramaya başlar, doğadaki değişimi ve bu değişimin insanlar üzerindeki etkisini anlatır. O çorak arazinin ümitsiz insanları yaşam enerjisiyle dolmuş, sağlıklı ve mutlu insanlara dönüşmüşlerdir. Bir insanın bir ağaç dikmesiyle başlayan macera zamanla doğaya, insanlara dokunmuş ve geriye mucizevi bir orman çıkmıştır.
Giono’nun da dediği gibi “”İnsanoğlu yok etmenin dışındaki işlerde de Tanrı kadar yetenekli olabileceğini kavrıyordu.”
Kitabın çevirmeni Didem Nur Güngören, son söz notlarında Reader’s Digest’in öyküdeki Elzéard Bouffier karakterinin gerçekliğinden şüpheye düştüğü için öyküyü yayımlamadığını belirtiyor. Bunu üzerine Giono, Amerika’da yayımlanan Vogue’a yayın hakkı talep etmeden öyküyü vermiş. Ardından da Amerika’da kitap yüzbin adet basılıp ücretsiz olarak dağıtılmış. Bundan sonra da pek çok ekolojik dergide yayımlanmış.
‘Ağaç dikmeyi sevdirmek için yazdım’
Jean Giono, kitabın son sözünde öykünün pek çok dile çevrildiğini ve bunlardan hiçbir şekilde telif talep etmediğini söylüyor. Giono, bu öyküyü ağaç dikmeyi sevdirmek için yazdığını söylüyor. Böylesine güzel bir amaca para gibi kirli bir şeyi karıştırmak istemiyor. Aynı yüce davranışı kitabı basan yayınevinden de beklerdim.
Jean Giono
Yazarın bile para talep etmediği bu güzel öykünün gelirinin ekolojik bir amaç için bağışlanması yazarın yüce amacına saygı göstermek olurdu. Öyküyü okuduktan sonra kitaba verdiğim paranın bir fidanın dikimine gittiğini bilmeyi kendi adıma çok isterdim.
Doğaya olan hassasiyetin bir eğitim meselesi olduğuna inanıyorum. Didem Nur Güngören’in titiz çevirisi ve Oğuz Demir’in güzel illüstrasyonuyla ve elbette Jean Giono’nun doğa sevgisi ile kaleminin uyumuyla oluşmuş bu güzel kitabın okullarda okutulması, doğaya olan hassasiyeti öğretmek adına en anlamlı eğitim olacaktır.
Kitaplar iyidir ve iyileştirir
Kitapların iyileştirici gücüne her zaman inanmışımdır. Devletin “Ağaç Diken Adam” öyküsü gibi doğa sevgisini anlatan eserleri, Giono’nun yaptığı gibi ücretsiz olarak öğrencilere dağıtıp bibliyoterapi olarak çocuklarda doğa sevgisini oluşturması gerekir. Hep sızlandığımız, Mungan’ın da dediği gibi “Biz büyüdük ve kirlendi dünya” söylemi yeterli değil.
Kitapta hikayesi anlatılan Elzéard Bouffier (Foto: Montreal Botanik Bahçesinden, “The Man Who Planted Trees” (Ağaç diken adam)
Şehirlerdeki yeşil alanların azlığı, modernleşmenin getirdiği yıkım, sanayileşmenin gelişim olduğuna kanıp ormanların katledildiği kapitalist düzende sesini çıkarmayan biz büyükler, çocuklara en büyük kötülüğü yapanlarız. Bir nesli ancak çocuklar kurtarabilir inancına sarılmak da biz büyüklerin utancı olarak kalacaktır. Bu utancı yaşayan biri olarak çocuklara doğa sevgisini aşılamanın bir yolu da Ağaç Diken Adam” gibi duyarlı kitapları okutmaktır. Süslü pankart cümleleri kurmanın ötesine geçemiyoruz. Bu da bir şeyi değiştirmiyor. Bu yüzden etiğim yani insanda davranış değişikliği oluşturmak daha anlamlı hale geliyor. Kitaplar, iyidir ve iyileştirir.
Yazıyı Jean Giono’nun okura mektubundaki sözleri ile noktalıyorum.
“Sizi hayal kırıklığına uğrattığım için özür dilerim ama Elzéard Bouffier kurmaca bir şahsiyet. Amacım ağaç sevgisini aşılamak hatta özellikle (benim daima en sevdiğim düşüncelerden biri olan) ağaç dikmeyi sevdirmekti. Şimdi sonuca bakarsak diyebiliriz ki bu amaca hayali bir karakterle ulaşılmış oldu.
Ağaç Diken Adam – Jean Giono
Çev. Didem Nur Öngören
İllüstrasyon Oğuz Demir
Everest Yayınları
Tunç Kurt
Comments