By Robert Mcsweeney tarafından Carbon Brief‘te yayımlanan haberi Yeşil Gazete gönüllü çevirmeni Zeynep Şen‘in çevirisiyle sunuyoruz.
***
Yeryüzü, sıcak ve nemli tropikal bölgelerdeki gür yağmur ormanlarından, soğuk ve rüzgarlı kutup bölgelerine kadar çok çeşitli ekosistemlere sahip.
Bilim dergisi Nature’da bugün(17 Şubat 2016) yayımlanan bir araştırma bu farklı türde bitki örtülerinin iklimde yıldan yıla görülen değişimlere karşı duyarlılıklarını harita ile gösteriyor.
Aşağıdaki harita, araştırmanın ortaya çıkardığı yeni “bitki örtüsü duyarlılık indeksi”ni gösteriyor. Bu indeks, bitkilerdeki büyümenin iklimdeki dalgalanmalardan ne derece etkilendiğini ortaya koyuyor. İklim değişikliğine en fazla duyarlı olan ekosistemler kırmızı ile renklendirilirken daha az duyarlılığa sahip olanlar yeşil ile gösterilmiş.
Batı Afrika’da Gine Körfezi etrafı ile kuzey yarımkürenin orta ve yüksek enlemleri boyunca, Güney Amerika’nın tropikal ormanlarında ve Avustralya’nın doğu tarafı boyunca yüksek duyarlılığa sahip bölgelerin olduğunu haritadan görebilirsiniz.
Bitki örtüsü verimliliğinin 2000-13 yılları arasında iklimdeki değişkenlere duyarlılığı haritası. Puanlar 0’dan (düşük duyarlılık, yeşil) 100’e (yüksek duyarlılık, kırmızı) kadar değişiklik gösteriyor. Kıraç araziler ile kalıcı buzulların çoğunlukta olduğu alanlar gri gölelendirilmiştir. İç denizler ile göller mavi gölgelendirilmiştir. Kaynak: Seddon ve ark. (2016).
Duyarlılık
Peki araştırmacılar herhangi bir ekosistemin “duyarlı” olup olmadığını nasıl anlıyorlar?
Bitkiler büyümek için besleyici ögelerin yanı sıra sıcaklık, su ve güneş ışığına ihtiyaç duyarlar. Araştırmacılar da 2000-13 yıllarına ait uydu verilerini inceleyerek hava sıcaklığı, suyun varlığı ve bulut örtüsündeki dalgalanmalar ile dünyanın farklı yerlerindeki bitki gelişiminin nasıl değişiklik gösterdiğini hesaplanmışlar. Uydular bitkilerin büyümelerindeki değişiklikleri bitki örtüsünün ne kadar “yeşil” olduğuna bakarak ölçüyor.
Bergen Üniversitesi’nde araştırmacı olan ve söz konusu araştırmanın baş yazarlarından Dr. Alistair Seddon duyarlılık ölçütünü Carbon Brief’e şöyle açıklıyor:
“İklimde büyük değişikliklere (örneğin ortalama koşullarda büyük dalgalanmalar) maruz kalan ancak bitki örtüsündeki yeşilliği çok az oranda değişiklik gösteren bir ekosistem çok az tepki verir, bu yüzden indekste düşük duyarlılık puanına sahip olur. Tam tersine, iklimde küçük değişikliklere maruz kalmasına rağmen bitki örtüsündeki yeşilliği büyük oranda değişiklik gösteren ekosistem indekste yüksek puana sahip olur.”
Sidney Teknoloji Üniversitesi’nden Prof. Alfredo Huete, “news and views” makalesinde haritanın ekosistemlerin iklime nasıl tepki verdiklerinin ölçülmesinde uydu verilerinin nasıl kullanılabileceğini gösterdiğini söylüyor. Bu da biliminsanlarının yeryüzündeki bitki örtüsünün geleceğinin iklim değişikliği altında nasıl olacağını anlamalarına yardımcı olacağını söyleyen Huete şunları ekliyor:
“Böyle bir değişikliğin ileride gıda güvenliğimiz ve refahımızın yanısıra, yeryüzündeki ekosistem ve biyoçeşitlilik üzerindeki sonuçlarıyla ilgili tahminlerimizi ancak bitki örtüsünün mevcut iklim değişkenine verdiği tepkileri anlayarak geliştirebiliriz.”
İklim değişkenleri
Araştırmacılar ayrıca her bir ekosistem için üç iklim değişkeninden en çok hangisinin en önemli olduğunu araştırdı. Seddon’a göre:
“Bu, dünyanın neresinde olduğunuza bağlı. Kutupta yaşayan bir bitki nispeten soğuk havalara maruz kalmıştır ve bu soğuk havalar büyümenin sınırlanmasında temel faktör olarak olarak rol alabilir. Avustralya’da kurak bir alan için ise su daha önemli olur.”
Seddon, tropikal yağmur ormanları gibi sürekli ılık ve yağışlı olan bölgelerdeki bitkilerin büyümesinin büyük oranda aldıkları güneş ışınlarını etkileyen bulut örtüsüne bağlı olduğunu söylüyor.
Aşağıda verilen ikinci haritada bunu görebilirsiniz. Örneğin Amazon’daki yağmur ormanları, Orta Afrika ve Güneydoğu Asya bulutluluk oranına en fazla duyarlılık gösteren bölgeler, bu yüzden yeşil ile gölgelendirilmiş. Kuzey Amerika’nın ortasındaki ağaçsız geniş düzlükler ise su değişkenine duyarlı olduğundan haritada mavi ile gösterilmiş. Birden fazla iklim değişkenine karşı duyarlı olan bölgeler ise iki rengin karışımı ile gösterilmiş, bu yüzden mor alanlar hem sıcaklık (kırmızı) hem de su (mavi) değişkenlerine karşı duyarlı.
Üç iklim değişkeninin (sıcaklık:kırmızı, su:mavi, bulutluluk:yeşil) ekosistemlerin iklime karşı genel duyarlılığındaki paylarını gösteren harita. Veriler 2000-13 yıllarına aittir. Ağırlıklı olarak kıraç arazi ve kalıcı buzullardan oluşan alanlar gri; iç denizler ile göller mavi gölgelendirilmiştir. Kaynak: Seddon ve ark. (2016).
Haberin İngilizce Orijinali
Yazı: Robert Mcsweeney
Yeşil Gazete için çeviri: Zeynep Şen
(Yeşil Gazete, Carbon Brief)
Comments