By Guardian gazetesinde 10 Aralık Perşembe günü Oliver Milman imzası ile yayınlanan haberi Yeşil Gazete ekibinden Pelin Atakan‘ın çevirisi ile sunuyoruz
* * *
Bugüne kadar plastik kirliliği üzerine yapılmış en kapsamlı araştırma, 5 trilyondan fazla plastik parçasının okyanuslarımızda yüzdüğünü söylüyor.
5 trilyondan fazla plastik parçası (bu parçaları bir araya getirip tartarsak ağırlığı yaklaşık 296,000 ton) dünyanın okyanuslarında yüzüyor, besin zincirine baştan uca zarar veriyor.
Amerika Birleşik Devletleri, Fransa, Şili, Avustralya ve Yeni Zelanda’dan bilim insanlarının topladıkları bilgiler gösteriyor ki bunların çoğunluğu 5mm’den kısa ‘mikro plastik’ler.
Plastik atıklar okyanus yaban hayatına zarar vermesinin yanısıra balıkların besin zincirini de etkiliyor Fotoğraf: Bryce Groark/Alamy
6 yılı aşkın sürede gerçekleştirilen 24 sefer ile elde edilen bilgilerle okyanuslarda yüzen plastik parçaların hacmi hesaplandı. Bu parçalar çoğunlukla yiyecek ve içecek ambalajlarından ve giysilerden türüyor. PLOS One isimli dergide yayınlanan araştırma, okyanuslarda yüzen tüm boyutlardaki plastikleri inceleyen ilk çalışma.
Büyük parçalar fok gibi hayvanları boğabiliyor, küçük parçalarsa balıklar tarafından yutulabiliyor ve böylece plastikler insanlara kadar uzanan besin zincirine girmiş oluyor.
Plastiklerin besin zincirine girmesinin sorunlu oluşunun tek nedeni plastiklerin içerdiği kimyasallar değil; bu plastikler deniz ortamına girdiklerinde bazı kirletici maddelerine kendilerine çekiyorlar. Bu nedenle plastiklerin besin zincirine girmesi bu maddelerin de zincire girmesi anlamına geliyor.
“Plastik poşetleri yiyen deniz kaplumbağaları, olta yutan balıklar görüyoruz.” diyor Batı Avustralya Üniversitesi’nden araştırmacı Julia Reisse. “Aynı zamanda kimyasal etkileri de var. Plastik suya girdiği anda bir mıknatıs gibi yağlı kirleticileri kendine çekiyor.”
“Büyük balıklar küçükleri yiyor, en sonunda tabağımızda beliriyor. Ne kadar kirliliğin yutulduğunu söylemek çok zor ancak şüphe yok ki bu kirliliğin hatırı sayılır bir kısmının sebebi plastikler.”
Araştırmacılar küçük plastik parçalarını ağlarla topladılar, büyüklerini ise gemilerden gözlemlediler. Bengal Körfezi, Avustralya kıyıları, Hint Okyanusu ile Pasifik ve Atlantik Okyanuslarının kuzey ve güney bölgelerinin incelendiği araştırmada plastiklerin büyük çoğunluğu (268,940 ton) plastik poşetlerden balıkçıların kullandıkları malzemelerin artıklarına kadar birçok şeyden oluşuyor.
Dünyaya yayılan bu çöplerin büyük çoğunluğu 5 büyük okyanusun plastikleri girdaplarında birikiyor. Bu girdaplar alanlarındaki plastikleri çalkalayıp ayaklandıran dairesel akıntılar. Her büyük okyanusun plastikle dolmuş girdapları var. Büyüklüğü yaklaşık ABD’nin Teksas eyaleti kadar olan Pasifik’teki ünlü “çöp adası” da bu plastik dolu girdaplardan biri.
Reisser, çöpün dağılmış halde olduğu bir girdabı baştan uca gemiyle katetmenin “plastik bir çorba”nın üzerinde yolculuk yapmak gibi olduğunu söylüyor.
“Eğer bir ağı bırakırsanız suya, yarım saat içinde ağ deniz yaşamından çok plastikle doluyor.” diyor Reisser. “Tam miktarı gözümüzde canlandırmak zor ama bu kütle tüm insanların biokütlesinden fazla. Bu kötüye gitme ihtimali çok yüksek epey korkutucu bir problem.”
Araştırma gösteriyor ki girdapların kendileri probleme katkıda bulunuyorlar; plastikleri etrafa dağıtmadan önce bir ‘parçalayıcı, öğütücü’ gibi hareket ediyorlar.
“Bulduklarımız gösteriyor ki 5 alt tropikal (dönence altı) girdabın ortalarında bulunan çöp adaları dünyanın yüzen tüm plastiklerinin son durakları değil.” diyor raporun eş yazarlarından Marcus Eriksen ve ekliyor: “Mikro-plastiklerin son maçı tüm okyanus ekosistemleriyle etkileşimleri olacak.”
Tüm dünyada yüzen plastikler hakkında bilgi toplayıp bir arada inceleyerek türünün ilk örneği olan bu araştırma, gelecekte okyanuslardaki ‘çer çöp’ün miktarıyla ilgili gündeme gelecek konulara yol haritası olacak.
Araştırmacılar tek kullanımlık plastiklerin üretiminin artması sebebiyle hacmin artacağını öngörüyorlar. Şu an dünyadaki plastiklerin yalnızca %5’i geri dönüşüme girdi(giriyor).
“Birçok şey bir kez kullanılıyor ve geri dönüştürülmüyor.” diyor Reisser. “Plastik kullanımımızı iyileştirmeliyiz. Aynı zamanda okyanuslardaki plastikleri inceleyemeye de devam edersek konu hakkında daha iyi bir anlayışa ulaşırız. İyimserim, ancak karar alıcıların problemi anlamalarını sağlamalıyız. Bir kısmı bunu yapıyor: Almanya örneğin, bu ülkedeki üreticiler ürettikleri artıklarda da sorumlular. Eğer üreticilere daha çok sorumluluk yüklersen bu çözümün bir parçası olabilir.”
Haberin İngilizce Orjinali
Haber: Oliver Milman
Yeşil Gazete için çeviren: Pelin Atakan
(Yeşil Gazete, Guardian)
Comments