By Ankara Doğal Besin ve Bilinçli Beslenme Grubu (DBB) üyesi Ayşegül Çerçi’nin iki bölüm halinde kaleme aldığı yazısının ikinci bölümünü sunuyoruz
Yazının ilk bölümünü buradan okuyabilirsiniz
* * *
Topluluk Destekli Tarımın Dünyadaki Gelişimi
İlk bölümde açıklanan şekliyle topluluk destekli tarım oluşumları 1970’li yılların başında filozof ve tarım kooperatifleri liderlerinden Teruo Ichiraku’nun tüketicileri kimyasal kullanımlarına karşı uyarması ve organik tarım hareketini başlatması topluluk destekli oluşumların yolunu açmıştır. O yıllarda özellikle kentlerde yaşayan insanlar gıdalardaki kimyasal kalıntılarından ve kimyasal kirlenmenin neden olduğu zehirlenme ve minimata hastalığı gibi hastalıklardan endişe duymaktaydı (http://www.joaa.net/english/teikei.htm ). Bir grup Japon ev kadınının (10 aile) 1975 yılında tarımda aşırı böcek ilacı ve kimyasal kullanımı, işlenmiş gıdaların ithalatının artması ve buna bağlı olarak tarımsal nüfüsun azalması endişeleriyle bir araya gelerek, yerel bir çiftçiyle pirinç, tahıl ve sebzeler karşılığında işgücü ve para ödemeyi taahhüt etmeleri ve böylelikle “teikei (ortaklık)” hareketini başlattığı kabul edilmektedir (Henderson, E. 2010).
Özellikle Japonya, Amerika ve Avrupa’da sayıları çoğalan topluluk destekli tarım grupları Fransa merkezli uluslararası ağ oluşturmuşlardır. Fransa’da “urgenci” (Urban-Rural Generate New Commitments between Citizens) adıyla kurulan bu ağa tüm dünyadan topluluk destekli tarım grupları katılabilmektedir. Bu gruplar için bir iletişim, öğrenme ve işbirliği platformu niteliğindeki urgenci amaçlarını şöyle tanımlamıştır; köylü tarımı kültürünü korumak, gıda güvenliğini sağlamak, gıda aracılığıyla hastalık ve yetersiz beslenme ile mücadele etmek. Aynı zamanda kent ve kır arasında, üreticiler ile tüketiciler arasında dayanışma ağları kurmak suretiyle ekonomik ve sosyal alanda yurttaşlık bilincini geliştirmek, halkı çevre ve yurttaşlık konusunda eğitmek ve yoksulluk ve dışlanmaya karşı mücadele etmek olarak belirtmektedir .
Daha çok gelişmiş ülkelerde yaygınlaşan topluluk destekli tarım grupları arasında en bilinenleri, kendi dillerindeki kıısaltmalarla,
- CSA(Community Supported Agriculture) Anglosakson ülkeler-ABD ve İngiltere
1985’te İsviçre’de kurulan topluluk destekli tarım fikrinin Amerika’ya taşınmasıyla başlayan süreçte bugün ABD’de sayıları 30 ile 150 üye arasında değişen büyüklüklerde 4.000’den fazla topluluk destekli tarım grubu faaliyet göstermekte ve 150.000 fazla insana gıda sağlamaktadır. CSA’ların oluşumunda ve yönlendirilmesinde yardım ve destek sağlayan NewYork merkezli http://www.justfood.org/about-us ve ülke çapında faaliyet gösteren http://www.localharvest.org/ önemli sivil toplum kuruluşlar arasındadır. Hatta topluluk destekli tarım gruplarına yazılım desteği sunmak üzere “csaware” adında bir yazılım firması bile kurulmuştur ( http://www.csaware.com/). ABD’de ayrıca yerel yönetimler de çiftçilerin kendilerini tanıtmaları, halkın da organik tarım üretimi gibi konularda eğitimi için çeşitli fırsatlar sunmaktadır (http://www.agriculture.ny.gov/AP/organic/CommunitySupported.html)
ABD’de yerel toplulukların topluluk destekli tarım oluşumlarıyla düşük gelir gruplarıyla dayanışmanın güçlendirilmesine ve özellikle gençliğin tarım konusunda eğitimi önem verdikleri gözlenmektedir.
- İngiltere’de CSA, genellikle “Box Schemes” olarak kurulan fakat değişik modellerde de faaliyet gösteren 100’den fazla topluluk bulunmaktadır. Bir sivil toplum kuruluşu olan Soil Association CSA ağını kurmaktadır.
http://www.soilassociation.org/communitysupportedagriculture/csanetworkuk
- Teikei-Japonya; Japonya’da başlayan topluluk destekli tarım hareketi temelde doğrudan alışveriş ve alternatif dağıtım sistemi olup “putting farmer’s face on food” olarak ifade edilen çiftçinin sözüne güvenmek üzerine kuruludur. Yaklaşık 3.000 üyesinin %20-25’i üretici %80’i tüketicilerden oluşan bir sivil toplum kuruluşu olan The Japan Organic Agriculture Association(JOAA) bünyesinde (http://www.joaa.net/english/teikei.htm) devam eden topluluk destekli tarım oluşumları 1970li yıllardan bugüne aralıksız gelişmeye devam etmektedir.
- AMAP-Fransa; 2001 yılında çiftçilerin doğrudan pazarlama girişimi olarak kurulan AMAP(Association pour le Maintien duneAgriculture) yaklaşık 1.600 topluluk ile 270.000 tüketiciye gıda temin etmektedir (http://www.theguardian.com/world/2012/apr/10/france-farming-organic-vegetable-boxes)
- İsviçre’de, Japonya ile hemen hemen aynı zamanlarda ancak allende dönemi Şili’sindeki kollektif çiftliklerden ve Fransa’daki köylü-işçi hareketinden esinlenerek Les Jardins de Cocagne adıyla ilk topluluk destekli tarım oluşumunu başlatmışlardır. Bugün İşviçre’de yaklaşık 10 grup faaliyet göstermektedir.
- İtalya (GAS), Portekiz (reciproc), Belçika (GASAP), Danimarka (Aarstiderne– web tabanlı bir organik gıda dağıtım sistemi ), Almanya( Buschberghof system-1.000 civarında topluluk), Kanada (ASC), Avusturalya, Çin ve Hindistan ile diğer pek çok ülkede topluluk destekli tarım grupları kendi koşullarını uyarladıkları şekliyle faaliyet göstermekte, sürdürülebilir ve daha adil topluluklar oluşturmada umut vermektedir (Henderson,E.,2010).
Türkiye’de Topluluk Destekli Tarım Oluşumları
Ülkemizde de son yıllarda kır-kent işbirliği üzerine kurulan topluluk destekli tarım uygulamaları ve katılımcı onay sistemi esasıyla çalışan gıda toplulukları dünyada olduğu gibi yaygınlaşmaktadır. Ankara, Güneşköy (2005) ve Yeryüzü Derneği‘nin İstanbul’daki girişimleri bu yazıda açıklanan modele en yakın olanlarıdır. Güneşköy’de katılımcılar bir sezon için aylık ödemeler yapmakta ve haftalık kutu sistemiyle dağıtımı yapılan meyve, sebze ve diğer ürünleri teslim almaktadır. Ancak Güneşköy’ün arazisini ortadan ikiye bölen yüksek hızlı tren projesi nedeniyle üretimine gelecekte nasıl devam edeceği henüz kesinlik kazanmamıştır.
BÜKOOP Boğaziçi Üniversitesi Mensupları Tüketim Kooperatifi ve Bir Umut Var Derneğinin tüketim dayanışmasında izlediği doğrudan ve doğal üretim yapan üreticilerin desteklenmesi de bir tür topluluk destekli tarım modeli kapsamında değerlendirilebilir.
Ankara Doğal Besin ve Bilinçli Beslenme Grubu (DBB/2008) ile Çanakkale Ekolojik Yaşam İnsiyatifi (ÇAYEK) ise “yerel üret, yerel tüket” yaklaşımıyla çalışan başarılı katılımcı onay sistemi örnekleri arasında sayılmaktadır.
Ülkemizde faaliyet gösteren grupların sayılarından da anlaşılabileceği gibi topluluk destekli tarımın gelişmesi henüz zayıf ancak potansiyeli yüksektir. Organik tarımın gelişmesine ve tüketicilerin bilinçlenmesine paralel olarak topluluk destekli tarım gruplarının sayısının da artması beklenmektedir. Ancak, ülkemizde bu tür yerel oluşumların artması için doğal ve organik üretim yapan üreticilerle, bu ürünleri talep eden tüketicileri biraraya getirecek bir platform ihtiyacı ortaya çıkmaktadır. Mevcut durumda üreticiler ve tüketiciler birbirilerini daha çok kişisel ilişkiler aracılığıyla tanımaktadır. Bazı yurtdışı örneklerinde olduğu gibi böyle bir iletişim platformuna sivil toplum kuruluşlarının aracılık etmesi toplulukların kurulmasını kolaylaştırıcak ve ilgili tarafları doğru yönlendirebilecektir.
Bizden bir bilge insan, Victor Ananias’ın tohumu tanımlarken dediği gibi “ yalnızca domates, buğday ya da zeytin tohumu değil gelecekte yaşamsal sonuçları olacak bir fikir de tohumdur” (Yaşam Dönüşümdür, 2012:69). Topluluk destekli tarımın temel ilkelerinin kısaca anlatıldığı ve dünyadaki gelişiminden örnekler verilen bu iki yazının ülkemizde de bu modelin gelişmesi, ekolojik yaşamın bir adım daha ilerlemesi için bir tohum olması, ilham vermesi umuduyla…
Yazının ilk bölümünü buradan okuyabilirsiniz
Ayşegül Çerçi
Yazar Ayşegül ÇERÇİ hakkında: Kalkınma finansmanı alanında projeler, büyük şirketler, krediler ve faizler arasında çalışırken yolum uzun zaman önce yarım bıraktığım Hacettepe Üniversitesi-İşletme Bölümündeki Turizm İşletmeciliği Yüksek Lisans programına düştü. Tezim için Yavaş Şehir Seferihisar’ın destinasyon imajını çalışırken Cittaslow ve Slow Food ile tanıştım. Kentsel boyutuyla cittaslow, iyi-temiz ve adil gıda felsefesiyle Slow Food kalkınmaya, yaşama, gıdaya ve politikaya ilişkin yeni bir bakış açısı kazandırdı. Sonrasında Ankara Doğal Besin ve Bilinçli Beslenme Grubu (DBB), Buğday’ın öncülüğündeki tohum takas şenlikleri ve bütün resmi doğru çerçeveye yerleştirmemi sağlayan Yeşil Politika Okulu-2014 ile yeniden öğrenmeye devam ediyorum. Bilgi paylaşıldıkça çoğalır ilkesinden hareketle, sözcükler yerine sayılarla çalışmaya alışmış olsam da öğrendiklerimi sizlerle paylaşmayı deneyeceğim, ufuk açıcı olması dileğiyle..
Comments