Köşe Yazıları

Dünyadaki GDO üretimi hakkında (2. Bölüm)

0

Bir önceki yazım Dünyadaki GDO Üretimi Hakkında Birinci Bölümde, 9-10 mayıs 2014 Bursa, Nilüfer’de GDO’ya Hayır Platformu toplantısı öncesinde kısaca Türkiye’deki GDO durumunu hatırlatmış, ve Friends of the Earth (FoE) Nisan 2014 raporunda yer alan bazı kısa noktalara değinmiştim. Bu ikinci bölümde, raporun dünyada GDO üretimi hakkında verdiği güncel bilgilere Avrupa, Kuzey Amerika (ABD ve Kanada), Latin Amerika, Afrika, Asya ve Avustralya başlıkları altında toplayarak değineceğim.

Kaynak: FOE (Nisan 2014). (Hesaplar ISAAA 2014 raporundaki verilere dayanmaktadır).

Kaynak: FOE (Nisan 2014). (Hesaplar ISAAA 2014 raporundaki verilere dayanmaktadır).

Kısaca hatırlarsak, 2013 yılında 18 milyon çiftçi tarafından 27 ülkede GDO ekimi yapılmış. GDO’lu üretimin%92’si ise altı ülke (ABD, Brezilya, Arjantin, Hindistan, Kanada ve Çin)tarafından gerçekleştirilmiş. Altı çokuluslu biyoteknoloji şirketi –Monsanto, DuPont, Syngenta, Bayer, Dow ve BASF- t günümüzde global tohum pazarının üçte ikisini, zirai kimyasal madde satışının dörtte üçünü ve Genetiği Değiştirilmiş (GD) tohum pazarının tamamını elinde bulunduruyor.

AVRUPA

3 euGDO, Avrupa tarım alanının sadece %0.14’ünde üretilmekte. 2013 yılında, üretimine daha önce izin verilmiş iki GDO’lu üründen biri, Monsanto’nun Mon810 GD mısırın ekim izni Avrupa Mahkemesi tarafından iptal edildi ve birçok Avrupa ülkesi GDO’lu ürün ekimi yasakladı. Avrupalıların GDO konusunda artan endişeleri ve direnişleri biyoteknoloji devlerinden BASF’ın 2012’de Avrupa’da GDO ekimini yaygınlaştırma çalışmalarını durdurmasına ve Temmuz 2013’te Monsanto’nun onaya sunduğu bazı başvurularını geri çekmesine yol açtı. Ancak Kasım 2013’te Avrupa Komisyonu, yeni bir GD mısıra (Pioneer 1507) yeşil ışık yaktı. 16 Ocak 2014’te ise Avrupa Parlamentosu ezici bir çoğunlukla Pioneer’in GD mısırına izin verilmemesini talep etti. 11 Şubat 2104’te ise 19 devlet bakanı onaylanmasına karşı oy kullandı (onaylanması için oy kullananların sayısı beşti.) Ancak AB yasalarına göre karar tekrar Avrupa Komisyonu’na yollandı. Avrupa’da Komisyonu’nun onaylanmasını önerdiği bu GD mısır türü de dahil olmak üzere birçok GDO’lu ürün resmi başvurusu bulunmakta.

FoE’nin raporunda AB’deki GDO’lu ürün alanının %92’sine İspanya’nın sahip olduğu belirtiliyor. 2013’de Monsanto’nun GD mısırı Mon810 üretiminde 136,962 ha ile İspanya başı çekerken ardından Portekiz (8,171 ha), Çek Cumhuriyeti (2,561 ha), Romanya (875 ha) ve Slovakya (100 ha) gelmekte. İspanya ve Romanya hariç, diğer ülkelerde Mon810 üretiminde düşüş yaşanıyor. 2013 yılında Polonya ve İtalya GDO ekimin yasaklayan diğer yedi ülkeye AB ülkesine katıldılar.

2013 Aralık itibarıyla, EFSA’da (Avrupa Gıda Güvenliği Kurumu) 55 GD gıda ve hayvan yemi değerlendirme süreci bulunmakta, bunlardan dokuzu ise risk değerlendirmesinin ileri aşamalarındaydı. Değerlendirilmekte olan GDO’ların 48’i herbisite dayanıklı bitki, ve 24’ü pestisit proteini üretmek üzere genetiğiyle oynamış bitkiler. Sekiz bitkinin diğer genetiği oynamış özellikleri bulunmakta (kuraklığa dayanıklılık gibi). Başvuruların 24’ü GD mısır, 16’sı GD soya ve 12’si GD pamuk tohumu içim. AB kayıtlarına ve Testbiotech’in hesaplarına göre en yüksek başvuru sayısı sırasıyla Monsanto (18), Syngenta (11), Dow(9), DuPont/Pioneer (8) ve Bayer (8).

KUZEY AMERİKA (ABD VE KANADA)

4 north-america-v2Dünyada en fazla GDO ekimi ABD’de yapılmakta (70,1 milyon ha). GD soya, GD mısır ve GD pamuk toplam GDO üretiminin %90’ını oluşturuyor. ABD, dünyadaki GDO’lu ekim alanlarının %40’ına sahip. ABD ve Kanada’nın GDO üretimi, Brezilya, Arjantin, Hindistan ve Çin’in toplamından fazla.

ABD Ulusal Tarım İstatistik Hizmetleri (NASS) verilerine göre 2013’de ABD’de toplam soya üretimin %93’ü GD soya, toplam mısır üretiminde GD mısır payı %90, toplam pamuk üretiminin %90, toplam kanola üretiminin %90’ı GD kanola, toplam şeker pancarı üretiminin %95’i GD şeker pancarı, ve toplam Hawaii Papayasının %75’i GD papaya. Alfalfa ve kabak piyasada olmasına rağmen, bunlar hakkında bir veriye rastlanamamış.

Aralarında meyve, sebze ve yemiş de bulunan birçok GD ürünün ABD’de tarla denemeleri yapılıyor ve üretim için onay bekleyen GD ürünler arasında erik, pirinç, buğday, elma ve somon balığı bulunuyor. Kuzey Amerika’da, gıdaların GDO içerdiği etikette belirtilmiyor, ancak uzun zamandır ABD’de yoğun bir etiketleme kampanyası sürdürülüyor ve yavaş yavaş sonuç vermeye başlıyor.

Kanada, GD kanola, mısır ve şeker pancarını onayladı ancak ne kadar üretildiğine dair resmi veri yayımlanmıyor ancak FoE Kanada kanolasının %100’ün GD kanola olduğunu varsayıldığını belirtiyor. Kanada, 2013’te GD balık yumurtası üretimini de onayladı. Gıda amaçlı bir hayvanın genetik modifikasyonu ilk defa onaylandı. Araştırmacılar, mercan, fare, bakteri ve hatta insan geni kullanarak 35 civarında GD balık türü geliştirmekte. ABD’de Gıda ve İlaç Dairesi (FDAGD somon balığının (bkz. Genetiği Değiştirilmiş Somon Geliyor! ve Genetiği Değiştirilmiş Somon Onayı İşleme Alındı) insan tüketimi amaçlı başvurusunu onaylamayı düşündüğünü açıkladı ancak ABD ve Avrupa’da birçok gıda devi GD deniz mahsulü satmayacaklarını ilan etti.

LATİN AMERİKA

5 lat-amKuzey Amerika’dan sonra Latin Amerika ülkeleri en büyük GDO üreticisi konumundalar. ISAAA 2013 verilerine göre, sırasıyla Brezilya (40,3 milyon ha),Arjantin (24,4 milyon ha), Paraguay (3,1 milyon ha),Uruguay (1,5 milyon ha) ve Bolivya (1 milyon ha) başı çektikleri Güney Amerika ülkeleri dünya GDO üretimin yaklaşık %40’ını gerçekleştiriyor.

Güney Amerika’da soya, mısır ve pamuk en fazla Brezilya, Arjantin ve Paraguay’da yetiştiriliyor. Brezilya’da üretilen soyanın %89’u GD soya. Arjantin’de üretilen soyanın 100%’ü GD soya, mısırın %95’i GD mısır, pamuğun ise %99’u GD pamuk. Arjantin’de toplam 24 tür GDO’nun üretim izni bulunmakta. Paraguay’da toplam soya üretiminin %95’i, Uruguay’ın 100%, Bolivya’nın %91 Monsanto’nun GD soyası.

Öte yandan, GDO Güney Amerika’ya girerken önemli engellere takıldı. Peru, GDO üretimine 10 yıllık yasak ilan etti. Venezuela hiçbir GDO’lu ürünün ekimine onay vermedi (bkz. Hugo Chavez: Monsanto ve GDO’ya Karşı Duran İlk Lider) .Guatemala’nın bir de facto moratoryum bulunuyor. Kosta Rika, hemen hemen GDO’suz (81 kantonundan 62’si GDO’suz bölge ilan edildi ve tek üretilen GDO’lar ithalat amaçlı pamuk ve soya tohumu). Mısırın anavatanı ve biyoçeşitlilik merkezi Meksika’da 1988 yılından beri devam eden bir moratoryumu kaldırma girişimlerine karşı tarihi bir kararla, Meksika’da ticari kullanım ya da test amaçlı GD mısır tohumlarının üretimi yasaklandı. Ekuador’da, her ne kadar 2012’den beri Devlet Başkanı Correa karşı çıkıyor olsa bile, GDO’lu ürün yetiştirilmesine karşı bir anayasal moratoryum bulunmakta.

AFRİKA

6 afrikaEndüstri verilerine göre Afrika’da GDO sadece üç ülkede üretilmekte (Güney Afrika, Burkina Faso ve Sudan). 2014’te Etiyopya da GD pamuk üretmeye dair planları olduğunu açıkladı. Afrika’da GDO’lu tarım yapılan alan toplam tarım alanının %0.54’ü. Her ne kadar Güney Afrika haricinde, Afrika’da GDO’ya pek sıcak bakılmasa bile ISAAA’nın raporunun gösterdiği üzere biyoteknoloji endüstrisi besi takviyeli GD ürünler geliştirerek Afrika pazarını genişletmeyi hedefliyor. Tapyoka, tatlı patates ve sorgum gibi Afrika’nın temel yiyeceklerine A vitamini ve diğer mikrobesin maddeleri ekleme araştırmaları sürüyor. Birçok Afrika ülkesinde kontrollü tarla denemeleri yapılmakta ve Kamerun, Gana, Nijerya, Uganda gibi bazı ülkelerin GD ürünlere ticari onay vermeye sıcak baktıkları belirtiliyor.

Kenya ve Tanzanya’nın GD gıda ithalatını yasaklaması ve diğer bazı ülkelerin ithalata sıkı kısıtlamalar getirmesi, Afrika ülkelerinin GDO’yu kabul etmeleri için biyoteknoloji endüstrisinin yoğun baskılarına maruz kalmasına yol açtı.

ASYA

7 mp-asiaAsya’da GDO üretimi Kuzey ve Güney Amerika’dan çok daha az. ISAAA’nın son raporuna göre, beş ülkede (Hindistan, Çin, Pakistan, Filipinler ve Myanmar) toplam 19,1 hektar GD ürün ekildi, yanidünya GDO üretiminin %10.9’u. GDO üretimi Asya’nın tarım arazisinin küçük bir kısmını kapsamakta ve bu bölgede kullanılan başlıca GDO özelliği haşereye dayanıklılık (Bt). En çok üretilen Bt pamuk Hindistan, Pakistan ve Myanmar’daki tek üretilen GDO ürün ve Çin’de en çok üretilen ürün. Sadece Filipinler’de GD mısır üretilmekte. GD pirinç, GD papaya ve GD mısırı Tayland’a sokmak yönündeki birçok çaba başarısız oldu.

GD pamukta, 10,8 milyon hektarla Hindistan lider konumda. Bu sayı Hindistan’daki pamuğa yarılmış toplam alanın %93’ü oluşturuyor ancak Hindistan’ın toplam tarım arazisinin sadece %6’sına denk geliyor. İkinci en büyük GD pamuk üretici toplam pamuğa ayrılmış alanının %75’i GD pamuğa ayıran Çin (3,9 milyon ha). Bu alan da Çin’in toplam tarım arazisinin %2’si. Pakistan 2012’den beri üretilen GD pamuk, toplam pamuk üretim alanının %32’si ve toplam tarım arazisinin %12.4’e denk. Myanmar da ise yıllardır pamuk üretimi sadece GD pamuktan oluşuyor ve toplam tarım arazisinin sadece %2.8’sini oluşturuyor.

Çin, başka bir yazıda ele alınması gereken bir vaka, ancak kısaca 1997’den beri Çin ticari amaçlı 6 GDO bitki türüne onay verdi (pamuk, domates, tatlı biber, petunya, kavak ve papaya ancak papaya ve pamuk haricindekiler ticari dolaşıma sokma zorluklarından dolayı üretilmemekte. Çin hükümetinin resmi veri yayınlamaması da ne olup bittiğinin anlaşılmasını çok zorlaştırıyor. 2009’da Çin üç yerel olarak geliştirilmiş GD ürüne onay verdi (bir GD mısır ve iki GD pirinç türü). 2011’de Çin GD pirincin ticari kullanımını askıya aldığını açıkladı. 2008’deki Amerikalı araştırmacıların GD “Altın Pirinç”le Çin’deki çocuklar üzerinde uyguladıkları besleme deneyleri skandalının açığa çıkmasıyla Çin kamuoyunda infial yarattı. Ancak uluslararası piyasalarda ardı ardına yakalanan Çin menşeili GD pirinçler (bkz. GDO’lu Pirinçle Yapılan Tarla Denemeleri) hala birçok soru işaretine yol açmakta. 2013-2014’de Çin’in ABD menşeili 887,000 ton, onaylamadığı bir tür MIR162, GD mısırı geri çevirdiğini de ekleyelim.

2009’da Hindistan’da devlet tarafından onaylanan ancak halkın yoğun itirazlarıyla karşılaşan GD patlıcanın (Bt Brinjal) ticari kullanımına yasaklayan bir moratoryum ilan edildi. Filipinler’de de Bt Brinjal’e yoğun tepki onaylanmasını engellerdi. Ancak Bt Brinjal, Ekim 2013’de Bangladeş’te onaylandı. Her ne kadar Bangladeş’te piyasaya sürülmemiş olsa bile, FoE raporuna göre Bangladeş Tarım Araştırma Enstitüsü 20 kadar çiftçiye bitkileri dağıtmış bulunuyor.

Tayland’da GD pirinç, GD papaya ve GD mısırın piyasaya sürülmesi başarısızlığa uğrarken, Filipinler’de yeni GD papaya, GD patates, GD pamuk, GD abaka (Manila keneviri) türleri geliştirilmekte. Filipinler aynı zamanda, Bill ve Melinda Gates Vakfı’nın finansmanı ile, ilk “besin takviyeli GDO ürün” Altın Pirinç deneme alanı.

AVUSTRALYA

8 australiaAvustralya’da 3 tür GDO üretilmekte: pamuk, kanola ve karanfil çiçekleri. Endüstri verilerine göre Avustralya’da üretilen pamuğun %90’ı GD pamuk. Üretimi 2008’de başlayan GD kanolanın şu anda toplam kanola üretimindeki payı ise %10.Güney Avustralya (2019’a kadar) veTazmanya’da (süresiz) GDO ekimini tamamıyla yasak. Batı Avustralya’daki organik çiftçi Steve Marsh’ın GD kanola üretimi yapan komşusuna açtığı kontaminasyon/bulaşıklık davasının sonucu kuşkusuz çok büyük önem taşıyacak.

1. Bölüm: Dünyadaki GDO üretimi hakkında 1

Bu yazı ilk olarak aysebereket.wordpress.com/ da yayınlanmıştır

 

KAYNAK:

http://www.foeeurope.org/sites/default/files/publications/foei_who_benefits_from_gm_crops_2014.pdf

http://www.isaaa.org/purchasepublications/itemdescription.asp?ItemType=BRIEFS&Control=IB046-2013

 

You may also like

Comments

Comments are closed.