By 
Kısaca hatırlatmak gerekirse, 2 Mart’ta Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Mersin Limanı’nda 3 Türk Firması Tat Bakliyat, Tiryaki Agro Tarım ve Göze Tarım’ın ABD’den ithal ettiği 23 bin ton pirince el koydu. Aralarında firma yetkilileri de bulunan ve gözaltına alınan 8 kişiden 7’si biyolojik terör ve kaçakçılık suçlamasıyla tutuklandı. Mersin Cumhuriyet Savcılığı, Tat Bakliyat’a ait 3 parti halinde ithal edilmiş 8000 ton pirincin incelenmesi için 25 ilin Tarım Müdürlüğü’ne talimat gönderdi. Manisa’da market raflarında satışa sunulan Tat marka pirincin GDO’lu olduğu Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’nın İzmir’deki laboratuarında tespit edildi. Tübitak numunelerde var/yok testi yaparak GDO tespit etti.
Mehdi Eker, 10 Nisan 2013’te, Mersin’de ele geçirilen ithal çeltiğe ilişkin soruları yanıtladı. trtturk.com.tr’de bulabileceğiniz açıklamasını bir hatırlayalım ve sonra söylediklerini ele alalım.
Bakan Eker, gerek Uluslararası Pirinç Üreticileri Birliği, gerek Avrupa Birliği, gerekse diğer kuruluşların verdikleri bilgiye göre dünyada şu ana kadar ticarete konu olan GDO’lu pirinç bulunmadığını söyledi.
Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı Mehdi Eker
“Benim size Türkiye Cumhuriyeti Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı olarak söylediğim şey şu, vatandaşlarımız o pirinçleri güven içerisinde tüketebilirler. Çünkü ne Türkiye’de ne dünyada GDO’lu pirinç üretimi söz konusu. Bunun bu şekilde ticarete konu edilmesi söz konusu değil. Bazı araştırmalar yapılmış, doğrudur ama bunlar, böyle tohum haline getirilip, geliştirilip, satılıp, bundan pirinç üretilip dünyaya da bunun yayılması… Şu an itibarıyla böyle bir şey yok. O nedenle vatandaşın endişe etmesine de gerek yok.”
Bakana sorulması gereken ilk soru: Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı çeltiği riskli ürün olarak sınıflandırırken, siz nasıl güvenli diyebiliyorsunuz?
6-7 Ekim 2012’de Bursa’da GDO’ların Sosyal ve Hukuksal Boyutu Çalıştayı’na Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Gıda Kontrol Genel Müdürlüğü’nden Mehmet Çobanoğlu, Genel Müdür Yardımcı Ahmet Arslan yerine katılmış ve Arslan’ın sunumunu yapmış. Ekoder tarafından yayımlanan ve aşağıdaki kaynaklarda bulabileceğiniz kitapçıkta, Çobanoğlu sunumunun GDO Ürünlerinin İthalat ve Prosedürü kısmında şunları söylemekte:
“İthalat aşamasında ürün ve ülke bazında risk esaslı kontrol uygulanmaktadır.
9 ürün GDO açısından riskli olarak belirlenmiştir: Bunlar soya, mısır, pamuk, kanola, papaya, domates, şeker pancarı, çeltik ve patates’tir.
GDO’lu üretimin ve ticaretin olduğu ülkeler Risk Grubu’na eklenmiştir. Bunlar, ABD, Arjantin, Brezilya, Kanada, AB ülkeleri, Güney Afrika, Rusya, Ukrayna.
Riskli ürünün, menşei riskli bir ülkeden gelmesi durumunda %100 kontrol (analiz) yapılmaktadır.”
Bakanlık çeltiği riskli ürün olarak belirlemiş, (ABD’de de riskli ülkeler arasında), Bakan Eker nasıl olur da halka gönül rahatlığıyla ithal pirinci tüketebilirsiniz diyebiliyor ve çeltikte bir risk olduğunu belirleyen kendi Bakanlığıyla çelişkiye düşüyor?
Bakan’ın açıklamasının geri kalan kısmı ise gerçekleri tümüyle yansıtmamakta.
“Böyle tohum haline getirilip, geliştirilip, satılıp, bundan pirinç üretilip dünyaya da bunun yayılması… Şu an itibarıyla böyle bir şey yok.”
GDO’lu pirinç tohum haline getirilmiştir, geliştirilmiştir, açık saha deneylerinde ekilmiştir, ABD’de ve diğer birkaç ülkede hem yem hem de gıda amaçlı onay almıştır. Resmi ticareti yapılmadığı ve satılmadığı bilinmekle birlikte, kontaminasyon (bulaşıklık) yoluyla dünyaya yayılmış ve hala da yayılmaya devam etmektedir.
Tarihçesine bakarsak, 1998 ve 2001 yılları arasında Aventis CropScience, LLRice601 ile ABD’de saha denemeleri yaptı. LibertyLink Rice 601, genetiği değiştirilmiş ve glufosinat içeren Liberty herbisitine (yabani ot ilacı) dayanıklılık geni taşıyan bir patentli pirinç. Ekim 2001’de Bayer, 7.25 milyar Euro karşılığında Aventis Crop Science’sı satın aldı. 2002’de ise Bayer LLRİce601’i ticarileştirme çabalarına son verdi.
Ağustos 2006’da Bayer, ABD Tarım Bakanlığı’na (USDA) LLRice601’in bir cins uzun pirince bulaştığını bildirdi. Her ne kadar 2001’e kadar saha testi yapılmasına izin verilmiş olsa bile, o tarihte LLRice601 ABD’de üretim ve tüketim için henüz onaylanmamış patentli bir GDO’lu pirinç cinsiydi.
Greenpeace’in Kasım 2006’da açıkladığı üzere, Bayer’in geliştirdiği glufosinat dirençli GDO’lu iki pirinç türü daha mevcut: LLRice62 ve LLRice06 ABD’den onay almış ama ticari amaçla üretilmemekte.
Bayer’in ABD’deki kontaminasyonu bildirmesi üzerine, ABD Tarım Bakanlığı soruşturma açtı ve ABD’de ticari uzun pirinçte genetiği değiştirilmiş LLRice601 ve LLRice604 kontaminasyonuna rastladıklarını açıkladı. LLRice62 kontaminasyonuna da rastlanıldı ancak ABD’de üretilmesi onaylı olduğu için o kadar üzerinde durulmadı. Bu kontaminasyon büyük infial yarattı, hem ABD’de hem de dünyada. Pirinçlerini kontamine ettiği ve ülkedeki pirinç piyasasını altüst ettiği için 11,000 çiftçi Bayer’i dava etti. 2011 yılında Bayer, bu çiftçilere 750 milyon dolar tazminat ödedi. Çiftçilerin avukatlarından Downing’e göre, ABD pirincinin %30’undan fazlası Bayer’in GD pirinciyle kontamine edilmişti.
2006 ile 2007 yılları arasında, 30’dan fazla ülkede ABD’den ithal edilen pirinçlerde, Bayer’ ait ve onaylanmamış 3 adet GD pirinç türünün izleri tespit edildi. AB, Japonya, Güney Kore ve Filipinler dahil olmak üzere birçok ülke tüm pirinç ihracatlarına katı sertifikasyon ve analiz zorunluluğu getirdi. Rusya ve Bulgaristan ise ABD pirincini yasakladı.
Kısaca özetlemek gerekirse, Bayer pirinçlerinin kronolojisi:
2000’de Bayer LLRice06 ve LLRice62 için onay aldı.
2006 Haziran, Kanada LLRice62’yi yem ve gıda amaçlı kullanımını onayladı.
2006 Kasım, ABD Tarım Bakanlığı (USDA) LLRice 601 gıda amaçlı tüketim için onayladı.
2007’de, Meksika LLRice62’yi yem ve/veya gıda amaçlı tüketim için onayladı
2008’de, Avustralya ve Kolombiya LLRice62’yi gıda amaçlı tüketim için onayladı.
Onaylar verilmiş, alınmış, ancak ticaretinin resmi olarak yapılmadığı ileri sürülmekte.
GDO’lu pirinç sadece Bayer pirinçlerinden ibaret değil. İthal ettiği ürünlerde onaylanmamış GD pirince rastlanan çok riskli bir ülke daha mevcut: Çin
GD pirince rastlanan çok riskli bir ülke konumundaki Çin'e Bursadaki Çalıştay sırasında değinilmemiş olması soru işareti uyandırıyor
Nisan 2005’te Greenpeace, Çin’in Hubei bölgesinde 2003’ten beri yasadışı ve insan tüketimi ve çevre sağlığı açısından onaylanmamış Bt63 adlı GD pirinç üretimi olduğunu ortaya çıkardı. Greenpeace’in o tarihteki tahmini, o yıl içinde o bölgede 29 ton GD pirincin satıldığı, ve tespit edilenler piyasaya sürüldükleri takdirde hasattan14,500 ton GD pirinç elde edileceğiydi. Daha sonra, Beijing, Guangzhou ve Hong Kong marketlerinde pirinç ve bebek mamalarında da Bt63’e rastlandı. 2006’ın sonlarına doğru, Avrupa’da (Avusturya, Fransa, İngiltere ve Almanya) 10 adet Bt63 pirinçle kontamine edilmiş ürün vakasına rastlandı. 2007’de yine Avrupa’da (Kıbrıs, Almanya, Yunanistan, İtalya, İsveç) 10 ithal vakasında daha Bt63 tespit edilince, Avrupa Komisyonu Nisan 2008’de acil önlem alıp, Çin’den ithal edilen ve onaylanmamış bir GDO olan Bt63 içerebilme ihtimali olan tüm ürünlere mecburi sertifikasyon şartı koydu.
Kaynaklarda bulabileceğiniz Greenpeace ve Gene Watch UK’in birlikte hazırladıkları GM Contamination Register’da (Genetiği Değiştirilmiş Kontaminasyon Kaydı) en son vaka, Kasım 2012’de Hollanda’da Çin ürünlerinde onaylanmamış GD pirince rastlanıldığına dair. Dolayısıyla, genel anlamda kontaminasyon ve GDO’lu pirinç kontaminasyonu gösterilmeye çalışıldığı gibi, geçmişte kalan bir hikaye değil, şu anda dünyanın birçok ülkesinin uğraştığı çok büyük ve ciddi bir sorun.
Bu noktada Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’na ve Bakan Mehdi Eker’e bir soru daha yöneltmekte fayda var. Bakanlığı temsil eden Mehmet Çobanoğlu’nun Bursa’daki Çalıştay sunumunda riskli ülkeler grubunda Çin yer almamakta. Acaba Mehmet Bey mi unuttu Çin’i sunumda, yoksa Bakanlık mı?
Kaynaklar:
http://www.trtturk.com.tr/haber/pirinclerde-gdo-yok.html
http://www.ekoder.org.tr/gdokitap/index.html
http://en.biosafetyscanner.org/schedaevento.php?evento=44
http://cera-gmc.org/index.php?action=gm_crop_database&mode=ShowProd&data=LLRICE06%2C+LLRICE62
http://www.gmcontaminationregister.org/index.php?content=nw_detail2
http://www.gmcontaminationregister.org/index.php?content=nw_detail2
http://www.biotech-info.net/bayer_aventis_final.html
http://www.naturalnews.com/028585_GMOs_Bayer.html
http://europa.eu/rapid/press-release_IP-08-219_en.htm
http://online.wsj.com/article/SB10001424052702304450604576420330493480082.html
http://www.gmcontaminationregister.org/index.php?content=default
http://www.gmcontaminationregister.org/index.php?content=default
Ayşe Bereket
Comments