Hafta SonuManşet

Ölümünün 20. yılında bir yeşil öncü: Petra Kelly (1)

0
Petra Kelly (1947-1992)

Petra Kelly (1947-1992)

Yeşillerin simge isimlerinden, Alman Yeşiller Partisi’nin kurucularından, feminist, nükleer karşıtı, yeşil aktivist Petra Kelly, bundan 20 yıl önce, 1992’nin Ekim ayının birinci günü, bir cinayete kurban gitti. Ölümünün 20. yılında Petra Kelly’i hatırlamanın önemli olduğunu düşünüyorum. Çünkü Petra Kelly 68 kuşağının bir üyesi olmakla kalmayıp yepyeni bir siyasi hareket yaratan, yeşil hareketi var eden isimlerden biriydi. Erken ve şüpheli bir cinayet sonucunda kaybettiğimiz Petra Kelly’nin adı hem bir giz perdesinin arkasına gizlendi, hem de bu ölüm biçimi onun yapıp ettiklerini biraz çabuk unutmamıza neden oldu.

Petra Kelly ve Gert Bastian

Petra Kelly’nin ölümü ilk duyulduğunda, bilinmezliklerle dolu olay önce bir intihar olarak algılandı. Çünkü Kelly, kendi evinde, yatağında uyurken, birlikte yaşadığı sevgilisi Gert Bastian tarafından öldürülmüş, Bastian da intihar etmişti. Tanık yoktu. Hatta arkadaşları çifti yurtdışında sandıkları için aradan günler geçtikten sonra, ancak 18 Ekim’de bulundular. Petra Kelly, bugünden tam 20 yıl önce, 26 Ekim’de 5000 kişinin katıldığı bir cenaze töreniyle toprağa verildi.

Olayın ayrıntılarını bilmeyenler bunu hemen çiftin birlikte karar verdiği bir intihar olayı olarak algıladılar ve basına da öyle yansıttılar. Üstelik Yeşiller’in fundis (radikal) kanadından olan Kelly’nin parti içinde yaşadığı çatışmalar bilindiği için, insanlar bunu siyasi hayal kırıklığına bağlı bir intihar hikayesi olarak anlamayı da çok çekici bulmuşlardı. Oysa yapılan araştırmalar cinayeti Kelly’nin birlikte yaşadığı sevgilisi, Alman ordusundan emekli bir subay ve Yeşiller Partisi üyesi olan Gert Bastian’ın kasten ve tek başına işlediğini gösteriyordu. Bastian, Kelly’i öldürmeyi ve ardından intihar etmeyi kendi başına kararlaştırmış ve uygulamıştı.

Petra Kelly

Ama sanırım Petra Kelly bu merak uyandırıcı ölümünden  ziyade yaşamı, yaptıklarıyla ve fikirleriyle hatırlanmalı. Petra Kelly, yeşil hareketin siyasileşmesinin, savaş karşıtı ve feminist hareketle iç içe büyümesinin, nükleer karşıtı aktivizmin yeşil hareket içindeki öneminin ve parlamenter mücadeleyle sokak aktivizminin birbirini dışlamadan bir arada yapılmasının simgesi ve elbette inat, çalışkanlık ve gerçek siyasi aktivizmin bir örneği olarak hiçbir zaman unutulmamalı.

Çocukluğu ve Amerika yılları

Petra Kelly 12 yaşında

Petra Karin Lehmann, Almanya’nın güneyindeki Günzburg’da 29 Kasım 1947’de doğdu. Babası, Petra daha çok küçükken evi terketti. İlkokula Günzburg’da başlayan Petra, daha sonra Stuttgart yakındalarındaki Nellingen’deki Amerikan üssünde bulunan bir ilkokula devam etti. Annesinin Amerikan ordusunda çalışan bir subayla evlenmesinin ardından 1959’da ABD’ye taşındılar. Böylece Petra, 12 yaşında üvey babasının soyadını aldı ve Petra Kelly oldu.

Lise mezuniyet resmi (1966)

1966’da ABD’nin Virginia eyaletindeki bir liseden mezun olan Petra Kelly, Washington, DC’deki Amerikan Üniversitesi’nde siyaset bilimi okumaya başladı. Aynı yıl kendisinden 12 yaş küçük kardeşi Grace P. Kelly henüz 7 yaşındayken kansere yakalandı ve aile küçük çocuklarının radyoterapi görmesi için yeniden Almanya’ya döndü. Kardeşi Grace Kelly, 1970’de, 11 yaşında hayatını kaybetti.

1968

Petra Kelly ABD’de üniversitede politik olarak da aktif bir öğrenci oldu ve üniversitedeki yabancı öğrencilerin temsilcisi seçildi (seçim kampanyasında kullandığı afişlerde motosiklet üzerindeki bir resminin altında  “güçlü kadına oy ver” yazılıydı.) 1966’da üniversite kampüsünde çekilen “Yüz Yüze” adlı bir televizyon programında o zamanki başkan Lyndon Johnsson’un yardımcısı olan Hubert Humphrey’e sorular soran öğrenci temsilcisi, henüz 19 yaşındaki Petra Kelly idi. Sorular arasında Vietnam savaşı politikaları nedeniyle yönetime yönelttiği sert eleştiriler de vardı.

1968’de yapılan başkanlık seçimlerinde Richard Nixon’a karşı aday olması beklenen Demokrat aday Robert Kennedy suikaste uğrayarak yaşamını yitirince başkan yardımcısı Hubert Humphrey Demokratların adayı oldu. Petra Kelly 1968’de önce Robert Kennedy’nin, ardından  Humphrey’in kampanyasında çalıştı.

Petra Kelly aynı yıl iki önemli olaya daha tanık oldu. Martin Luther King’in Washington’da suikaste uğraması ve 1968’in Ağustos ayında Prag’da bulunan büyükannesinin yanında yaz tatilindeyken,  Çekoslovakya’da yaşanan Prag baharının Sovyet tankları tarafından ezilmesine tesadüfen tanıklık etmesi…

Amsterdam

1970’de üniversiteden mezun olduktan sonra Amsterdam Üniversitesi Avrupa Enstitüsü’nden bir burs alarak Avrupa’ya dönen Petra Kelly, Avrupa Topluluğu ve özellikle de Avrupa ülkelerinin siyasi entegrasyonu üzerine çalışmaya başladı. 1972’de 24 yaşında yazdığı bir makalenin başlığı “Bir çeşit Avrupa inşa ediyoruz, ama Avrupalılar nerede?” idi.

Kelly Avrupa Birliği’nin çok erken bir dönemi olan o yıllarda Avrupa’nın bir federasyona dönüşmesi fikrini savunuyordu. 1977’de Genç Avrupalı Federalistler (JEF) örgütünün dergisi Forum E (Europa)’nın editörlüğünü yapmaya başladı. Derginin Kelly’nin editörlüğünde çıkan ilk sayısının kapağında bir ayçiçeği ve “Nükleer Enerji, Hayır, Teşekkürler” yazısı görünüyordu. Bu sayıda Kelly’nin yazdığı yazı Avustralya’da Aborjinlerin yaşadığı yerlerdeki uranyum madenleri sorunuyla ilgiliydi.

Brüksel yılları

Kelly, Brüksel’de Avrupa Ekonomik ve Sosyal Komitesi’nde 1973’te asistan, 1974’te yönetici olarak çalışmaya başladı. Burada yaptığı çalışmalar arasında özellikle kadınların ekonomik ve sosyal statüsü ve iş yaşamına dair sorunlarla göçmen işçilerin sorunları önemli yer tutuyordu. Bu arada Şubat 1973’te üç yıl önce kanserden ölen kızkardeşinin anısına Grace P. Kelly Kanserli Çocuklara Destek Vakfı’nı kurdu.

Petra Kelly 1973’te Sosyal Demokrat Parti (SPD)’nin Brüksel’de Avrupa Komisyonu’nda çalışanların katıldığı yerel birimine üye oldu. Burada parti içinde bir kadın ağı oluşturdu. Ancak 17 Şubat 1979’da, kardeşinin ölüm yıldönümünde,  Başbakan Helmut Schmidt’e yazdığı bir açık mektupla SPD’den istifa etti. Mektupta vicdani bir karar olan istifasını kardeşinin ölüm yıldönümünde uyguladığını, çünkü partisinin ve Başbakan’ın çevre kirliliği ile sağlık riskleri arasındaki yakıcı bağlantıyı görmediğini ve adil davranmadığını belirtiyordu. Kelly istifa mektubunda ayrıca SPD’nin kadın düşmanı patriyarkal iktidar yapısını da eleştiriyordu.

Petra Kelly İrlanda'da bir antinükleer protestoda konuşurken (1978)

Petra Kelly aynı yıllarda nükleer karşıtı harekette ve çevre mücadelesinde de aktif roller almaya başlamıştı. Nükleer enerji konusunda ilk kez 1974’te ABD’nin en tanınmış tüketici hakları savunucusu olan avukat ve daha sonra Yeşiler’in başkan adayı olan Ralph Nader tarafından düzenlenen Nükleere Karşı Yurttaş Hareketi’nin Washington DC’deki üç günlük toplantısına katıldı. 1975’de Almanya’nın aşağı Ren bölgesinde kurulmak istenen Kalkar hızlı üretken nükleer santralının yapımına karşı düzenlenen mitingde konuşmacıydı. Ekim 1976’da ise Brokdorf’da yapımına başlanan nükleer santrale karşı düzenlenen sivil itaatsizlik eylemine katıldı.

Aynı yılın Kasım ayında Giessen kentinde yapılan AUD (Bağımsız Almanlar Eylem Grubu) yıllık kongresinde yaptığı konuşmanın başlığı ise şuydu: “Devlete, nükleer diktatörlüğe, erkek tahakkümüne karşı itaasizlik zorunluluğu; ya da ırzına geçilen dişil Avrupa!” Kelly Birleşmiş Millteler’in kadın yılı ilan ettiği 1975’te de feminist toplantılarda erkek egemen toplumu eleştiren konuşmalar yapmıştı.

Yeşiller kuruluyor

16-17 Mart 1979’da Frankfurt-Sindlingen’de Avrupa Parlamentosu seçimlerine girmek üzere oluşturulan alternatif listenin, yani “Diğer Politik Birlik: Yeşiller”in birinci sıra adayı Petra Kelly idi. Lukas Beckmann, Brüksel’deki işinden iki aylık izin alarak kampanyasını yürüten Kelly’nin bu çalışmasının, kapasitesini son sınırına kadar kullanan, yüksek stres ve aşırı iş yüküyle çalışan Kelly’nin politik hayatının başlangıcı olduğunu söylüyor.

Yeşiller Partisi'nin 3 kişilik ilk eşsözcüler grubu. En sağda parti sekreteri Rolf Stolz, ve eşsözcüler soldan sağa August Haussleiter, Petra Kelly ve Norbert Mann

Bu seçimlerde yeşil listeler Almanya çapında %3,2 gibi hatırı sayılır bir oy aldı. Almanya’da Yeşiller Partisi bu yeşil liste deneyimlerinin kazandığı başarıların ardından (özellikle Bremen’deki yeşil listenin eyalet parlamentosuna milletvekili sokması önemli bir ilkti) 13 Ocak 1980’de kuruldu. Kurucular arasında olan Petra Kelly, 1980-82 arasında partinin üç eşsözcüsünden biriydi. Kelly aynı yıl Brüksel’deki işini de bıraktı ve tamamen parti için çalışmaya başladı. Rotasyon ve parti sözcülüğü ile millevekilliğinin ayrılması ilkesini savunan Kelly milletvekili adayı olmak için 1982’de tekrar aday olmadı.

(Devam edecek)

Ümit Şahin – Yeşil Gazete

Başlıca Kaynaklar:

Petra Kelly – A Remembrance (Heinrich Böll Foundation, 2007)
Sara Parkin – The Life and Death of Petra Kelly (Pandora, 1994)
Mark Hertsgaard – Who Killed Petra Kelly? (Mother Jones, Jan-Feb 1993 issue)

More in Hafta Sonu

You may also like

Comments

Comments are closed.