By 
Sicilya’nın güneyindeki Lampedusa Adası’nda yaşanan olay ilk değil, bu gidişle son da olmayacak. Göçmen akınının ardından alarma geçen İtalya, Avrupa Birliği’nden acil bir zirve toplanması talebinde bulundu. İtalya’daki bu ‘istisnai’ durumu görüşmek üzere 24 Şubat’ta toplanması öngörülen AB Zirvesi’nde gündem, Arap ülkelerindeki siyasi ayaklanmalar ve ‘yasadışı göç’ yönetimi üzerine odaklanacak. İtalya, bir yandan Avrupa Dış Sınırlar Ajansı FRONTEX timlerinin harekete geçirilmesi konusunda ısrar ederken, diğer yandan AB ülkelerini “dayanışma”ya çağırıyor. Tunus’un ardından Mısır’dan da AB’ye benzeri bir göçmen akışının yaşanması muhtemel. Ancak AB, buna ne kadar hazırlıklı? Bu sorunun yanıtı ‘hazırlıklı değil, hem de hiç’. Zira, bu filmi biz daha önce de görmüştük. Daha önce, yine Lampedusa’da, bir çok Libya vatandaşı, adil ve şeffaf sığınma hakkı prosedürlerine erişemeden sınır dışı edilmiş, non-refoulement ilkesi hiçe sayılarak Libya’ya geri gönderilmişlerdi. Diğerleri ise çok sınırlı kapasiteye sahip barınma merkezinde alıkoyulmuş, hava alacak alan dahi bulamamışlardı. İnsan haklarını ve uluslararası hukuku hiçe sayarak 1951 Cenevre Sözleşmesi’ne taraf olmayan Libya ile ikili anlaşma imzalayan İtalya, başta Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği olmak üzere sivil toplum ve insan hakları kuruluşlarının tüm eleştirilerine rağmen, bildiğini okumuş, düzensiz göçü durdurduğu yanılgısına düşmüştü.
Benzer şekilde, Yunanistan’ın talebi üzerine harekete geçen FRONTEX, Türkiye ile Yunanistan arasındaki kara sınırının 12,5 kilometrelik bölümünün “yasadışı” göç baskısı karşısında kontrolünü sağlamak üzere, hızlı sınır müdahale ekiplerini (RABITs) 2 Kasım 2010 tarihi itibariyle konuşlandırmıştı; hatta, Türkiye-Yunanistan sınırında bir ‘duvar’ örülmesi gündeme gelmişti.
Lâkin, çok boyutlu ve bütüncül bir yaklaşımı gerektiren düzensiz göçün önlenmesi konusunda, göçe neden olan unsurları gidermeye yönelik tedbirler almadan, askeri çözümlerden, deniz devriyelerinden, güvenli olmayan üçüncü ülkeler ile yapılacak ikili anlaşmalardan medet ummak, sorunu kronikleştirmek öteye geçemez. Bu kapsamda, dışlayıcı mekanizmalar geliştirerek değil, ancak çok boyutlu düzenli işbirliği mekanizmaları (mali, teknik, idari vb.) aracılığıyla, düzensiz göçle mücadelede gerçek ve kalıcı kazanımlar elde edilmesi mümkün olabilir.
Göçmen haklarını hiçe sayan, “güvenlik” odaklı yaklaşımlar düzensiz göçü ne durduruyor ne de azaltıyor; sadece ve sadece göçmenlerin ve insan kaçakçılarının ülkeye giriş noktalarını ve stratejilerini değiştirmelerine yol açıyor. Bu sorunu gidermenin başlıca yolu, yasal göç kanallarını erişilebilir kılmaktan geçiyor. Özellikle gelişmekte olan ülkelerden gelen ve her ne pahasına olursa olsun “Avrupa Kalesi”ne girmeyi göze alan göçmenler açısından, kısıtlayıcı politikaların artırılması beklenen caydırıcı etkiyi yaratmıyor. Bir ülke topraklarına erişimde yasal yollar ne kadar tıkalı olursa, göçmenlerin tehlikeli alternatif yollara başvurmaları ihtimali o oranda artıyor. Kontrol odaklı bir göç politikası güdüldüğünde, başta tutukluluk ve gözaltı koşulları olmak üzere, sığınmacıların koruma taleplerini ve kişilerin insanlık onurunu zedeleyecek durumlar ortaya çıkabiliyor. Dolayısıyla siyasetçilerin ve medyanın AB sınırlarını aşmaya çalışan “düzensiz göçmen akını” söylemini benimseyerek, sınır kontrollerinin artırılmasını meşru kılma çabaları, düzensiz göçün yönetiminde etkili bir araç olamaz ve bu anlayışın sorgulanması gerekiyor.
AB’nin, buna ek olarak, neden henüz ortak bir göç ve sığınma politikası oluşturamadığı yönünde ciddi bir sorgulamaya gitmesi, belirlenen hedeflerin neden yerine getirilemediğine dair bir iç hesaplaşma sürecinden geçmesi elzem. Günü kurtarmaya yönelik kozmetik değişiklikler, ya da üye ülkelerin münferit yardım çığlıkları ile düzensiz göç yönetiminde ilerleme kaydedilemeyeceği çok açık. Son dönemde Ortadoğu ve Kuzey Afrika’da yaşanan siyasi ve sosyal değişimlerin Avrupa eliyle daha beter insani krizlere dönüştürülmemesi için acil olarak harekete geçilmesi şart!
(Zeynep Özler çalışmalarına İktisadi Kalkınma Vakfı’nda Avrupa Birliği Göç Politikası Uzmanı olarak devam ediyor – Y.G.)
Comments